زنده‌باد نقد

اگر انسان باور خود را به آن اندازه قطعی و همسو با حقیقت بداند که خلاف آن، به کلی محال و ممتنع باشد، دیگر به خود و دیگران اجازه نقد و تحقیق نخواهد داد. اگر نقد و پژوهش نباشد، تفکر …

اگر انسان باور خود را به آن اندازه قطعی و همسو با حقیقت بداند که خلاف آن، به کلی محال و ممتنع باشد، دیگر به خود و دیگران اجازه نقد و تحقیق نخواهد داد. اگر نقد و پژوهش نباشد، تفکر بشر گرفتار جزمیت و خام‌اندیشی شده، از هرگونه حرکت و نوآوری بی‌بهره می‌ماند. نقد، عنصر سازنده و تنها راه حرکت فکری است. بنابراین اگر دیدگاهی در معرفت‌شناسی، چنان باشد که راه بر نقد ببندد، آن دیدگاه بسیار زیانبار و خطرناک خواهد بود. خردورزی که تفکر فلسفی یکی از آثار و نتایج آن است، مورد تأیید و تأکید دین اسلام است. هیچ‌یک از ادیان موجود و شناخته شده جهان ـ جز اسلام ـ نه فقط بر تفکر و خردورزی تأکید ندارند، بلکه به نوعی انسان را از آن بازمی‌دارند. نمونه بارز این‌گونه ادیان خردستیز و اندیشه‌گریز مسیحیت تحریف شده و ادیان هندی است. به همین دلیل مسلمانان به سرعت به تفکر و خردورزی روی آوردند و تمدن اسلامی همراه با خردورزی معتزله رشد یافت. البته با پیدایش و اقتدار مکتب‌های خردگریز اشعریت و تصوف این فکر در تمدن رو به ضعف و انحطاط نهاد.