چرا باید برای میزبانی بازی های المپیک تلاش کرد

تحلیل اقتصادی رقابت های ورزشی

میزبانی رویدادهای بزرگی همچون المپیک یا جام جهانی بسیار هزینه‌بر است و به نظر می‌رسد که منافع آشکار چندانی هم ایجاد نمی‌کند؛اما این مقاله دلایلی ارائه می‌کند که برپایه این دلایل میزبانی چنین رویدادهایی، اثری مثبت بر صادرات ملی دارد؛ مثلا تجارت در کشورهایی که میزبان المپیک بوده‌اند، در حدود ۳۰‌درصد بیشتر بوده است. این مطلب اشاره بر این دارد که تلاش برای دستیابی به میزبانی بازی‌های المپیک یا جام جهانی ممکن است نشانه‌ای از پیشرفت به سمت آزادسازی تجارت باشد.

اقتصاددانان معمولا در مجادلات در باب مهیاسازی عمومی زیرساخت‌های لازم برای رویدادهای ورزشی ایرادگیر هستند و البته به درستی چنین است (زیگفرید و زیمبالیست ۲۰۰۰). ارگان‌هایی که ساخت استادیوم‌های ورزشی یا استقرار رویدادهای بزرگ را تایید می‌کنند، معمولا به دور از سادگی یا نفع شخصی عمل می‌کنند. در عمل این رویدادها، وقایعی پرخرج هستند- زمانی که لندن حق میزبانی بازی‌های ۲۰۱۲ را کسب کرد، تخمین زده شده بود که هزینه برگزاری بازی‌های المپیک بیش از ۵/۵‌میلیارد دلار است. از آنجا که این رقم در سال ۲۰۰۵ محاسبه گردیده، اکنون تقریبا سه برابر گردیده که بسیار حیرت انگیز است. چنین هزینه‌های عظیمی به ندرت توسط درآمدهای کسب شده در خلال رویداد یا درآمدهای ناشی از استادیوم‌های بزرگ یا تسهیلات مبهم باقیمانده جبران می‌شوند. جشن‌های بازی‌های المپیک ۲۰۰۸ پکن طبق تخمین، حداقل ۱۰۰‌میلیون دلار هزینه دربرداشته است و این در حالی است که حدود ۱۰۰‌میلیون چینی با کمتر از یک دلار در روز زندگی می‌کنند. آیا این میزبانی‌‌ها توجیه اقتصادی دارد؟

شاید شبهه‌های اقتصاددانان حرفه‌ای به ندرت با تردیدهای سیاست‌گذاران و عامه مردم که نوعا مشتاق برگزاری چنین نمایش‌هایی هستند، مشترک باشد. آیا ممکن است که علم اقتصاد در حال نادیده گرفتن برخی منافع بالقوه و عظیم مرتبط با چنین رویدادهای بزرگی باشد؟ در مقاله جدیدی که من با همکاری مارک اسپیگل نوشته‌ایم، نگرش جدیدی به اثر اقتصادی رویدادهای بزرگی همچون بازی‌های المپیک یا جام جهانی فوتبال بر تجارت بین‌الملل داشته‌ایم. ما ضمن استفاده از مدل‌های متنوع تجارت، نشان داده‌ایم که میزبانی چنین رویدادهای بزرگی، اثر مثبتی بر صادرات ملی دارد. این اثر به لحاظ آماری، قوی، دائمی و بزرگ است- تجارت در کشورهایی که میزبان المپیک بوده‌اند، در حدود ۳۰‌درصد بیشتر بوده است. چنین تاثیر کلانی، نقش مهمی در جبران هزینه‌های گسترده مرتبط با میزبانی یک رویداد بزرگ دارد.

چرا میزبانی یک رویداد بزرگ با تجارت خارجی ارتباط دارد؟ مطمئنا دلیل آن (همانگونه که کمیته بین‌المللی المپیک نیز ادعا می‌کند) پذیرایی میزبانان المپیک از توریست‌های بیشتر یا نمایش روی صفحه تلویزیون برای هفته‌های متمادی نیست. به نظر می‌رسد که میزبانی یک رویداد عظیم در عمل تا اندازه‌ای با آزادسازی تجارت در ارتباط است. در جولای ۲۰۰۱، حق میزبانی بازی‌های المپیک تابستانی به پکن واگذار شد. تنها دو ماه بعد، چین مذاکراتش با سازمان تجارت جهانی را با موفقیت به اتمام رساند و بدین گونه تعهدش برای آزادسازی تجارت را رسمیت بخشید. این یک توافق هم‌زمان تصادفی نیست. در سال ۱۹۵۵، حق میزبانی بازی‌های ۱۹۶۰ به رم اهدا گردید و در همان سال ایتالیا حرکت به سمت قابلیت تبدیل ارز را آغاز کرد، به اتحادیه اروپا ملحق شد و از همه مهم‌تر، مذاکراتی را که دو سال پس از آن منجر به معاهده رم و خلق اتحادیه اقتصادی اروپا (EEC) شد، آغاز کرد. بازی‌های ۱۹۶۴ توکیو با ورود ژاپن به IMF و OECD مقارن گردید. در سال ۱۹۸۶، حق میزبانی بازی‌های ۱۹۹۲ به بارسلونا اهدا گردید و در همان زمان اسپانیا به EEC ملحق شد. تصمیم اعطای حق میزبانی بازی‌های ۱۹۸۸ به کره، با آزادسازی سیاسی در کره مصادف شد. این همبستگی، فراتر از بازی‌های المپیک ادامه دارد. جام جهانی ۱۹۸۶ که در مکزیک برگزار شد، با آزادسازی تجارت و ورود این کشور به GATT (موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت) همراه بود.

اما سریع قضاوت نکنید. در واقع تلاش‌های ناموفق برای میزبانی بازی‌های المپیک نیز اثری بر تجارت دارند که درست به اندازه اثر میزبانی این بازی‌ها بزرگ است. به عبارت دیگر، تاثیر المپیک بر تجارت با علائمی که یک کشور هنگام تلاش برای میزبانی بازی‌ها می‌فرستد قابل استناد است، نه با اعمالی که در برگزاری یک رویداد بزرگ واقعا انجام می‌دهد. کشوری که خواهان آزادسازی تجارتش است، ممکن است این موضوع را از طریق تلاش برای میزبانی یک رویداد بزرگ نشان دهد. در چنین حالتی، این کشور سرمایه‌گذاری‌های تجاری بیشتری انجام می‌دهد و مهم‌تر از آن، فضایی سیاسی را ایجاد می‌کند که عدم آزادسازی تجاری یا عدم برگزاری رویدادی بزرگ مشکل شود. آزادسازی‌های تجاری بزرگ، دقیقا مثل رویدادهای عظیم، وقایع نادر و پرخرجی هستند که به میزان زیادی قابل رویت هستند و دوره‌های زمانی بلند مدتی دارند. هزینه میزبانی یک رویداد بزرگ، نوعا از طریق بخش‌هایی از اقتصاد که از آزادسازی تجارت بیشترین منافع را کسب می‌کنند، تامین می‌شود و این هم‌ترازی میان هزینه‌ها و منافع، رویداد بزرگ را به عنوان یک علامت موثر از آزادسازی مطرح می‌کند.

به نظر می‌رسد که درک این نوع انگیزه برای میزبانی یک رویداد بزرگ همچون بازی‌های المپیک، برای اقتصاددانان مشکل به نظر می‌رسد. از آنجا که خالص منافع اقتصادی مورد محاسبه به ندرت بزرگ و نوعا منفی هستند، بررسی صحت و سقم ادعای منافع غیراقتصادی به زحمت ممکن است. هنوز هم در عمل کشورها برای اخذ حق میزبانی چنین رویدادهایی به شدت با هم رقابت می‌کنند؛ به راستی چرا؟ در این زمینه تحقیق اخیر ما توضیح بالقوه‌ای را ارائه می‌دهد؛ کشورهایی که میزبان بازی‌ها هستند، از یک افزایش حقیقی و دائمی در تجارت برخوردار می‌شوند که می‌توان آن را «اثر المپیک» نامید. این افزایش‌های مشابه در باز بودن درهای تجارت، برای کشورهایی که میزبان دیگر رویدادهای بزرگ همچون جام جهانی و اخیرا نمایشگاه‌های جهانی هستند نیز قابل رویت است. اگر چه در هنگام برگزاری یک رویداد بزرگ، کاهش موانع تجاری ممکن تر است؛ اما ضروری نیست. در عمل ما کشورهایی را داریم که ضمن تلاش برای میزبانی بازی‌های المپیک، قادر به اخذ آن نیستند؛ ولی در عین حال رونق در تجارت را هم در کشورشان تجربه می‌کنند که این می‌تواند با وضعیت کشورهایی که این رونق را از طریق میزبانی واقعی المپیک دریافت می‌کنند، قابل مقایسه باشد. این یافته‌ها حکایت از این دارد که اثر المپیک بر تجارت ناشی از یک تغییر در پایه‌های اقتصادی نیست، بلکه از طریق فعالیت‌ها و زیرساخت‌های مرتبط با میزبانی بازی‌های المپیک ایجاد می‌شود. در عوض یافته‌های تجربی ما نشان می‌دهد که تلاش برای بازی‌های المپیک، یک سیاست پرهزینه است که آزادسازی آنی را به دنبال دارد. برای کشوری که یک استراتژی توسعه تجاری را دنبال می‌کند، چنین پیامدی بسیار جذاب خواهد بود.

اندرو کی. رز

مترجم: مریم کاظمی، مصطفی جعفری

منابع:

A. K. Rose and M. M. Spiegel (۲۰۰۹). “The Olympic Effect” CEPR Discussion Paper ۷۲۴۸.

J. Siegfried and A. Zimbalist (۲۰۰۰). “The Economics of Sports Facilities and Their Communities” Journal of Economic Perspectives,” ۱۴(۳): ۹۵-۱۱۴.