بچه ها را از چه زمان با فوت و فن های منزل آشنا کنیم

بسیاری از کار شناسان بر این باورند, انجام دادن کارهای خانه یا کمک کردن به انجام آن برای کودکان مفید است برخلاف چیزی که تصور می شود, این کار بیگاری گرفتن از کودکان یا فشار آوردن به آن ها نیست

همه خانه به هم ریخته است، لباس‌ها کف اتاق پخش شده است، ظرف‌های نشسته از مهمانی ۳ شب پیش، دست‌شویی کثیف که باید حسابی سابیده شود و کلی کار دیگر در آخر هفته‌ای که برای استراحت خودتان در نظر گرفته‌اید. همزمان کودک ۵ ساله‌تان پای تلویزیون نشسته است و فریاد می‌زند که صدای جاروبرقی را کم کنید. پسر دبستانی‌تان با موبایل مشغول است و دختر نوجوان‌تان در اتاق خودش در را بسته است و موسیقی گوش می‌دهد و شما به این فکر می‌کنید که هر ۳ این‌ها تا نیم ساعت دیگر از شما ناهار خواهند خواست. شاید فرزندتان کتاب‌های «هری پا‌تر» را خوانده باشد. آن‌ها را صدا بزنید و برای‌شان توضیح دهید که اینجا مدرسه جادوگری هاگوارتز نیست که جن‌های خانگی زحمتکشی داشته باشد که بدون نیاز به دستمزد و بدون آن‌که دیده شوند همه جا را تمیز کنند و غذا را حاضر کنند و تختخواب‌ها را جمع کنند. کمی جدیت به خرج دهید و همه فرزندان‌تان را به کار بکشید. نگران هیچ چیز نباشید. هیچ روان‌شناس کودکی شما را سنگدل خطاب نخواهد کرد. بلکه تشویق‌تان هم خواهد کرد و به شما اطمینان خواهد داد این کار به صلاح فرزندان‌تان است. البته اگر اصول به کار گرفتن کودک‌تان را رعایت کنید.

● ارزش کار روزمره خانه برای کودکان

بسیاری از کار‌شناسان بر این باورند، انجام دادن کارهای خانه یا کمک کردن به انجام آن برای کودکان مفید است. برخلاف چیزی که تصور می‌شود، این کار بیگاری گرفتن از کودکان یا فشار آوردن به آن‌ها نیست. به گفته یکی از متخصصان تربیتی کودک، به غیر از نیازهایی مانند امنیت روانی و فیزیکی، محبت و علاقه، مراقبت سالم، کودکان نیازهای دیگری هم دارند. یکی از این نیاز‌های روانی، حس مورد نیاز بودن است، یعنی کودک نیاز دارد که فکر کند دیگران به او هم نیاز دارند. این حس ریشه در زندگی جمعی انسان‌ها دارد. کسانی که احساس می‌کنند که هیچ‌وقت مورد نیاز نیستند به تدریج در زندگی جمعی دچار مشکل می‌شوند و به عقیده این کار‌شناس، در صورتی که کودک در این دوران دست به سیاه و سفید نزند و هیچ کاری از او خواسته نشود، به تدریج این حس خواسته شدن و مورد نیاز بودن در او از بین می‌رود. کودک باید حس کند که در ماشین خانواده، نه مانند چرخ پنجم بلکه یک نقش تاثیر‌گذار دارد. اگر از کودک برای کارهای منزل کمک نخواهید، این حس به تدریج در او به‌وجود می‌‌آید که کسی در خانه به آن‌ها احتیاج ندارد. به غیر از تنبل بار آمدن کودکان و دور شدن آن‌ها از نظم و ترتیب یا یادگرفتن کارهای خانه، تاثیر منفی دیگر آن همین اثر روانی است. به‌نظر کار‌شناسان، بهترین راه برای تقویت این حس در کودکان، استفاده از آن‌ها در انجام امور ساده و روزمره منزل است. قرار نیست کودک کار کند و پول دربیاورد یا کارهای مهم خانه را انجام دهد. همین که احساس کند که در خانه مسئولیتی بر عهده اوست که در صورتی که او آن‌را انجام ندهد کسی دیگر نیز آن‌را انجام نخواهد داد، مسئولیت پذیری در کودک تقویت می‌شود.

● اعتماد به نفس کودکان با کار منزل افزایش می‌یابد

براساس تحقیقات، کمک کردن کودکان در کارهای خانه نه تنها اعتماد به نفس آن‌ها را بالا می‌برد بلکه باعث پیشرفت آن‌ها در امور درسی و مهارت‌های اجتماعی نیز خواهد شد و همزمان احتمال ابتلا به افسردگی و اختلالات اضطرابی را نیز در آن‌ها کاهش خواهد داد.

متخصصان امور تربیتی کودک معتقدند، مشارکت کودک در این امور روزمره کمک می‌کند تا توانایی صبر کردن و تحمل در کودک شکل بگیرد و تقویت شود، کودکان یاد بگیرند که برای خانه‌داری وزندگی کردن در یک محیط جمعی چه کارهایی را باید انجام داد و از همه مهم‌تر این‌که برنامه‌ریزی و کار کردن منظم در خانه، باعث می‌شود تا کودک در زندگی آینده و کارهای جدی‌تر هم عادات صحیح‌تر و روش برخورد مناسب‌تر داشته باشد.

کار کردن در خانه همچنین کمک می‌کند که کودک با شرکت در محیط اجتماعی، به تدریج روند بزرگ‌تر شدن و رشد را طی کند و با مسائل بزرگسالی هم آشنا شود. مسئولیت‌پذیری مهم‌ترین نکته‌ای است که کودک در جریان این کار‌ها فرا خواهد گرفت. بررسی‌ها نشان داده است، دانشجویانی که در دوران تحصیل افت درسی واضحی دارند یا ترک‌تحصیل می‌کنند، بیشتر از کسانی بوده‌اند که در کودکی به هیچ وجه به کار وادار نشده‌اند و مسئولیت خاصی به غیر از درس خواندن نداشته‌اند. همین نکته شاید برای ترغیب والدین به لوس نکردن کودکان و به کار گرفتن آنان کافی باشد.

● اشتباهاتی که والدین مرتکب می‌شوند

کودک طی انجام کار‌ها و با اشتباهات است که یاد می‌گیرد. به هیچ وجه صبر نکنید تا کودک برای انجام کار به اندازه کافی آماده شود چون این زمان هیچ‌وقت نخواهد رسید. از‌‌ همان ابتدا اجازه دهید کودک کارهایی که فکر می‌کند توان انجامش را دارد انجام دهد.

در طرف مقابل والدینی هستند که از‌‌ همان ابتدا کارهای سختی را به کودک واگذار می‌کنند که او توان انجامش را ندارد. این کار باعث سرخوردگی و از بین رفتن اعتماد به نفس کودک می‌شود. یعنی دقیقا خلاف چیزی که انتظارش را دارید. به همین دلیل باید کار را متناسب با سن کودک برایش معین کرد. جمع کردن لباس‌ها، جمع کردن اسباب‌بازی‌ها، کمک به چیدن میز یا آب دادن گلدان‌ها، ساده‌ترین کارهایی است که می‌توان ابتدا از کودک خواست تا آن‌ها را انجام دهد.

به هیچ وجه کاری که کودک‌تان انجام داده است را دوباره انجام ندهید. اگر لباس‌ها درست تا نشده بود به هیچ وجه جلوی کودک آن‌ها را دوباره تا نکنید. این کار شما این پیام را برای کودک دارد که او از عهده کار‌ها برنمی‌آید.

● کارهای نمونه برای کودکان

▪ ۲تا ۳ ساله:

کنار گذاشتن اسباب بازی‌ها، جمع کردن خرده کاغذ‌ها، کنار گذاشتن کتاب‌ها.

▪ ۴تا۵ ساله:

مرتب کردن تختخواب، تمیز کردن میز، آب دادن به گل‌ها و مرتب کردن میز صبحانه.

▪ ۶تا ۷ سال:

گذاشتن لباس‌های چرک در ماشین لباس‌شویی و روشن کردن آن، جارو کردن زمین، مرتب کردن اتاق خواب و جواب دادن به تلفن.

▪ ۸تا ۹ ساله:

استفاده از جاروبرقی و ماشین ظرف‌شویی، کمک به درست کردن شام، شستن ظرف‌ها، درست کردن غذاهای ساده مانند املت وخرید‌های ساده منزل.

▪ بزرگ‌تر از ۱۰ سال:

تا کردن لباس‌ها، تمیز کردن توالت، تمیز کردن پنجره‌ها، پختن غذاهای ساده به کمک والدین، شستن ماشین، اتو کردن لباس‌ها، تمیز کردن آشپزخانه، عوض کردن ملحفه تختخواب و خرید‌های خانه.

● چگونه از کودک کار بخواهیم

روش به کار گرفتن کودک با توجه به سن و سال آن‌ها فرق می‌کند اما نکته مشترک همه این روش‌ها این است که درخواست این کار‌ها به‌صورت دستوری نباشد. باید به کودک بگویید که «ما به کمک تو احتیاج داریم» سپس از او بپرسید که چه کمکی از دستش برمی‌آید و دوست دارد که در کدام یک از کارهای خانه به شما کمک کند.

اجازه بدهید کارهایی که دوست دارد را انتخاب کند اما ابتدا مطمئن شوید که از عهده انجام دادن کار حتی به‌صورت ابتدایی بر می‌آید یا خیر.

کارهای خانه را فهرست کنید و از فرزندان بزرگ‌ترتان بخواهید که از روی لیست کار دلخواه‌شان را انتخاب کنند. سپس برای این کار‌ها یک زمان خاص تعیین کند و به فرزندتان بگویید که انتظار دارید این کار تا آن زمان انجام شده باشد.

در صورتی که چند فرزندتان در کار خانه به شما کمک می‌کنند کاری کنید که آن‌ها کارهای مرتبطی انجام دهند تا حس همکاری هم در آن‌ها تقویت شود.

برای انجام کار، ابتدا به‌طور دقیق مراحل انجام کار یا روش مورد نظرتان را با جزئیات توضیح دهید.ابتدا خودتان کار را به‌صورت قدم به قدم انجام دهید و سپس بگذارید کودک‌تان به شما کمک کند. شستن، خشک کردن و چیدن ظرف‌ها، یک نمونه از این کارهاست.

حین انجام کار و در فواصل مختلف فرزندتان را تشویق کنید.

سعی کنید به هیچ وجه کار را مدام به کودک‌تان یادآوری نکنید. بهتر است این کار به‌صورت غیرمستقیم انجام شود. مثلا به کودک بگویید که تا وقتی اسباب بازی‌های روی میز جمع نشده باشد نمی‌شود روی آن غذا خورد.

روش‌های مختلفی را برای خواستن کار از کودک امتحان کنید اما به هیچ وجه به کودک نگویید که باید کارش را انجام دهد. در این حالت ممکن است کودک حس بدی نسبت به کار کردن پیدا کند.

برای این‌که تشخیص بدهید آیا کودک‌تان توانایی انجام کار را دارد یا خیر او را با کودکی خودتان مقایسه نکنید. خرید کردن در زمان شما کار ساده‌تری بود اما الان کمی سخت‌تر شده است یا در نظر بگیرید که کودکی که می‌تواند بازی‌های کامپیوتری پیچیده را بازی کند، از عهده روشن کردن لباس‌شویی یا ماشین ظرف‌شویی هم بر می‌آید. به‌طور کلی، می‌توان گفت که کودکان پیش دبستانی کارهای یک مرحله‌ای یا ۲مرحله را راحت‌تر انجام می‌دهند. کارهای پیچیده‌تر را باید به بچه‌های بزرگ‌تر ســـپرد و همچنین توانایی بدنی کودک را هم باید در کار مورد نظر قرار داد.