تغذیه بیمار همسنگ دارو درمانی

گذر همه ما کم و بیش به بیمارستان ها و مراکز درمانی افتاده است وقتی فردی را از اعضای خانواده به دلیل عارضه ای که دچار آن شده به مرکز درمانی می بریم و گاه در بخش مراقبت های ویژه بستری می کنیم و علاج بیماری او را به پزشکان و پرستاران می سپاریم, به تنها چیزی که می اندیشیم, تشخیص صحیح بیماری و درمان به موقع آن است

گذر همه ما کم و بیش به بیمارستان ها و مراکز درمانی افتاده است. وقتی فردی را از اعضای خانواده به دلیل عارضه ای که دچار آن شده به مرکز درمانی می بریم و گاه در بخش مراقبت های ویژه بستری می کنیم و علاج بیماری او را به پزشکان و پرستاران می سپاریم، به تنها چیزی که می اندیشیم، تشخیص صحیح بیماری و درمان به موقع آن است.

بیمار ظرف چند روز مداوا و بستری بودن در بیمارستان تحت نظر پزشکان قرار دارد و خانواده نگران از وضعیت سلامت وی می کوشد آن چه را برای بهبود وضعیت بیمار لازم است، مهیا کند.

همیشه در ما ترسی مبهم از بستری شدن در بیمارستان و مراکز درمانی وجود دارد و درست یا نادرست همه ما می کوشیم تا حد توان از بستری شدن در بیمارستان اجتناب کنیم. زیرا هیچ کس توقع ندارد پس از مرخص شدن از بیمارستان با یک فرد سالم و روبه راه که کاملا سلامتش را بازیافته روبه رو شود.طبیعی است که روند بهبود بیمار بسته به وضعیت جسمی او و دقت نظر کادر درمانی و امکانات مرکز درمانی متغیر است. اما در این میان یک حلقه مفقوده وجود دارد که اطلاع از آن می تواند برای خود بیمار، وابستگان و خانواده او و نیز کادر پزشکی بسیار کارساز باشد و آن هم توجه به تغذیه بیمار است. متاسفانه در بیشتر مراکز درمانی کشور توجه چندانی به تغذیه بیمار نمی شود و این وضعیت درباره کودکان که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و یا سالمندان که بسیار آسیب پذیرند، بسیار خطرناک است. بد نیست بدانید رشته داروسازی بالینی کمک شایان توجهی به بیماران بستری در مراکز درمانی و اصلاح نحوه مصرف دارو توسط بیمار بستری، عوارض و تداخلات دارو و نیز توجه جدی به تغذیه صحیح وی می کند. آشنایی بیشتر با این رشته برای تمامی خانواده ها مفید است و می تواند کمک بزرگی به بازیابی سلامت بیماران در دوران نقاهت و مرخصی از بیمارستان باشد.

خانواده ها که بیمار خود را برای عمل جراحی و درمان در مراکز پزشکی بستری می کننداگر از وجود امکانات و کارشناسان فن داروسازی بالینی مطلع باشند می‌توانند بهترین شیوه را برای روش تغذیه و تاثیرگذاری داروها برای بیمار خود ایجاد کنند. به همین منظور با دکتر منصور رستگارپناه، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص داروسازی بالینی تماس گرفتیم. وی با اشاره به سابقه راه اندازی این رشته در کشور ما می گوید: از سال ۱۳۷۴ این رشته در دانشگاه تهران راه اندازی شد و دستیاران داروساز بالینی تربیت شدند و متخصصان این رشته در بیمارستان های مختلف تهران و استان ها مشغول کارند.مهم ترین وظیفه داروسازان بالینی اصلاح الگوی مصرف دارو و تنظیم برنامه های مداخلات تغذیه ای است. به هر حال همه انسان ها برای ادامه حیات نیازمند غذا می باشند، اما بیماری که به دلیل یک عارضه به بیمارستان آمده و پس از بستری شدن یا در مواردی قبل از بستری شدن به دلیل مشکلات گوارش یا ابتلا به بیماری، دچار سوءتغذیه شده و بیمارانی که به اغما فرورفته یا دچار سوختگی شده اند، وضعیت تغذیه مطلوبی نخواهند داشت. در چنین مواردی بیماری که نتواند از راه دهان غذا بخورد، باید از طریق لوله ای که از بینی یا دهان وارد معده می شود، تغذیه شود تا نیازهای بدن او که با وضعیت جسمی اش بیشتر شده، برطرف شود.

طبق مطالعات حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد بیماران در زمان پذیرش در بیمارستان مبتلا به سوءتغذیه پروتئین- انرژی اند که در ۲۵ تا ۳۰ درصد آنان هنگام بستری شدن در بیمارستان این مشکل بیشتر می شود. همچنین در مورد کسانی که دچار سوانح سوختگی شده و یا به اغما فرورفته اند، تغذیه وریدی صورت می گیرد که تنها راه تغذیه این بیماران است. وی درباره اهمیت تغذیه بیمار در بیمارستان ها و مراکز درمانی می گوید: از نظر ما تغذیه در مراکز درمانی مثل تجویز دارو است. به این معنا که تغذیه صحیح وریدی شامل ۴۰ دارو مثل ویتامین ها، پروتئین ها، الکترولیت ها، مواد کمیاب مثل روی، مس، سلنیم و آهن است. بیماری که دچار سوءتغذیه است یا پس از بستری شدن در بیمارستان به سوءتغذیه مبتلا شده، نمی تواند از مداخلات دارویی بهره کافی ببرد. حتی گاهی دارو بی اثر می شود زیرا دارو برای موثر بودن به یک سری آنزیم نیاز دارد و اگر آن آنزیم ها وجود نداشته باشند، مصرف دارو بی نتیجه خواهد بود. بنابراین در مواجهه با بیماری که دچار سوءتغذیه است و عفونت شدیدی دارد، تجویز آنتی بیوتیک تاثیری ندارد زیرا اول باید سوءتغذیه او برطرف شود تا آنتی بیوتیک موثر واقع‌شود.

متاسفانه برخی پزشکان و متخصصان ما نسبت به اهمیت تغذیه در درمان بیماران بی توجه اند و از این رو آشنایی مردم و کارشناسان با کار داروسازان بالینی می تواند در بهبود سریع تر بیماری و رفع عوارض داروها نقش مهمی داشته باشد. در واقع تیمی از متخصصان، جراحان، متخصصان بی هوشی، کادر درمانی ICU و کارشناسان تغذیه ای درباره مداخلات تغذیه بیمار تصمیم می گیرند و پس از شناسایی مشکل تغذیه ای بیمار، بهترین روش تغذیه ای برای او اجرا می شود. وی درباره اهمیت تغذیه کودکان بستری در بیمارستان ها و مراکز درمانی گفت: کودکان بسیار آسیب پذیرند و در مواردی به دلیل ابتلا به انواع عفونت ها و سوءتغذیه هم زمان، دچار آسیب های جدی می شوند. این مشکل در مورد نوزادان نارس بسیار حساس تر است زیرا آن ها نمی توانند شیر بخورند و فقط به غذاهای «فرموله» نیاز دارند. در مورد کسانی که مبتلا به بیماری های مزمن مثل سرطان می باشند نیز چنین مشکلاتی وجود دارد و مداخلات تغذیه ای صحیح می تواند روند بهبودی آن ها را تسریع کند.

همچنین ارزیابی تغذیه ای بیمار قبل و بعد از انجام اعمال جراحی سنگین برای شناسایی و تامین نیازهای تغذیه ای آن ها ضرورت دارد چرا که جراحی هرقدر موفق باشد و کادر درمانی هرقدر ورزیده باشند، ممکن است به علت حمایت تغذیه ای نامناسب و ضعیف، اثر مناسبی نداشته باشند. مطالعات بسیار نیز نشان داده که دریافت نکردن کالری مناسب همراه با ویتامین ها و املاح معدنی مناسب، با بدتر شدن وضعیت بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه ارتباط دارد. متاسفانه به علت دسترسی نداشتن به فرآورده های غذایی مناسب در ایران محاسبه نکردن دقیق میزان کالری پروتئین و ویتامین های مورد نیاز، بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) این امر مهم در برخی بیمارستا ن های کشور انجام نمی شود و نگرانی خانواده ها را نسبت به سلامت وضعیت بیمارشان بیشتر می کند. از اهداف مهم دیگری که درخصوص بیماران باید تحقق یابد، تغذیه بیماران بستری در بخش ICU است که می تواند علاوه بر کاهش درد، رنج، اضطراب و ناخوشایندی بیماری، به کاهش هزینه های دوره بستری و نیز هزینه ها و بودجه درمانی کشور منجر شود.

عظیمی مروی