حقوق بشر به شیوه غربی

هر از گاهی غرب و در راس آن ایالات متحده آمریکا و برخی دولت های اروپایی, کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای اسلامی و عربی را به نقض حقوق بشر متهم و اظهار می کنند کشورهای در حال توسعه, حقوق بشر را مراعات نمی کنند آنها به این بهانه در امور داخلی شان دخالت نموده و نفوذ و حاکمیت خود را بر این کشورها و منابع طبیعی شان گسترش می دهند همان طور که در عراق رخ داد و غرب به بهانه در اختیار داشتن سلاح کشتار جمعی, این کشور را متهم به نقض حقوق بشر کرد

هر از گاهی غرب و در راس آن ایالات متحده آمریکا و برخی دولت‌های اروپایی، کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای اسلامی و عربی را به نقض حقوق بشر متهم و اظهار می‌کنند کشورهای در حال توسعه، حقوق بشر را مراعات نمی‌کنند آنها به این بهانه در امور داخلی‌شان دخالت نموده و نفوذ و حاکمیت خود را بر این کشورها و منابع طبیعی‌شان گسترش می‌دهند؛ همان‌طور که در عراق رخ داد و غرب به بهانه در اختیار داشتن سلاح کشتار جمعی، این کشور را متهم به نقض حقوق بشر کرد.

سپس غرب با رهبری آمریکا در امور داخلی عراق دخالت کرد و آنچه نمی‌بایست اتفاق افتاد و ما همچنان شاهد آثار فاجعه‌آمیز دخالت نظامی آمریکا و غرب در این کشور هستیم. معنای این سخن آن است که غرب از موضوع حقوق بشر برای تحقق اهدافش به شیوه‌ای نابرابر استفاده می‌کند و از ابزار حقوق بشر در تعامل با یک کشور و دولت به شیوه‌ای بهره‌‌برداری می‌کند که با دیگر نقاط جهان متفاوت است.

برای درک شیوه غرب در به‌کارگیری حقوق بشر به این طریق نامانوس، موضوع حقوق بشر را در ۲ بخش تاریخی و اجتماعی بررسی می‌کنیم و برای نشان دادن کیفیت بهره‌برداری غرب از مساله حقوق بشر در تعامل با دیگر ملت‌ها بویژه‌ ملت‌های عربی و اسلامی مثالی خواهیم زد. دکتر ناصرالدین اسد، اندیشمند بزرگ اردنی عقیده دارد مساله حقوق بشر در برخی از کشورهای اروپایی آغاز و به ایالات متحده آمریکا انتقال یافت. کشورهای اروپایی که از خودکفایی و استقلال سیاسی برخوردار بوده و به پیشرفت‌های اقتصادی نائل آمدند و به جوامع لیبرالی تبدیل شدند، در این زمینه پیشتاز هستند و پس از عبور از مراحل گوناگونی از درگیری، این جوامع لیبرال و دموکرات شدند.

طبیعی است که این جوامع، فرهنگی متفاوت از دیگر فرهنگ‌ها داشته باشند و به همین خاطر عجیب نخواهد بود که مبانی حقوق بشر با ویژگی‌های غربی متناسب با نیازها و تفکراتشان درهم آمیزد به نحوی که فردگرایی در آن نمود بیشتری داشته باشد. در منشور جهانی حقوق بشر، آزادی فردی اصلی است که در واکنش به محیط بسته و خشک قرون وسطی و حاکمیت مطلق و قدرت بی‌اندازه کلیساها در آن دوران و رنج‌های انسان اروپایی از قیدها و محدودیت‌ها اعمال می‌شد. به همین خاطر عجیب نیست که در مورد حقوق بشر اختلاف‌نظر وجود داشته باشد.

اکنون سوال اینجاست آیا حقوق بشر یک مساله جهانی بوده و همگان باید دیدگاه موجود در منشور جهانی حقوق بشر را با یک تفسیر بپذیرند یا آن که در جوامع گوناگون مطابق با فرهنگ‌هایشان تعریف خاصی از این مقوله ارائه می‌شود؟ طبیعی است کشورهای غربی منشور جهانی حقوق بشر را به عنوان الگو و نمونه‌ای معرفی کنند که برای همگان قابل استفاده و اجراست و مدعی هستند، صلاح جامعه و تحقق دموکراسی در عمل به این نسخه غربی برای حقوق بشر نهفته است، اما بسیاری با این دیدگاه موافق نیستند و می‌گویند اجرای آن در کشورهایی با فرهنگ‌های متفاوت، خارج کردن حقوق بشر از چارچوب تاریخی و اجتماعی آن است. از این رو اختلاف میان صاحب‌نظران حقوق بشر در کشورهای غربی و شرقی امری طبیعی است و دلایل مذهبی، نژادی، سیاسی و عوامل ناشی از استعمار تلخ اروپا و غرب در این کشورها را باید در این رابطه منظور داشت. به عنوان مثال اگر ما به موضوع حجاب و پوشش زنان توجه کنیم و مشکلاتی را که غرب بر سر راه استفاده از این پوشش ایجاد می‌کند مدنظر داشته باشیم حجم این اختلاف روشن می‌شود.

مدتی پیش یک شرکت هواپیمایی فرانسه در اقدامی نژادپرستانه و متعصبانه، یکی از بانوان مسلمان و با حجاب را مجبور به استعفا از مقام خود کرد؛ چرا که آن زن مسلمان نخواست حجاب را کنار گذارد! این در حالی است که حجاب نمادی دینی برای زنان مسلمان به حساب می‌آید و منع آنها از این کار محروم کردن‌شان از داشتن آزادی عقیده و رفتار دینی یعنی همان چیزی است که اعلامیه جهانی حقوق بشر آنها را به رسمیت می‌شناسد. از آن گذشته آیا آنها همین کار را با زنان اروپایی و آمریکایی در مناطق روستایی در این کشورها انجام می‌دهند؟ آیا پوشش زنان کاهن و راهبه در معابد، کلیساها و مراکز عبادی را هم منع می‌کنند؟ آیا حقوق بشر که اجازه می‌دهد افراد در صورت تمایل لباس‌های نامتعارف بپوشند و حتی به صورت نیمه عریان در آیند، داشتن حجاب را جزو حقوق شهروندی نمی‌داند؟ این مثال و مثال‌‌های مشابه دیگر، دوگانگی در ارزش‌ها و رفتارهای غرب را در به کارگیری حقوق بشر و بهره‌برداری از این مفهوم کاملا نشان می‌دهد.

منبع: روزنامه الاهرام