فرهنگ فضای مجازی

رابطه كامپیوتری بین انسان ها روز به روز فراگیرتر می شود كامپیوترهاروز به روز از طریق شبكه های محلی و جهانی و نیز از طریق فناوری بی سیم به یكدیگر پیوند می خورند ارتباط گسترده,هر روز بیش از پیش سرعت انتقال عكس, صدا, فیلم و اطلاعات را افزایش می دهد

آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگی‌های آنها چیست؟ آیا نظام‌های ارزشی فرهنگی ملی یا قومی برفضای مجازی حاكم‌اند؟

هدف مقاله حاضر معرفی و بررسی رویكردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاه‌های یك فرهنگ مجازی است.همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگ‌های (دینی، قومی، ملی و غیره) بر فرهنگ‌های فضای مجازی پرداخته و چارچوب‌های نظری مربوط را برای تفكر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه می‌دهد.حرف این مقاله اساساً‌ آن است كه نظر به افزایش تعامل انسان با كامپیوتر و شبكه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین كافی نیست. فناوری‌های دیجیتالی و كامپیوترها می‌توانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل كرده و حتی مانع آن شوندو این فرهنگهای رو به رشد رامیتوان در هر پژوهش جامعی كه درخصوص ارتباطات شبكه‌ای صورت می‌گیرد مورد توجه و بررسی قرارداد.

●مقدمه

رابطه كامپیوتری بین انسان‌ها روز به روز فراگیرتر می‌شود.كامپیوترهاروز به روز از طریق شبكه‌های محلی و جهانی و نیز از طریق فناوری بی‌سیم به یكدیگر پیوند می‌خورند.ارتباط گسترده،هر روز بیش از پیش سرعت انتقال عكس، صدا، فیلم و اطلاعات را افزایش می‌دهد.

فناوری‌های كامپیوتری امكان تعامل انسان ـ ماشین را به شكلی كاملاً جدید وبدیع وهمچنین امكان تعامل انسان ـ انسان در فضایی مجازی را فراهم می‌كنند.

تعامل انسان با انسان سنگ‌بنای فرهنگ است.مدل توسعه فرهنگی لوریا و ویگوتسكی(۱) نشانگر نیاز به بذل توجه به فرهنگهای فضای مجازی در هرگونه بررسی درخصوص ارتباطات انسانی كامپیوتر محور است چراكه این امر مستلزم كنش‌های ارتباطی و رفتاری‌ای است كه انسان‌ها به هنگام تعامل با محیط اطراف خود انجام می‌دهند.

●پیشینه

به اعتقاد لوریا و ویگوتسكی انسان‌ها به منظور ارتباط با خود و محیط از ساختارهای روانشناختی مختلفی استفاده می‌كنند.ساختارها در قالب نشانه‌هایی دسته‌بندی می‌شوند كه شامل مكانیزم‌های ارتباطی زبانی و غیرزبانی‌اند؛ ساختارها در قالب ابزارهایی دسته‌بندی می‌شوند كه در بردارنده طیف وسیعی از الگوها و روش‌های رفتاری دیگری هستند كه فرد به منظور ارایه عملكرد موثر درون یك فرهنگ یا جامعه آنها را فرا می‌گیرد و اقتباس می‌كند.

روی هم رفته، نشانه‌ها و ابزارها به افراد امكان تحلیل و تفسیر اطلاعات را داده و معنا و تعامل با اشیاء، افراد و موقعیت هایی كه آن ها با آن روبرو می باشند، را می‌سازند.

زمانیكه این ابزارها، كه به منظور هدایت فضایی خاص به دقت در كنار هم قرار می‌گیرند، با فضایی دیگری مواجه می‌شوند، دچار نقص شده یا كلاً از كار می‌افتند.در بافت اینترنت، انسان‌ها صرفاً با ابزارهای دیجیتالی تعامل ندارد.بلكه، این ابزارها انسان‌ها را وارد فضایی مجازی باطیفی از امكانات ارتباطی و فرهنگی می‌كند كه در توانایی آنهاجهت تعامل با فناوری‌های مختلف،فرهنگ فضاهای مجازی و افرادیكه با آنها مواجه می‌شوند،مؤثر است.

كنش‌های فرهنگی گروهی و فردی آنها ممكن است با فرهنگ‌های مجازی فضای مجازی همخوان باشد و یا حتی نباشد.برخی محققان تا بدانجا پیش رفته‌اند كه می‌گویند جوانب اجتماعی ـ فرهنگی تعامل كامپیوتر محور انسانها در انتقال معنا وایجاد ساختاری كارآمد ومؤثر بسی مهمتر از ملاحظات فنی ارتباط است.

مقاله حاضر نظریات رایج درخصوص ماهیت و ساختار فرهنگ‌های مجازی را بررسی كرده و پیشنهادات كوتاهی در مورد اهمیت مطالعات فضای مجازی در حوزه تعامل کامپیوتر- انسان(۲) را در آینده ارایه می‌دهد.

●مباحث كلیدی در پژوهش‌های مربوط به فرهنگ مجازی

شاید یكی از برجسته‌ترین ویژگیهای پیكره ادبیات رایج درفرهنگ مجازی تقریباًمتضاد بودن مباحث مربوط به تمام موضوعات باشد.

تعدادی از پژوهشگران این تناقض‌ها را به طور مستقیم بررسی می‌كنند.فیشر، رایت و پوستر(۳) به طور مشخص به مقایسه پیشگویی های آرمانگرایانه و غیرآرمانگرایانه در گفتمان حاكم بر اینترنت می‌‌پردازند.لوی، پوستر و جردن(۴) تا آنجا پیش رفته‌اند كه معتقدند اینترنت ماهیتاً مهمل نما است: این وسیله جهانی اما غیركلی، آزادی‌خواه و انحصار طلب، قدرتمند، شكننده و سریع، صرفاً در تحول است.از این رو بسیاری از نویسندگان مایلند در مباحث مهمل نما (مربوط به اینترنت) تنها درخصوص یك طرف، نظریه‌پردازی كنند. نمونه این مسأله را در مبحث بعدی می‌توان ملاحظه نمود.

●آرمانشهر یا نا آرمانشهر(۵)

برخی نویسندگان ضمن عدم دفاع آشكارا از ابزارگرایی ،دیدگاه‌هایی آرمانشهری درخصوص به اصطلاح «گذرگاه اطلاعاتی» مطرح می‌كنند.

این نظریه پردازان پیش‌بینی می‌كنند كه توانایی رهاشدن از ارتباطات اینترنتی در پیدایش اشكال جدید دموكراسی و ادارك جمعی در دهكده جهانی فضای مجازی تأثیر بسزایی دارد.(۶)

منتقدین آنها معتقدندكه این نویسندگان ازواقعیت غافلند و ارزشهای فرهنگی بطورجدایی‌ناپذیری با رسانه و زبان در ارتباطند(۷) و فرهنگ مجازی از ماتریكس فرهنگی و اجتماعی شناخته شده نشات گرفته است.(۸)

این نظریه‌پردازان به طرح دیدگاه‌های جزمی‌تر فناوری و ناآرمانشهری درخصوص فضای مجازی در سطح وسیعتری پرداخته‌اند: در این دیدگاه‌ها، فرهنگ سرمایه‌داری و پول محور(۹) غالب است و سلسله مراتب بی‌عدالتی و نابرابری اقتصادی موجود را گسترش میدهد(۱۰) و از طرفی ارزشهای فرهنگی غربی/آمریكایی و مهارت‌های فنی را تقویت می‌كند.(۱۱)

این مباحث و مباحثی كه موضوعاتی متقابل و متضاد دارند و به فرهنگ مجازی مربوطند (نظیر اینترنت به مثابه مركز كنترل جمعی در مقابل اینترنت به مثابه یك فضای اجتماعی جدید(۱۲) یا اینترنت به مثابه بافت فرهنگی در مقابل اینترنت به مثابه یكدست ساخته فرهنگی(۱۳) همه در مباحث فلسفی‌ای كه مبانی اثر فهرست شده در دیگر بخش‌های مقاله، را تشكیل می‌دهند آمده‌اند.

---