۱۷ نوامبر ۱۹۰۳ ـ انشعاب در حزب سوسیال دمکرات روسیه - انشعابی که بیشتر تحولات قرن ۲۰ متاثر از آن بود

۱۷ نوامبر ۱۹۰۳ حزب سوسیال دمکرات زحمتکشان روسیه دچار انشعاب و به دو جناح بلشویک (اکثریت) و منشکویک (اقلیت) تقسیم شد. اختلاف نظر بر سر «روش ها» در کنگره دوم آن حزب و عمدتا میان لنین …

۱۷ نوامبر ۱۹۰۳ حزب سوسیال دمکرات زحمتکشان روسیه دچار انشعاب و به دو جناح بلشویک (اکثریت) و منشکویک (اقلیت) تقسیم شد. اختلاف نظر بر سر «روش ها» در کنگره دوم آن حزب و عمدتا میان لنین و ژولیوس مارتوف Julius Martov سبب این انشعاب بود که در تاریخ عقاید منعکس و فصلی بزرگ از این تاریخ را که هنوز بسته نشده است تشکیل می دهد. ژولیوس مارتوف که یک یهودی متولد استانبول بود از سازش نسبی طبقه زحمتکش با بورژواهای مترقی و منصف (نه فئودالها، استثمارگران و پولپرستان) و ملایمت نسبی با لیبرالها (هواداران آزادی های فرد) و ادامه فعالیت سرمایه داران خرده پا (صاحبان کارگاهها) به شرط رعایت حقوق کارگران و انصاف و نیز فعالیت اصحاف حرفه ها جانبداری می کرد و با هرگونه اقدام رادیکال در مصادره، برکناری و مجازات دیگران مخالف بود. حال آنکه لنین به چیزی جز مارکسیستی شدن جامعه روسیه موافقت نداشت ولی خود او (نه همه همفکرانش) انتقال تدریجی و مرحله به مرحله را تا رسیدن به مقصد نهایی رد نمی کرد. بحث و جدل اصحاب دو روش در دهه بعد که منشکویک ها دولت موقت کرنسکی را یک راه حل اعلام داشتند شدت گرفت و منشکویک ها «سوسیال دمکرات» و خارج از مارکسیسم اصیل خوانده شد. با اینکه بسیاری از منشکویک در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ دوش به دوش بلشویکها شرکت کرده بودند پس از پیروزی انقلاب برسر این دوراهی قرارداده شدند: پیوستن به بلشویکها و یا طرد همیشگی که گروهی از آنان به بلشویکه پیوستند و جناح منشویک در سال ۱۹۲۱ غیرقانونی اعلام شد. چون لنین شرایط عضویت در حزب کمونیست (جناح بلشویک سابق) را سختتر کرد تا فرصت طلبان رخنه نکنند و دوره آزمایشی بر آن قرارداد مارتوف با تنی چند از همفکرانش به آلمان رفت و در سال ۱۹۲۳ در پنجاه سالگی در آنجا درگذشت.

در پی فروپاشی شوروی در آخرین ماه ۱۹۹۱ و پس از تقریبا ۷۴ سال حکومت حزب کمونیست، برخی از مورخان و جامعه شناسان نظر داده اند که اگر انشعاب نوامبر سال ۱۹۰۳ رخ نداده بود و نظام کمونیستی روسیه با روش های سوسیال دمکراسی شروع بکار کرده بود؛ در آغاز کار با مخالفت های آمریکا، انگلستان، فرانسه و ژاپن و در نتیجه جنگ داخلی رو به رو نمی شد، با از میان رفتن سرمایه داران خرده پا و اصحاب حرفه و افراد کاردان مجبور نمی شد از صفر شروع کند و باقی می ماند. به علاوه، دلیلی برای مقاومت در برابر سوسیال دمکراسی و حمله نظامی آلمان به شوروی در سال ۱۹۴۱ و جنگ سرد ۴۵ ساله نیمه دوم قرن ۲۰ صورت نمی گرفت و تاریخ جهان در مسیری دیگر قرارداشت با چهره ای متفاوت از شکل امروز

×

‹›