نقش های بیماری

نگاهی به خالکوبی و عوارض آن بر بدن

۶ هزار سال پیش در مصر باستان، زنان و گاه مردان طبقه اشراف مصر برای تزیین خود تاتو کرده و آن را افتخاری برای خویش می‌دانستند. مردم بومی ژاپن، به طور سنتی روی صورت خود خالکوبی می‌کردند. رومیان باستان، برده‌ها و تبهکاران را خالکوبی می‌کرده‌اند تا راحت‌تر شناسایی شوند.

در ایران تندیس‌‌هایی در پازیریک و لرستان از دوره هخامنشیان یافت شده‌است که نشان خالکوبی بر بدنشان بوده‌، اما در قرن‌های اخیر خالکوبی در ایران بیشتر نزد پهلوانان و اوباش جاهل مرسوم بوده‌است.

امروزه خالکوبی به عنوان قسمی از زیبایی برای تمامی اقشار محسوب می‌شود. برای بسیاری از جوانان، خالکوبی و پلاک‌کوبی به غلط نشانی از بیان خود و رشد شخصیت فرد نوجوان و جوان بوده و نشانی از تصمیم‌گیری فرد برای خود و درباره بدن خود است. آنچه در این میان کاملا فراموش می‌شود عوارضی است که این کار بر جسم و روح باقی می‌گذارد.

خالکوبی دیگر لغتی قدیمی است که جاهل‌ها و پهلوان‌های قدیمی را به یاد می‌آورد. امروزه به این کار می‌گویند تاتو. اگر در زمان‌های قدیم از تصاویر شیر و اژدها برای اثبات پهلوانی استفاده می‌شد، اما امروزه به منظور زیبایی، خط باریکی روی پلک چشم، داخل ابرو یا دور لب تاتو می‌شود.

تاتو امروزه خجالت ندارد، اگر هم کسی ایرادی بگیرد لابد از نسل امروز نیست و به نوعی متحجر محسوب می‌شود. تاتو زیبایی می‌آورد. بیخود نیست بیشتر هنرپیشه‌های ‌هالیوودی و فوتبالیست‌های اروپایی و بتازگی برخی فوتبالیست‌های خودمان هم تاتو دارند. منشور اخلاقی هم به آنها کاری ندارد. پس تاتو کار بدی نیست. حال اگر آرایشگر انجام می‌دهد و وسایلش تمیز نیست و احتمال ابتلا به عفونت هم دارد نباید زیاد سخت گرفت. اگر تاتو دلت را هم زد مثل آب خوردن پاک می‌شود. اصلا هم نگران نباش. جوهرش هم پخش نمی‌شود. تغییر شکل هم نمی‌دهد.

ای‌کاش از میان این صحبت‌ها همه آنها واقعیت داشت؛ اما متاسفانه واقعیت چیزی جز این صحبت‌های جوان‌پسند و مشتری جلب‌کن خالکوب‌های حرفه‌ای یا تاتوکاران امروزی است.

● کلکسیونی از بیماری

عفونت، اولین مشکل خالکوبی است. علتش ضدعفونی کردن نامناسب و نادرست وسایل تاتو و استفاده از رنگ‌های آلوده است. تاتوکارها برای این کار یا کم تعلیم دیده‌اند یا اصلا تعلیم ندیده‌اند و اغلب نمی‌دانند چطور وسایل خود را بهداشتی نگه دارند تا از انتقال بیماری‌های خونی مانند هپاتیت یا حتی ایدز جلوگیری کنند.

تاتو مانند یک زخم باز است که یا باید آن را پوشاند و پانسمان کرد یا با استفاده از کرم‌های آنتی‌بیوتیک از آن مراقبت کرد تا عفونی نشود و هنگام رفتن زیر تابش آفتاب از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کرد.

توصیه می‌شود همه پس از انجام تاتو حتما از قرار گرفتن زیر تابش مستقیم آفتاب اجتناب کنند و کرم‌های ضدآفتاب با حداقل ۳۰ SPF روی تاتو استفاده کنید.

تاتو به عنوان راهی برای انتقال بیماری عفونی مانند هپاتیت B ، سیفلیس، جذام، سل، سرطان پوست و پسوریازیس یا حتی تغییرات رفتاری شناخته شده است.

عوارض پوستی از دیگر مشکلات خالکوبی است. ممکن است اطراف محل خالکوبی دانه‌هایی ایجاد و ضایعاتی مثل آثار زخم پدیدار شود. این دو عارضه، از عوارض شایعی هستند که اولی به نام گرانولوما و دومی به نام کلوئید شناخته می‌شوند. در حالت اول، تعدادی گره اطراف جوهر خالکوبی تشکیل می‌شود. این گرانولوم‌ها گوشتی هستند و امکان دارد به دنبال خالکوبی ایجاد شوند. در مورد دوم، پلاکت‌های سفید و دانه‌دار و سفت به صورت یک تومور کلوئیدی تجمع می‌یابند که در این حالت آثار زخم از خطوط منطقه خالکوبی خارج می‌شوند.

ایجاد کهیر و حساسیت‌های جلدی (دانه‌های قرمزرنگ مثل سرخک) در نقاط دیگر بدن نتیجه واکنش‌های حساسیتی تأخیری است، یعنی عوارضی که بلا فاصله پس از خالکوبی ایجاد نمی‌شود.

انتقال هپاتیت B یکی از دیگر خطرات خالکوبی محسوب می‌شود. ویروس هپاتیت B از طریق سوزن مشترک تاتو منتقل می‌شود.

تاتو کردن همچنین به انتشار ویروس ایدز کمک می‌کند. دریافت ویروس ایدز از طریق تاتو معمول و رایج است. اگر تاتوکارها از اصول کنترل صحیح عفونت تبعیت نکنند این امکان همیشه و بالقوه وجود دارد.

تاتو کردن می‌تواند شاهراهی برای ابتلا به هپاتیت C باشد، شایع‌ترین عفونت ویروسی مزمن که ۲درصد از جمعیت مردم آمریکا به آن آلوده شده‌اند. تحقیقات نشان داده که مردمی که در سالن‌های تبلیغاتی تاتو، تاتو کرده‌اند ۹ بار بیشتر از مردمی که تاتو نکرده‌اند در معرض خطر ابتلا به هپاتیتC هستند.

اگر فکر می‌کنید شما در معرض بیماری‌های ایدز، هپاتیت C یا هپاتیت B قرار گرفته‌اید حتما تست مربوط به بیماری خود را انجام دهید بعد اقدام به تاتو کنید. در مورد هپاتیت B می‌توانید واکسن آن را تزریق کنید.

باید هنگام تاتو کردن حتما از سوزن‌های یکبار مصرف آماده و جوهر تازه و نو در ظرف‌های آماده استفاده شود و از استرلیزه شدن و ضدعفونی شدن وسایل تاتو در دستگاه اتوکلاو مطمئن شوید. مراقب باشید که تمیز کردن وسایل با سفیدکننده‌ها یا هر ضدعفونی‌کننده، دیگر ویروس هپاتیت C را از میان نمی‌برد.

سرطان هم ممکن است از عوارض خالکوبی باشد. رنگ‌ها و جوهر‌های جدید خالکوبی هر روزه به بازار می‌آید و بسیاری از آنها مجوز تولید ندارند. این جوهرها و رنگ‌ها باعث تحریکات و التهابات پوستی می‌شوند. نکته منفی درخصوص جوهرها این است که هنوز عوارض دراز مدت استفاده از این جوهرها مشخص نشده است. این جوهرها احتمالا می‌توانند باعث ایجاد و بروز بعضی سرطان‌ها باشند.

● نقش ماندگار

سازمان‌های بهداشتی و درمانی همواره به مردم هشدار می‌دهند تاتو را به عنوان یک نقش و نگار دائمی در نظر بگیرند، زیرا عمل برداشتن آن موفقیت‌آمیز نیست و برخی رنگ‌ها هرگز کاملاً پاک نمی‌شوند و در نهایت به شکلی درمی‌آیند که انگار خوب تاتو نشده‌اند. بسیاری از افرادی که خالکوبی می‌کنند نمی‌دانند که با بالا رفتن سن، خالکوبی کمی تغییر شکل می‌دهد و اگر جوهر عمیق تزریق شده باشد (که معمولا هم همین‌طور است)، به اطراف نشت پیدا می‌کند. در نتیجه منظره بسیار بدی ایجاد می‌شود که هیچ چاره‌ای جز برداشتن آن نیست؛ اما غافل از این‌که برداشتن خالکوبی براحتی مقدور نیست. پس بهتر است درباره این عمل بیشتر فکر کنند و همه جوانب آن را درنظر بگیرند.

● زمانی برای پشیمانی

بیشتر زنانی که بسیار مشتاقانه تاتو می‌کنند، ظرف مدت یک تا ۵ سال احساسات‌شان تغییر می‌کند و پشیمان می‌شوند و از خالکوبی خود احساس شرم و خجالت دارند و دیگر آن نقش و نگارها احساس منحصر به‌فرد بودن را برایشان به ارمغان نمی‌آورد. بیشتر آنان اظهار می‌کنند می‌خواهند خالکوبی را بردارند، زیرا احساس طرد شدن و پذیرفته نشدن از سوی دیگران را تجربه کرده‌اند یا خالکوبی‌شان موجب اظهارنظرهای منفی درباره آنان در محیط کار یا مدرسه شان شده است و در نتیجه آنها مجبور می‌شوند نقش و نگارها را پنهان کنند. بسیاری هم معتقدند با این کار وجهه و ارزش خود را پایین آورده‌اند. موقعیت‌های جدید در زندگی مانند ازدواج، یافتن شغل جدید و... یکی از دلایل تمایل زنان به برداشتن خالکوبی است.

● سخت‌تر از آغاز

اگر کسی تصمیم بگیرد خالکوبی خود را حذف کند این‌کار بسیار پرهزینه، پردردسر و دردناک‌تر از ایجاد آن است و گاهی هم امکان ندارد. برداشتن و پاک کردن اثر تاتو یک کار پرزحمت و پررنج به حساب می‌آیدکه معمولا با چند راه درمانی و هزینه‌های قابل توجهی همراه است. پاک کردن تاتو بدون ایجاد زخم شاید غیرممکن باشد.

لیزر، جراحی، استفاده از محلول‌های شیمیایی و زخم کردن روش‌های مختلفی هستند که به کمک آنها می‌توان خالکوبی را حذف کرد. هرکدام از این روش‌ها مشکلات خاصی به همراه دارند البته این امکان هم وجود دارد که خالکوبی قبلی را با یک خالکوبی جدید پوشاند.

فعلا درمان با لیزر پرطرفدارترین روش است، البته این روش هم معایب خود را دارد، از جمله کمرنگ شدن بیش از حد پوست، پاک نشدن کامل، حساسیت و گرانی.

روش دیگر پوست سایی است. در این روش منطقه خالکوبی را با یک برس سیمی یا سمباده الماسی خراش می‌دهند، این روش اثر زخم بر جا می‌گذارد.

روش استفاده از محلول‌های شیمیایی، روش دیگری است که از یک محلول نمکی برای برداشتن دانه‌های رنگی استفاده می‌شود. در روش «ایجاد زخم»، محل خالکوبی را با اسید می‌سوزانند. محل زخم می‌شود و بعد از افتادن زخم، جای زخم باقی می‌ماند.

روشی که کمترین اثر زخم را بر جا می‌گذارد، روش جراحی است. در این روش معمولا ابتدا گشاد کننده پوست مثل بالون را زیر پوست وارد می‌کنند، به این ترتیب وقتی قسمت خالکوبی برداشته می‌شود، کمترین اثر زخم باقی می‌ماند. رنگ قرمز، زرد و سبز به سختی و دیرتر از رنگ‌های دیگر و رنگ‌های مشکی و آبی سریع تر و بهتر از بقیه رنگ‌ها به درمان پاسخ داده و محو می‌شوند. عمق خالکوبی نیز بسیار مهم است به طوری که هر چه عمق خالکوبی بیشتر باشد، نیاز به اشعه برای درمان بیشتر است. با این همه درمان کامل و محو کامل خالکوبی امکان پذیر نیست و برای از بین بردن آن به جلسات متعددی نیاز است که بی شک هزینه فراوانی را نیز در بر خواهد داشت.

برخی نیز برای از بین بردن خالکوبی به جای مراجعه به پزشک، از روش‌های کاملاً غیربهداشتی مثل استفاده از سیگار داغ یا جسم داغ استفاده می‌کنند. این روش‌ها نه تنها خالکوبی را از بین نمی‌برد بلکه عاملی برای ایجاد زخم، سوختگی دائمی در محل، عفونت و... به شمار می‌رود.

در خصوص تاتوی ابرو باید گفت برداشت خالکوبی به هر روش به ابروها صدمه می‌زند، در نتیجه تنها راه پوشاندن تاتوی قبلی با یک تاتوی جدید خواهد بود. البته معلوم نیست تا چند سال دیگر هنوز تاتو مد باشد از طرفی حق انتخاب دیگر وجود نخواهد داشت و فرد مجبور است مدلی را انتخاب کند که تاتوی قبلی را بپوشاند!

● پیشرفت یا پسرفت

جامعه شناسان معتقدند استفاده از نمادهای خاص وخالکوبی‌هایی به شکل‌های اژدها، کژدم و دیگر چیزها در یک گروه، اعضای آن را به یک نوع طرز فکر خاص سوق می‌دهد و مجبورشان می‌کند از قانون‌های نانوشته‌ای پیروی کنند. آیا در خصوص خالکوبی این موضوع صدق می‌کند یا تنها نوعی پیروی از مد است؟

مد یکی از شکل‌های رفتار جمعی است، و به معنای سلیقه، اسلوب، روش و شیوه به کار برده شده است و در اصطلاح عبارت است از: روش و شیوه‌ای موقتی که بر اساس ذوق و سلیقه افراد یک جامعه، سبک زندگی را تنظیم می‌کند. برخی معتقدند از لحاظ روانی، مد نوعی خودنمایی و نیاز به جلب توجه دیگران در تمام اقشار است که افراد سعی دارند خود را از این طریق نشان دهند. مردم‌شناسان نیز می‌گویند: خالکوبی در اصل، ریشه قبیله‌ای و طایفه‌ای دارد. در زمان‌های بسیار دور برای این‌که افراد یک قبیله میان سایر قبایل شناخته شوند، از یک نماد ویژه که معمولا توسط بزرگ قبیله انتخاب می‌شد، استفاده می‌کردند.

با این تعریف انتظار می‌رود با وجود تمدن پیشرفته و گسترش شهرنشینی، دیگر جایی برای بروز آیین‌ها و رسومات قبیله‌ای باقی نمانده باشد. اما آن طور که از شواهد پیداست انگار این روزها گروه‌های مختلفی با انواع و اقسام آیین‌های متنوع، جایگزین آنها شده‌اند.

علی اخوان بهبهانی