سفری به دنیای دلال ها

از خرید بلیت اتوبوس بین شهری تا پایان نامه دوره فوق لیسانس, از وام مسکن تا فروش بازیکن به تیم های لیگ برتری, از ازدواج زوج ها تا فیش سفر حج و خلاصه هر چیزی که ردوبدل کردنش اندکی سود داشته باشد, دلال خاص خود را دارد

از خرید بلیت اتوبوس بین‌شهری تا پایان‌نامه دوره فوق‌لیسانس، از وام مسکن تا فروش بازیکن به تیم‌های لیگ برتری، از ازدواج زوج‌ها تا فیش سفر حج و خلاصه هر چیزی که ردوبدل کردنش اندکی سود داشته باشد، دلال خاص خود را دارد. بازار دلالی هم همیشه پررونق است؛ به‌خصوص وقت‌هایی که بازار قانونی و رسمی به هر دلیلی ایراد داشته باشد و زمینه برای حضور دلال‌ها فراهم‌تر باشد. لغت‌نامه دهخدا، دلال را واسطه بین فروشنده و خریدار معرفی می‌کند و بر اساس بند ۳ ماده ۲ قانون تجارت، دلالی یک حرفه تجاری و قانونی تلقی می‌شود. با این حال اما دلالی در ایران امروز تنها به همین تعریف و بند قانونی خلاصه نمی‌شود، دلالان در اغلب عرصه‌هایی که قانون عرضه و تقاضا برقرار باشد و سودی رد‌و‌بدل شود، حضور دارند. در این گزارش تلاش شده است از رایج‌ترین انواع دلالی مرسوم یاد کنیم. به دنیای دلال‌ها خوش آمدید.

● شیرینی ازدواج دیگران

سن ازدواج بالا رفته است و هر سال بالاتر هم می‌رود، این به معنای آن است که بین متقاضیان ازدواج فاصله افتاده، در این بین عده‌ای تلاش می‌کنند با فراهم کردن راه‌هایی برای آشنایی طرفین یک ازدواج، آنها را به هم نزدیک‌تر و زمینه ازدواج آنها را فراهم کنند؛ سایت‌های همسریابی اینترنتی همین کار را می‌کنند. این سایت‌ها مشخصات طرفین را دریافت کرده، آنها را به هم معرفی می‌کنند و در صورت موفقیت و به سرانجام رسیدن پیوند ازدواج، پورسانت خود را از طرفین این پیوند دریافت می‌کنند. بر اساس آمارهای رسمی، هم‌اکنون دست‌کم ۳۲سایت دارای مجوز رسمی فعالیت در این زمینه در کشور فعال است.

● فروش ۵۰۰‌میلیونی بازیکن ۲۰‌میلیونی

جذابیت‌های فوتبال به همین مستطیل سبز و سکوهای پرهیجان و برنامه ۹۰ ختم نمی‌شود. قیمت‌های نجومی‌ای که برای رد‌و‌بدل کردن یک بازیکن پرداخت می‌شود هم جذابیت‌های زیادی دارد؛ به خصوص برای کسانی که قرار است بخش زیادی از این پول نصیب‌شان شود. دلال‌های ورزشی جو را برای فروختن بازیکنان به تیم‌های مختلف فوتبال که مبالغ کلانی برای خرید و فروش بازیکن هزینه می‌شود، فراهم می‌کنند. دلال‌ها نقش عمده‌ای در بالابردن و افزودن بر مبلغ قرارداد و معرفی و تبلیغ برای بازیکنان خاصی دارند. گفته می‌شود گاه یک بازیکن که نهایت ۲۰‌میلیون می‌ارزد با جوسازی رسانه‌ای تا ۵۰۰میلیون هم فروخته می‌شود. البته از این میزان چیزی در همان حد ۲۰‌میلیون به خود فوتبالیست می‌رسد و بقیه مبلغ قرارداد به جیب دلال و جوش‌دهنده معامله واریز می‌شود. دو سال پیش خبرهایی مبنی بر دستگیری چند نفر از مسوولان برخی روزنامه‌های ورزشی به دلیل دلالی بازیکن و تاثیر‌گذاری بر خرید و فروش و بالا و پایین کردن قیمت بازیکنان از سوی نیروی انتظامی منتشر شد. با وجود این، هنوز هم آن‌گونه که فعالان عرصه ورزش می‌گویند دلال‌ها نقش اصلی را در فصل نقل و انتقالات بازیکن بر عهده دارند.

● بلیت اتوبوس هم دلال دارد

در ورودی برخی ترمینال‌های شلوغ، اطلاعیه‌هایی زده شده با این مضمون: «از خرید بلیت از دلال‌ها خودداری کنید.» دلال‌های ترمینالی و بلیت‌فروش تلاش می‌کنند مسافر بلیت را از محلی غیر از بلیت‌فروشی رسمی بخرد تا هم خود حق‌العمل‌شان را دریافت کنند و هم راننده از پرداخت سهم تعاونی معاف شود. علاوه بر این در روزهایی که مسافر کمتر است این دلالان تلاش می‌کنند قبل از اینکه متصدیان تعاونی‌های رقیب یک مسافر را به تور بزنند او را برای خرید بلیت از تعاونی خود ترغیب کنند.

● بیمار بیشتر، سود بیشتر

محل کمین این دلال‌ها در ورودی و نزدیکی بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های دولتی است. دلالان بیمار برای بیمارستان‌ها و مطب‌های خصوصی کار می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند با بازگو کردن شرایط نامناسب بیمارستان‌های دولتی، بیمار را از ورود و بستری شدن در بیمارستان دولتی منصرف و در عوض ترغیب کنند تا به فلان بیمارستان خصوصی مراجعه کند. این دلال‌ها به ازای هر بیماری که به بیمارستان و پزشکان طرف قرارداد خود معرفی کنند مبلغی را دریافت می‌کنند. شلوغی، بهداشت ناکافی و عدم خدمات‌رسانی مناسب بیمارستان دولتی هم کار و بار فعالیت دلال‌های بیمار را سکه کرده است.

● ۳میلیون سود از زیارت خانه خدا

بسیاری برای زیارت و ثواب، برخی برای کسب اعتبار و وجه و به دست آوردن عنوان پرهیبت «حاجی»، تعدادی هم برای آنکه خود یا والدین‌شان پیش از مرگ، امر واجب حج را به جا آورده باشند، مشتاق زیارت خانه خدا و حج تمتع هستند، اما سهمیه کشور ما برای فرستادن زایر به عربستان هر سال اندک است و متقاضیان هم پرشمار. دلالان این عرصه از همین رهگذر وارد عمل شده‌اند و شغلی به نام خرید و فروش فیش حج را بنا نهاده‌اند. در حالت عادی و بر اساس نوبت معمول هزینه فیش حج تمتع یک‌میلیون و ۳۰۰هزار تومان است، اما فیشی که از دست این دلالان خریده شود گاه سه تا چهار‌میلیون تومان قیمت خواهد داشت. دلالان فیش حج به راحتی در سطح شهر و برخی رسانه‌ها شغل خود را تبلیغ می‌کنند. آنها حتی به کسانی که فروشنده یا خریداری را معرفی می‌کنند، در صورت انجام معامله صد‌هزار تومان پاداش می‌دهند.

● قوی‌ترین دلالان ایران

از کسی مبلغی طلب دارید، از او چک هم دارید اما هیچ پولی در حسابش نیست، روند شکایت و دادگاهی کردن فرد بدهکار هم وقت‌گیر است و هم هزینه‌زا و امیدی هم به نتیجه‌بخش بودنش نیست؛ در این زمینه هم دلالانی فعال هستند، دلالانی که به شرخر شهره‌اند. آنها با استفاده از زور فیزیکی و دیگر متدهای ویژه خود، چک شما را نقد و به اصطلاح فرد بدهکار را برای شما به پول تبدیل می‌کنند. شرخرها قیمت ثابتی ندارند و هر کدام درصد خاصی دریافت می‌کنند. شرخری خشن‌ترین نوع دلالی مرسوم در کشور است. برای راه انداختن این کسب و کار، اصلی‌ترین ویژگی، زور بازو است و داشتن بازوهایی به قطر بازوی قوی‌ترین مردان ایران.

● متخصصان دارو در پیاده‌رو ناصرخسرو

خرید و فروش بسیاری از داروها در ایران غیرقانونی است و برای دست یافتن به آن به تجویز و نسخه پزشک و سفارش فلان مقام مسوول نیاز است. اما دلالان دارو آن‌طور که خود می‌گویند هر دارویی را برای شما در سه سوت آماده می‌کنند؛ از داروهای تخصصی و‌گران‌قیمت شیمی‌درمانی گرفته تا آخرین داروهای سقط جنین. پیدا کردن دلالان دارو هم کار سختی نیست؛ خیابان ناصرخسرو معروف‌ترین پاتق این دلالان است. کافی است چرخی در این خیابان قدیمی بزنید. ناصرخسرو یک داروخانه بزرگ است که هر دارویی در آن پیدا می‌شود.

● وام ۱۸ میلیونی‌، ۳ میلیون

دلالی وام هم از شیوه‌هایی است که رفته‌رفته به شیوه‌های کهن دلالی در ایران بدل می‌شود. سال‌هاست خرید و فروش امتیاز وام مسکن هم در بنگاه‌های مسکن و هم در تبلیغات خیابانی و رسانه‌ای تبلیغ و انجام می‌شود. این روش آنقدر معمول است که بسیاری به امید خرید امتیاز یک وام مسکن برای خرید خانه اقدام می‌کنند. هم‌اکنون بر اساس آخرین نرخ، امتیاز یک وام مسکن ۱۸‌میلیون تومانی در بازار غیررسمی تهران بین سه تا سه و نیم‌میلیون تومان خرید و فروش می‌شود.

● پایان‌نامه‌هایی برای فروش

در ایران افرادی هستند که در طول یک سال گاه تا بیش از ۱۰ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد می‌نویسند، همه این پایان‌نامه‌ها هم طبیعتا برای خودشان نیست و برای فروش به متقاضیان است. انجام تحقیق‌های دانشگاهی و نوشتن پایان‌نامه سال‌هاست به شغل ثابت برخی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بدل شده است. یافتن این دلال‌ها هم کار بسیار آسانی است. در اطراف همه دانشگاه‌های کشور و خوابگاه‌های دانشجویی تبلیغات علنی و رسمی این نوع دلالی دیده می‌شود. آخرین قیمت انجام یک پایان‌نامه در یکی از رشته‌های کارشناسی‌ارشد مهندسی و فنی بین سه تا پنج‌میلیون و برای رشته‌های انسانی هم از یک‌ونیم تا دومیلیون است. بسیاری هم از راه همین پایان‌نامه‌ها و تحقیق‌های خریدنی، مدارج علمی را طی کردند و حالا یا در اداره و شرکتی مقام و سمتی دارند یا در حال یافتن فردی برای به سرانجام رساند پروژه دکترای خود هستند. دلالی علمی از آن نمونه‌هایی است که می‌توان گفت تنها در ایران رواج دارد.

● طرف قرارداد عشاق سینما

مشتاقان بازیگری سینما و تلویزیون و کسب شهرت کم نیستند، اما همه این مشتاقان چهره و فیزیک مناسب یا استعداد کافی برای این کار را ندارند؛ ولی این مساله چیزی از اشتیاق آنها کم نمی‌کند؛ مشتری دلالان سینما و تلویزیون همین افراد هستند. این دلالان با دریافت مبالغی از این جماعت شیفته و عاشق بازیگری، به آنها وعده بازی در فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی می‌دهند، آخر سر هم اینکه بسیاری از آنها با وجود پرداخت پول، نقش سیاهی‌لشکر یا یک رهگذر در فیلمی درجه چندم را بر عهده می‌گیرند. با این امید که در فیلم بعد نقش مهم‌تری دست‌و‌پا کنند. قدمت دلالی در این بخش کمابیش به قدمت سینما در کشور می‌رسد. تا عشاق سینما هستند این رشته دلالی هم پابرجاست.

● سهام مرا بخر

دلال‌های بورس را باید جزو حرفه‌ای‌ترین دلال‌ها دانست. این دلال‌ها در هیات کارشناس بورس، متقاضیان تازه‌کار خرید از بورس را به خرید سهام شرکت‌های طرف قرارداد خود ترغیب می‌کنند و به ازای هر تعداد سهمی که به وسیله مشاوره‌های آنها به فروش برود، پورسانت خوبی دریافت می‌کنند. این دلال‌ها مسلط به قوانین و اصول بورس هستند. آنها می‌توانند هر سرمایه‌گذار تازه‌کاری را به سمت هدف خود بکشانند. با این حال به ثمربخشی و سوددهی مشاوره‌ها و سهام پیشنهادی آنها نمی‌توان چندان دل بست.

● پول بده رای به نفع بگیر

دلالان قضایی از وضعیت شلوغ و بروکراتیک موجود در محاکم قضایی استفاده کرده و با رفتن به سراغ افراد دارای پرونده، خود را وکیل دادگستری، حقوقدان یا قاضی بازنشسته معرفی می‌کنند و به آنها وعده تسهیل در رسیدگی پرونده‌ها، لایحه‌ها، دادخواست‌ها و امور حقوقی و در نهایت صدور رای به نفع می‌دهند. از همین راه نیز درآمدهای فراوانی کسب می‌کنند. دلالان قضایی موضوعی پیچیده و پنهان نیست، چراکه تاکنون بارها روسای دستگاه قضا نسبت به جلوگیری از فعالیت این افراد دستوراتی صادر کرده‌اند. با این حال دلالان قضایی همچنان به کار خود مشغول هستند و یافتن آنها در کنار محاکم قضایی کار چندان سختی نیست؛ به ویژه اگر شما پرونده مهمی در جریان داشته باشید.

● متخصصان واردات و صادرات

درآمدزایی دلالان عرصه گمرک از گذرگاه قوانین و سخت‌گیری‌های گمرکی است. قوانین گمرک به راحتی اجازه واردات و صادرات هر کالایی را به هر کسی نمی‌دهد اما این افراد آن‌گونه که خود مدعی می‌شوند توان دریافت مجوز واردات و صادرات هر کالایی را دارند. مهم میزان سهمی است که دریافت می‌کنند. برای پی بردن به میزان موفقیت دلالان گمرکی لازم نیست به گلوگاه‌های مرزی سفر کرد، نشانه‌های فعالیت چشمگیر و موفقیت عمل این افراد در هر مغازه و دکه‌ای قابل رویت است؛ از آن رو که اکثر کالاهایی که بر اساس قوانین، واردات آنها به داخل ممنوع است را می‌توان به راحتی در مرکزی‌ترین نقاط کشور و با دورترین فاصله از مرز پیدا کرد.

● پول بدهید، دنبال امضا نباشید

سیستم بروکراتیک، کهنه و خسته‌کننده اداری کشور، فرآیند حصول نتیجه از یک پرونده را بسیار کند و گاه غیرممکن می‌کند، اما دلال‌های اداری با دریافت مبلغی پول، ملال بالا و پایین کردن طبقات ساختمان ادارات، وزارتخانه یا سازمان‌ها، در به‌دری برای امضای رییس و معاون را گرفته و به نتیجه رسیدن پرونده را برای شما تضمین می‌کنند.

● دلالی باستانی

دلالی بازاری دیرپا‌ترین راه و رسم دلالی را دارد؛ قدمتی به پیشینه تاریخ. در این شیوه کار، دلال اغلب با واسطه قرار‌دادن خود میان تولید‌کننده و فروشنده (و نه مصرف‌کننده) کالایی را که با قیمت پایین‌تر خریده بدون انجام هر گونه فرآوری، حمل‌ونقل و... به دست فروشنده‌ای دیگر می‌رساند و از این راه سود می‌برد. این نمونه دلالی با بنک‌داری، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی تفاوت‌های عمده‌ای دارد، چراکه هر کدام از اینها فرآیند رسیدن کالا به دست مشتری را یک گام به جلو می‌برند، اما دلال بدون هرگونه نتیجه مثبت و مثمرثمر، فاصله رسیدن کالا به دست مصرف‌کننده را طولانی‌تر کرده و هزینه نهایی آن را افزایش می‌دهد. دلالان تولیدات کشاورزی در این زمینه مشهور‌ترین نمونه‌ها هستند.

صدرا محقق