نوآوری و توسعه در كارآفرینی دانش محور

آخرین تحقیقات علمی نشان می دهد زنان در بخش هایی كه نیازمند نوآوری است با همان موانعی روبرو هستند كه زنان كارآفرین در بخش های مختلف دیگر با آن ها مواجه اند متأسفانه مزایای تحصیلات عالی و تجربیات كاری نمی تواند عقب ماندگی ناشی از جنسیت و زن بودن در جامعه برای زنان كارآفرین را جبران كند

تعداد زنان كارآفرین و خود اشتغال در اتحادیه اروپا در مقایسه با مردان به میزان قابل توجهی كمتر است. در سال ۲۰۰۰میلادی تنها ۸ درصد از زنان شاغل خوداشتغال بودند در حالی‌كه مردان دو برابر این میزان را به خود اختصاص داده بودند. اما دلایل مختلفی نشان می‌دهد كه زنان روزبه‌روز تمایل بیشتری به شروع كسب و كاری جدید از خود نشان می‌دهند.

آخرین تحقیقات علمی نشان می‌دهد زنان در بخش‌هایی كه نیازمند نوآوری است با همان موانعی روبرو هستند كه زنان كارآفرین در بخش‌های مختلف دیگر با آن‌ها مواجه‌اند. متأسفانه مزایای تحصیلات عالی و تجربیات كاری نمی‌تواند عقب ماندگی ناشی از جنسیت و زن بودن در جامعه برای زنان كارآفرین را جبران كند. زنان از نبود مدلی كارا و موفق برای كسب حمایت سایر زنان و كسب نیازهایشان در برپایی كسب و كار برای خود رنج می‌برند. متأسفانه تعداد زنان در بخش‌هایی كه نیازمند نوآوری است بسیار كم است. این كم بودن نه به دلیل ناتوانی‌های فردی كه بیشتر به دلیل مشكلات ساختار‌های اجتماعی است.

اما آیا میان مردان و زنان در چگونگی شروع كسب و كاری جدید تفاوتی وجود دارد؟ بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌های خدماتی بر این باورند كه تفاوتی در این زمینه وجود ندارد از این رو تنها اقلیتی از این سازمان‌ها مشاغل خدماتی ویژه‌ای برای زنان كارآفرین در نظر گرفته‌اند.

به رغم كمبود منابع در زمینه فعالیت‌های كارآفرینانه زنان، آخرین تحقیقات نشان می‌دهد مشاغلی كه زنان هدایت و مدیریت آن را بر عهده دارند در مقایسه با مشاغلی كه مردان آن را هدایت می‌كنند تفاوت‌هایی دارند. كسب‌وكار‌هایی كه زنان راه‌اندازی می‌كنند در مقایسه با مردان سه ویژگی عمده دارد. این ویژگی‌ها عبارتند از:

- میزان دارایی كمتر در شروع فعالیت

- میزان تجربه كمتر در مدیریت

- شروع فعالیت در موقعیتی با منابع محدود‌تر

بسیاری از صاحب‌نظران این تفاوت‌ها میان زنان و مردان را به تفاوت نقش‌های اجتماعی آنان و آموزش‌هایی كه در عرصه اجتماعی دیده‌اند مربوط می‌دانند. این دلایل هرچه می‌خواهد باشد اما واقعیت این است كه زنان كمتر از مردان خطر‌پذیرند. دلیل این ویژگی هم این می‌تواند باشد كه زنان تمایلی به وابستگی اقتصادی به نهاد و یا مركزی (مانند وابستگی ناشی از دریافت وام به بانك) برای پیشبرد فعالیت‌های خود ندارند. همچنین از هر نوع فعالیتی‌ كه ممكن است به سرمایه‌گذاری زیاد و بهره كم منجر شود پرهیز می‌كنند.

از منظر اقتصادی نتیجه این ویژگی‌ها این خواهد بود كه كسب و كاری كه زنان شروع می‌كنند در مقایسه با مردان:

- رشد كمتری خواهد داشت

- نیروی انسانی محدودتری خواهد داشت

- توسعه طلبی كمتری خواهد داشت

اما از نظر دیدگاهی دیگر نتیجه این ویژگی‌ها این خواهد بود كه زنان در شروع كسب و كاری جدید در مقایسه با مردان:

- خطر پذیری كمتر اما نوآوری بیشتری دارند.

- رشد كمتری دارند اما با ثبات‌تر هستند.

- به واسطه كسب‌وكاری نوآورانه در تغییرات ساختاری مدیریتی مشاركت می‌كنند

- با توجه به نقش دوگانه خانواده ـ شغل محیط جذاب‌تری در كسب و كار برای زنان ایجاد می‌كنند.

با این‌كه تحقیقات وجود موانعی برای زنان در شروع كسب و كاری جدید را نشان می‌دهد اما باور عمومی بر این است كه میان زنان و مردان در این زمینه تفاوت چندانی وجود ندارد. نتیجه این دیدگاه آن است كه هیچ حمایت خاصی برای زنان به ویژه كارآفرینان زن برای شروع و توسعه كسب و كاری جدید در نظر گرفته نشده است.(البته دیدگاه‌های جدیدی در زمینه ارایه برخی خدمات به زنانی كه برای نمونه از خانواده خود جدا می‌شوند مطرح شده است).

برای حمایت از فعالیت زنان كارآفرین اخیراً شبكه‌ای با نام ”ارتقای كارآفرینی زنان“ [۱] در كشور‌های متعلق به اتحادیه اروپا ایجاد شده است. این شبكه ۱۲ عضو قدیمی اتحادیه اروپا و ۴ عضو جدید این اتحادیه را در بر می‌گیرد. این شبكه توسط اتحادیه اروپا تأمین مالی می‌شود و در راستای پنجمین برنامه كلان ساختاری این اتحادیه اجرا می‌شود. هدف این شبكه معرفی برنامه‌های موفق انجام شده در زمینه ارتقای كارآفرینی زنان در اروپا و انتقال تجربیات آن‌ها به سایر مناطق است. تا كنون افزرون بر ۸۰ فعالیت موفق و ۲۲ مطالعه موردی انتخاب و با شرح جزئیات ارایه شده است. این پروژه تا كنون در زمینه معرفی مشكلات خاص كارآفرینی زنان در اروپا در كنار راه‌های پشتیبانی و حمایتی در این زمینه موفق عمل كرده است. اهداف شبكه ارتقای كارآفرینی زنان به اجمال به شرح زیر است:

۱- افزایش آگاهی عمومی در بخش‌های عمومی و خصوصی برای توجه به این نكته كه كارآفرینان زن علاوه بر آن‌چه كه به مردان ارایه می‌شود نیازمند حمایت‌های خاص و ویژه نیز هستند.

۲- مطالعه و استخراج نمونه‌هایی از خدمات حمایتی مورد نیاز در این زمینه

۳- مطالعه نقش آموزش در حمایت از فعالیت‌های كارآفرینانه زنان

۴- مطالعه نقش شبكه انسانی در ساختار‌های حمایتی

پیش از شروع مطالعه و یافتن پاسخ‌های پرسش‌های فوق افراد مختلفی از فرهنگ‌ها و طبقات مختلف برای فعالیت در گروه‌های كاری مطالعاتی انتخاب شدند. در ادامه از این گروه‌ها خواسته شد كه بر اساس دیدگاه خود موانع فعالیت‌های كارآفرینانه زنان را مورد مطالعه قرار دهند. نتیجه جالب توجه بود. عموم مطالعات نشان می‌داد كه جلب حمایت‌ها و مشاركت‌های مالی عمده‌ترین مشكل زنان برای شروع كسب ‌و كاری جدید است. این مشكل شاید به میزان قابل توجهی در مورد زنانی كه برنامه شغلی خود را پیش از این طراحی كرده‌اند و اكنون تنها به جذب اعتبارات مالی نیاز دارند مصداق بیشتری دارد. كارگاه‌های آموزشی ”ارتقای كارآفرینی زنان“ بعد‌ها بر این نتیجه صحه گذاشت علاوه بر این نشان داد كه عدم تمایل زنان به شروع فعالیت‌های كارآفرینانه پیش از آن‌كه به مشكلات خاص تشكیل كسب و كاری جدید مربوط باشد ریشه در معضلات فرهنگی و اجتماعی امروزین دارد. شاید مشكل جذب اعتبارات مالی در ردیف ششم یا هفتم مشكلات موجود باشد. عمده‌ترین مشكلات در این زمینه به شرح زیر است:

۱- زنان به راحتی قادر به شناسایی زنان موفق در عرصه كسب و كار و كارآفرینی نیستند به ویژه اگر در خانواده‌ای پرورش یافته باشند كه مادر آن‌ها كارآفرین نبوده باشد. این زنان اغلب به زنان كارآفرین به چشم افرادی غیر طبیعی و مشكل‌دار نگاه می‌كنند.

---