آیا پیام مهم جلسه محرمانه آمریکایی در ایران شنیده می شود

«هنوز خیلی زود است که از بازار ایران هیجان زده شویم, هنوز تحریم ها در حال اجرا هستند »

«هنوز خیلی زود است که از بازار ایران هیجان زده شویم، هنوز تحریم ها در حال اجرا هستند...» (شبکه cnbc تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۱۴) این جمله را «کارلوس گوسن» مدیرعامل شرکت رنو پس از آغاز اجرای توافق ژنو گفت. شرکتی که کاهش داد و ستدهایش با ایران پس از تحریم های ۲ سال اخیر، ۴/۷ درصد به فروش منطقه ای این کارخانه درمنطقه آسیا و اقیانوسیه آسیب زد. اما چرا «گوسن» که بهتر از ما می داند بازار ایران برای رنو یعنی چه و نیز از «باغ سبز» ایران برای شرکتش به خوبی آگاه است چنین جملاتی را به کار می برد؟

با امضای توافق ژنو تحلیل های عمدتا دولتی در ایران این بود که این توافق ساختار تحریم ها را دچار «تَرَک» هایی می کند و در آینده همین ترک ها ساختار تحریم ها را از بین می برد. این سخن را می توان تا حدودی پذیرفت و شاید نگرانی ها در کنگره آمریکا و دولت این کشور از همین نکته نشأت می گیرد. سفرهای مداوم «دیوید کوهن» معاون وزارت خزانه داری آمریکا، که مرد شماره یک نظارت بر اعمال تحریم های فشرده ۲ سال اخیر علیه ایران است، به منطقه و حضور در کشورهای همسایه ایران و هشدار به آن ها نشان می دهد که این نگرانی در آمریکا وجود دارد که ترک های این تحریم ها ساختار آن ها را دچار مشکل کند. بنابراین حریف بازی اش را برای جلوگیری از این اتفاق آغاز کرده است. بازی که با جلسات محرمانه وزارت خزانه داری آمریکا در لندن و پاریس با دعوت از برخی شرکت های اقتصادی مهم جهان وارد فاز جدیدی شده است و اکنون سوال این است که در این شرایط «تَرَک» تحریم ها چقدر به ما کمک خواهد کرد و دقیق تر این که آیا اصلا آمریکا این اجازه را خواهد داد یا نه؟ یک مقام آمریکایی این سوال را خیلی دقیق و حساب شده پاسخ داده است: «دولت جلساتی را در کشورهای جهان با بخش خصوصی برگزار می کند تا اطمینان یابد که شرکت های سراسر جهان، گستره محدود کاهش تحریم های ایران را درک می کنند.» (وال استریت ژورنال-اول فوریه ۲۰۱۴) این روزنامه نام این مقام آمریکایی را ذکر نکرده اما در گزارش خود خبر از جلسات محرمانه ای می دهد که وزارت خزانه داری آمریکا با غول های اقتصادی دنیا برگزار کرده تا به آن ها بگوید«در اوضاع کنونی، هر گونه توافق با ایران باید تنها محدود به دوره ۶ ماهه پیش بینی شده در توافق ژنو باشد.»

براین اساس این سوال شکل می گیرد که «آیا شرکت های بزرگ اقتصادی دنیا حاضر می شوند قراردادهایی با ایران منعقد کنند که مدت زمان آن تنها ۶ ماه باشد؟» پاسخ این پرسش را هم «کارلوس گوسن» مدیرعامل رنو و هم آن هایی که به دعوت وزارت خزانه داری آمریکا در آن جلسات محرمانه شرکت کرده بودند، داده اند. پاسخی مهم و تامل برانگیز برای مسئولان اقتصادی و سیاسی ما: «پیامی که ما دریافت کردیم، این بود که نمی توانیم هیچ گونه تعهد بلندمدتی به ایران بدهیم.» واضح است که آن ها تاوقتی تحریم ها به طور کامل برداشته نشده اند به ایران به عنوان بازار دائمی نگاه نمی کنند. در این شرایط آن ها به بازار ایران به عنوان بازاری موقت و گذرا نگاه می کنند که شاید بیشتر به «حراجی»های فصلی شبیه باشد. حراجی هایی که زود تمام می شود وقتی تمام شود دیگر نه اثری از فروشنده است و نه بازارِ فروشنده. از ایجاد این بازار موقت البته رونقی موقت و زودگذر پدید می آید که تبعات همین زودگذر بودن می تواند تا مدت ها دامن اقتصاد و تولید ایران را بگیرد. نتیجه اش هم می شود این که اگر واقعا موقت باشد، نه انتقال تکنولوژی صورت می گیرد، نه دامنه خدمات پس از فروش آن برای مدت طولانی ادامه می یابد، نه تولید چندانی شکل می گیرد و... از همه این ها مهم تر اینکه اگر در مراودات اقتصادی با چنین شرکت هایی که خودشان می دانند برای مدت موقتی به ایران آمده اند، ذوق زده باشیم و هوشمندانه رفتار نکنیم و مثلا برخی تولیدات مرتبط با منافع ملی کشور به این مراودات زودگذر وابسته شود، در ادامه، این قراردادها پاشنه آشیل اقتصاد بیمار ایران خواهند شد و نگران کننده تر این که این شرایط بی ثبات و بدون آینده و محصور در اما و اگرهای سیاسی، در دراز مدت اقتصاد ایران را دچار آسیب خواهد کرد. در چنین شرایطی، وارد شدن در مسیری نا مطمئن و اعتماد بیش از حد به تعلیق «برخی تحریم»ها آیا به اقتصاد آسیب دیده ما اجازه حرکت خواهد داد؟ آیا از دیدگاه استراتژیک، تصمیم گیران اقتصادی کشور برای چنین نگرانی هایی فکری کرده اند؟

واقعیت این است که آن هایی که با نگاه بلند مدت برای استراتژی اقتصادی شرکت های خود برنامه ریزی می کنند، از تعلیق ۶ ماهه «برخی تحریم ها» ذوق زده نشده اند و واضح است که در داخل کشور نیز نباید شاهد چنین ذوق زدگی هایی باشیم. تعلیق این تحریم ها چه ۶ ماهه باشد و چه ۶ ساله، برای مسئولان کشور حاوی این پیام مهم است که نگاه به تولید ملی و اقتصاد درون زا باید راهبرد اصلی دولت باشد. وقتی آمریکا برای از هم نپاشیدن شاکله تحریم ها علیه اقتصاد ایران تحرکات جدی و جدیدش را آغاز کرده است آیا ما برای غیروابسته کردن اقتصاد ملی ایران کاری خواهیم کرد؟

نویسنده: امیرحسین یزدان پناه