تأثیر گروه درمانی بر میزان افسردگی و اضطراب مبتلایان به سكته قلبی

حدود ۶۵ درصد بیماران مبتلا به سكته قلبی مشكلات روحی و روانی نظیر افسردگی و اضطراب را تجربه می كنند و به همین سبب موجب تأخیر در بازگشت به كار, كاهش كیفیت زندگی و افزایش خطر مرگ می شود

حدود ۶۵ درصد بیماران مبتلا به سكته قلبی مشكلات روحی و روانی نظیر افسردگی و اضطراب را تجربه می كنند و به همین سبب موجب تأخیر در بازگشت به كار, كاهش كیفیت زندگی و افزایش خطر مرگ می شود. بنابراین درمان این واكنش ها موجب تسریع در بهبودی و نیز افزایش طول عمر آنان خواهد شد. پژوهش فوق با هدف تعیین و مقایسه میانگین امتیاز افسردگی و اضطراب مبتلایان قبل, بعد و یكماه بعد از مداخله در دو گروه مطالعه و كنترل انجام شد.

▪ روش ها:

این پژوهش, مطالعه ای تجربی از نوع كارآزمایی بالینی است كه بر روی ۲۲ بیمار مبتلا به سكته قلبی كه برای اولین بار در بخشهای مراقبت ویژه قلبی بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشكی بستری شده و در حال ترخیص بودند و بطور تصادفـی در دو گروه مطالعـه و كنترل قرار گرفتند انجام شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های افسردگی بكBeck)) و اضطراب كتل(Kattle) بود و به منظور دستیابـی به نتایج از نرم افزار SPSS و آزمونهای تی زوج و آنالیز واریانس یكطرفه با تكرار مشاهدات و آزمون تی استودنت استفاده گردید.

▪ نتایج:

یافته ها نشان داد كه میزان افسردگی و اضطراب مبتلایان به سكته قلبی بعد از پایان جلسات گروه درمانی و یكماه بعد از آن كاهش قابل توجهی در مقایسه با قبل از مداخله داشته است و در گروه مطالعه تفاوت آماری معنی داری مشاهده گردید.

▪ بحث:

با توجه به تأثیر گروه درمانی بر میزان افسردگی و اضطراب مبتلایان و تداوم اثر آن, بكارگیری این روش در كلیه سطوح پیشگیری و درمان مبتلایان به سكته قلبی ضروری به نظر می رسد.

● مقدمه :

سكته قلبی یكی از شایعترین بیماریهایی است كه امروزه در جوامـع مختلف به چشم می خورد بطوری كه طی آمار بدست آمده از آمریكا سالانه حدود ۵/۱ میلیون نفر به سكته قلبی مبتلا شده و شمار بسیار زیادی از آنان بستری می گردند كه در نهایت بعلت از كار افتادگی نسبی این بیماران ضررهای اقتصادی فراوانی به جوامع وارد می سازد. در ایران نیز طبق گزارش هـای وزارت بهداشـت درمان و آموزش پزشكی میزان بروز سكته قلبی افزایش یافته و شایعترین علت مرگ و میر بالغین را تشكیل می دهد(۱). همچنین اولین علت مرگ و میر افراد بالاتر از سی و پنج سال می باشد (۲).

از آنجا كه قلب یكی از مهمترین و حساس ترین اعضای بدن آدمی است، آسیب به آن بر وضعیت روحی و روانی فرد تأثیر نامطلوب می گذارد كه بیماریهـایی چون سكتـه قلبـی نیز از این پدیـده مستثنی نیستند. بررسیهای متعددی كه در سالهای گذشتـه روی این بیمـاری انجام شده نشـان داده است كه رفتارهـایی نظـیر افسردگـی، اضطراب،خشم و احسـاس دشنمی و استرس های زندگی،زمینه سـاز بیماریهای قلبی است و از سوی دیگررویداد بیماری قلبی نیز همین پاسخ های رفتاری را پدید می آورد (۳). بنابراین از جمله مسائل مهمی كه بیمـاران با سكتـه قلبـی با آن مواجـه هستند مشـكلات روحـی و روانـی آنهـاست كه بایـد حالتهـای روحی آنهـا را شناختـه و در كاهـش ناراحتی ناشی از آن اقدام كرد، بطوری كه عدم توجه به استرسها و واكنش های روانی مبتلایان سبب وسعت بیماری آنان می گردد (۴).

افسردگـی مهم ترین مانع مـداوای سكته قلبی است، زیرا موجب عدم پذیرش بیماری شده و انگیزه بیمار را برای ادامه درمان كاهش می دهد. همچنین تأثیر منفی بر پیش آگهی بیماری قلبی عروقی دارد (۵)، و با توجه به اینكه افسردگی در ۱۹-۱۳ درصد بیماران با سكته قلبی گزارش شده، مشاهده شده است كه در این بیماران افسردگی سبب عوارض متعددی نظیر افزایش مرگ و میر، آنژین صدری، آریتمی، بستری شدن های مجدد و ناتوانی طولانی مدت و افزایش مصرف سیگار مـی شود. همـچنین مشخـص شده كه ابتـلاء به افسردگی میزان مرگ و میر را تا ۱۸ ماه پس از سكته قلبی افزایش می دهد، همچنین در بیمارانی كه سیستـم حمایتـی ضعیفـی دارند مشـكل آنها بیشتر بوده, به شكل حادتری بروز می كند.

اضطـراب نیز مانند افسردگـی به دنبال سكته قلبی شایع است (۶). بطور كلی اضطراب شایعترین و مهمترین واكنش در برابر بیماری است، مطالعات و تحقیقات نشان داده اند كه بیماران بیشترین علت اضطراب را ترس از مردن و ترس از سكته مجدد بیان كرده اند.

برخی مطالعات نشان داده اند كه خطر حوادث عروق كرونر در مبتلایان به سكته قلبی كه سطح اضطـراب زیادی را تجربه مـی كنند ۲ تا ۵ برابر بیشتر از بیمـاران غیر مـضطرب است. هـمچنین بروز حوادث قلبی در بیماران مبتلا به سكته قلبی كه اضطراب دارند بلافاصله پس از سكته و ۱۸ ماه بعد از آن افزایش می یابد، تحقیقات نشان داده اند كه سطوح بالای اضطراب خطر مرگ نا گهانی را تا ۳ برابر افزایش می دهد (۷). با توجه به مطالب فوق بنظر می رسد كه مسئله نوتوانی این بیماران از اهـمیت ویـژه ای برخـوردار است، هـدف از نوتوانـی بیمار توسعه و اصلاح كیفیت زندگی و برگرداندن هرچه سریعـتر بیمار به روش زندگی طبیعی و نزدیك به طبیعی است.

روان درمانـی گروهـی نیز از جملـه اقدامـات مشاوره روانی، اجتماعـی است كه در آن افراد مبتلا به ناراحتیهای عاطفی كه به دقت انتخاب شده اند در گروه روان درمانی شركت كرده و توسط درمانگر آموزش دیده تعاملات گروه در جهت اصلاح هدایت می شود (۸) و از آنجا كه پرستاران مسئولیت مراقبت ۲۴ ساعته بیماران را بر عهده دارند می توانند گروه های بیماران را رهبری كنند كه دادن این مسئـولیت به پرستاران مقـرون به صرفه بوده و یـك مداخلـه درمانـی محسـوب می گردد. امروزه مدت بستری شدن بیماران در بیمارستـان كوتاه مدت شـده و بدنبال آن تقاضـا برای مداخلات كم هزینه افزایش یافته، لذا كار با این گروه ها یك مراقبت مؤثر و درحال توسعه می باشد، به همین جهت پژوهشگر بر آن شد كه مطالعـه ای با هدف تعیین تأثیر گروه درمانـی بر میزان افسردگی و اضطراب مبتلایان به سكته قلبی بیمارستانهـای منتخب دانشـگاه علوم پزشكـی اصفهـان در سال ۱۳۸۱ انجـام دهد. اهـداف این پژوهش شامل: مقایسه میانگین امتیاز افسردگی و اضطـراب قبل، بعـد و یكمـاه بعد از مداخـله و همچنین مقایسه میانگین اختلاف امتیاز افسردگی و اضطراب قبل، بعد و یكماه بعد از مداخله در گروههای مطالعه و كنترل می باشد.

● مواد و روش ها:

این پژوهـش یك مطالعـه تجربی از نوع كـار آزمایـی بالینی می باشد. بدلیل اینكه افسردگـی و اضطراب در دو گروه (مطالعه و كنترل) و در سه مرحله قبل، بعد و یكماه بعد مورد سنجش قرار گرفته و به صورت آینده نگر می باشد.محیـط پژوهـش بیمارستـان های وابستـه به دانشگاه علوم پزشكی اصفهان شامل: الزهرا، فیض و نور بوده كه مراكز شناخته شده ای جهت درمان بیماران قلبی می باشد و بیشترین مراجعین مبتلا به سكته قلبی را دارا هستند.

جامعه این پژوهش را كلیه بیمارانی كه در زمان انجـام پژوهش از اردیبهشت لغـایت شهریورماه ۱۳۸۱ برای اولین بار با تشخیص سكته قلبی در بخشهای مراقبت ویژه قلبی بیمارستانهای منتخب دانشگاه علوم پزشكی اصفهان بستری شده و ترخیص شده اند تشكیل داده است. نمونه پژوهش شامل ۲۲ بیمـار بود كه واجد معیارهای ورود به پژوهش بودند.

معیارهـای تعیین شـده برای واحدهای مورد پژوهش عبارت است از: بیمارانی كه برای اولین بار با تشخیص سكته قلبی در بخش مراقبت ویژه قلبی بستـری شـده و درحـال ترخیص بوده (براساس پرونده بیمار)، مسلمان و فارسی زبان و در محدود سنـی ۶۰–۴۰ سـال قـرار داشتـه و دارای آدرس مشخص و تلفن قابل دسترس باشند. نمونه گیری نیز به روش آسان انجام شد به این صورت كه هر بیمـاری كه شرایط ورود به مطالعـه را دارا بود انتخاب و سپس بیماران به طور تصادفی در دو گروه مطالعه و كنترل قرار گرفتند.

جهت گردآوری داده ها از پرسشنـامه استفاده گردید كه شامل سه بـخش بـود، بخـش اول پرسشنـامه اطلاعـات دموگرافیك بخش دوم، مقیاس افسردگی بك و بخـش سوم، مقیـاس اضطراب كتل بود. مقیـاس افسردگی بك شامل ۲۱ سئوال است كه هر یك ۴ گزینـه دارد، برای هر گزینـه پایین ترین نمره صفـر و بالاتریـن نمـره سـه می باشـد. مقیـاس اضطراب كتل شامل۴۰ سئوال می باشد كه برای هر سئوال حداكثر نمره ۲ و حداقل صفر در نظر گرفتـه شده است. كسب نمـرات بالا در هـر دو آزمـون نشـان دهنده مـیزان بیشتر افسردگـی و اضطراب افراد می باشد.

روش كار به این صورت بوده، در ابتدا افسردگی و اضطراب نمونه ها سنجش گردیده و سپس بطور تصادفی در گروه مطالعه و یا كنترل قرار گرفتند. برای گروه مطالعه جلسات گروه درمانی به مدت هشت جلسه۹۰-۴۵ دقیقه ای دوبار در هفته تشكیل شد. اهـداف جلسات مواردی چون اعتماد سازی، تقـویت تشریك مساعـی، شناسایی افكار منفـی، شناخت راههای غلبه برافكار منفی و به كارگیری این راهها توسط افراد و با هدایت رهبر گروه دنبال شد. پس از آخرین جلسه گروه درمانی و یك مـاه پس از آن مجدداً پرسشنامه ها به طور همزمان به گروه مطالعه و كنترل ارائه شد.

داده هـای این پژوهش از نوع كمی بوده و از آزمونهای تی زوج و آنالیز واریانس یك طرفه با تكرار مشاهدات و آزمون تی استودنت و نرم افزار SPPS جهت تجزیه و تحلیل آنها استفاده شده است و برای كلیه آزمونها خطای ۰۵/۰ در نظر گرفته شده است.

طیبه مهرابی،

عضو هیأت علمی(مربی) گروه روانپرستاری دانشكده پرستاری و مامایی دانشگاه ع.پ.اصفهان

E-mail: [e-mail]

فرزانه شیخ الاسلامی،

زهرا قضاوی،

محمودنصیری

منابع:

۱- نبوی سیف الدین. پیشگیری از سكته قلبی. تهران: نشر اقبال, ۱۳۶۲. ص: ۴۴-۴۱.

۲- توسلی علی اكبر، خرم زیبا. عملكرد بطن چپ بیماران با انفاركتوس قلبی به همراه عارضه تاكی آریتمی فوق بطنی. اصفهان: مجله دانشكده پزشكی ۱۳۷۹: سال هجدهم. شماره ۵۹: ص ۲۶-۱۹.

۳- صلصالی مهوش. اختلالات عروق كرونر و اصول مراقبتهای ویژه قلبی پرستاران ccu. تهران: بشری،۱۳۷۲. ص ۹۵.

۴- رحیمی فهیمه. تغییر رفتارهای سلامتی بیماران ۴ تا ۶ماه پس از سكته قلبی. فصلنامه پرستاری مامایی ایران ۱۳۷۹: سال سیزدهم. شماره ۲۴: ص ۸ .

۵- مؤمنی حمید. بررسی تأثیر آموزش و اجرای رفتارهای سلامتی بر بازگشت به كار بیماران انفاركتوس میوكارد بستری در بخشهای مراقبت ویژه قلبی بیمارستانهای دولتی شهر اصفهان. پایان نامه كارشناسی ارشد, دانشگاه علوم پزشكی اصفهان. ۱۳۸۰.

۶- عالی نژاد زهرا. پرستاری داخلی جراحی قلب و عروق از دید روان تن كارشناسی. تهران: انتشارات شهر آب، ۱۳۷۶.

ص۱۲۱.

۷- رفیعی حسن, رضاعی فرزین. در ترجمه خلاصه روانپزشكی. هارولد كاپلان و بنیامین سادوك (مؤلفین). تهران: انتشارات ارجمند. ۱۳۷۸. ص ۸۹..

۸) Frasure S. Depression in patients with cardiac disease: a practical review. Journal of psychosmatic Research ۲۰۰۰; ۱۹(۳): ۳۷۹-۳۹۱.

۹) Grawford J D, Meluor G P. Group psychotherapy: benefits in multi Sclerosis. Psychosocial nursing ۱۹۹۵; ۶۶: ۴۱۶-۴۲۳.

۱۰) Warren Judith. Development of an intervention to cope with depression following myocardial infarction. American family physician ۲۰۰۱;۷ (۱۱): ۶۴۱-۶۴۸.

۱۱) Guck T. Assesment and treatment of depression following myocardial infarction. American family physician۲۰۰۱; ۶۴: ۶۴۱-۶۴۸.

۱۲) Regel S, Robert Dave. Mental health liaison ۲۰۰۲;۲۰۰-۲۰۱.

۱۳) Salmon p.Psychology of medicine and surgery. Chichester۲۰۰۰: ۴۸.

۱۴) Group thrapy.Available from: http://www. Snetwork.Org/self help/ ۲۰۰۱

۱۵) Weijenbory p. Terkuile M. The effect of agroup programe on woman with the breast cancer. Psychosocial nursing ۲۰۰۰;۱۲۳: ۱۸-۲۱.

۱۶) Kaplan H, Sadock B.Comprehensive Text Book of Psychiatry, Group therapy. Lippincott; ۲۰۰۰. P: ۳۴-۳۸.

۱۷) Aowline R. Does short- term group therapy affect unexplained medical symptoms. Psychosom-Res۱۹۹۷; ۴۳ (۴): ۳۹۹- ۴۰۴.

۱۸) Aormerod, J. Emotions&Illness ۲۰۰۰; Available from: http://www.news ۲news.Com/ iris/۲۰۰۰.

Abstract

Title: The effect of group therapy on depression and anxiety levels of the patients with MI.

Authors: T, Mehrabi. F, sheikholeslami. Z,Ghazavi. M, Nasiri.

Introduction: Since about ۶۵% of the patients with MI experience psychological and mental disorders such as depression and anxiety that set back their return to work period, lower their quality of life and enhance their risk of death, treatment of these reactions can speed their recovery and make their life span longer.

This study has tried to define and compare mean depression and anxiety scores in patients before, after and a month after intervention in both groups of study and control.

Methods: This is a clinical experiment on ۲۲ patients with MI hospitalized in CCUs of Medical university hospital for the first time, being discharged and randomly selected as study and control groups. The data were collected by Beck depression scale and kattle anxiety scale. In order to access the results, pair-test, ANOVA with reobservations and T- student test were used in SPSS software.

Results: The findings showed that depression and anxiety levels in patients with MI significantly decreased after group therapy sessions and a month after that compared with before intervention. There was a significant difference in study group.

Discussion: Regarding the continuous effect of group therapy on depression and anxiety levels of the patients, manipulating this method seems essential in all stages of prevention and treatment of the patients with MI.

Key words: Group therapy, depression , anxiety, myocardial infarction(MI).

---