بررسی انتقادی رئالیسم ساختاری راسلی

حکایت ملاقات سید حسین نصر, دانشجوی جوانِ فیزیک, با برتراند راسل در دانشگاه ام آی تی را شاید خوانده باشید ملاقاتی که نصر از نتیجه و تأثیر آن بر خود با عبارت «یک بحران فکری بزرگ» یاد می کند که موجب شد «چندین ماه را به درون کاوی بسیار رنج آوری» سپری کند و در نهایت مسیر زندگیش را از فیزیک به فلسفه و حکمت تغییر دهد و راه سنت گرایی را در پیش گیرد

حکایت ملاقات سید حسین نصر، دانشجوی جوانِ فیزیک، با برتراند راسل در دانشگاه ام آی تی را شاید خوانده باشید . ملاقاتی که نصر از نتیجه و تأثیر آن بر خود با عبارت «یک بحران فکری بزرگ» یاد می‌کند که موجب شد «چندین ماه را به درون کاوی بسیار رنج آوری» سپری کند و در نهایت مسیر زندگیش را از فیزیک به فلسفه و حکمت تغییر دهد و راه سنت‌گرایی را در پیش گیرد. در این ملاقات راسل به نصر و دوستانش،«... آشکارا و قاطعانه اظهار داشت که فیزیک جدید هیچ سر و کاری با کشف سرشت چیزها ندارد، بلکه سر وکارش با ساختارهای ریاضی است.» این سخن فیلسوف بزرگ قرن، نصر را تکان داد : «اگر سرشت چیزها به تور فیزیک نمی‌افتد چرا می‌خواهم فیزیک بخوانم؟» نصر می‌خواست بداند «سرشت عالم چیست؟ حقیقت چیست؟» این رویداد در اوایل دههٔ پنجاه میلادی برای نصر اتفاق افتاد، ولی حقیقت این است که راسل سالها قبل، یعنی ۱۹۲۷ در کتاب تحلیل ماده، به این نظر گرایش پیدا کرده بود. هر چند این دیدگاه وی که به رئالیسم ساختاری شهرت یافته تا مدتی مغفول بود، اما چندی است که یکی از مباحث داغ فلسفهٔ علم است و در یک دهه و نیم اخیر توجه فیلسوفان علم را به خود جلب کرده است. این تحولات اخیرِِ انگیزۀ خوبی بود تا به معرفی و بررسی انتقادی این موضع متأخر راسل بپردازم. از طرفی اگر اتخاذ چنین موضعی راجع به نظریه‌های علمی موجب تحریک فکری عمیق سنت‌گرایی چون نصر شده باشد و با توجه به اینکه این واکنش سنت‌گرا ارتباط نزدیکی با تلقی رئالیستی وی از نصوص مقدس و دین دارد، لذا این بحث می‌تواند مورد توجه علاقه¬مندان حوزهٔ پژوهشیِ علم و دین نیز باشد. راسل در برنامۀ پدیدارگرایانه‌ای که حول و حوش سال ۱۹۱۴، در علم ما به جهان خارج، دنبال می‌کرد، در صدد بود که تنها با فرض اشیای ادراکی (یا داده‌های حسی) و روابط ادراکی، دیگر اشیا و روابط را برحسب آنها به طور صریح تعریف کند وی بعداً در یک عقب نشینی دست از این موضع کشید، و بر آن شد در برنامۀ جدیدش، که در اثر ۱۹۲۷ یعنی تحلیل ماده، به بلوغ رسید، بین تجربه گرایی صلب و رئالیسم، نوعی مصالحه برقرار کند. در این مقاله رویکرد اخیر راسل، که رئالیسم ساختاری نام گرفته و در یک دهه و نیم اخیر مورد توجه مجدد محافل فلسفی واقع شده است معرفی، و نقدهای وارد بر آن طرح می‌شود.

عنوان	فایل
بررسی انتقادی رئالیسم ساختاری راسلی	application/pdf Bertrand Russell.pdf 471 KB	دانلود

علیرضا منصوری