ارزش و ارزشهای کتابخانه

این مقاله با تبیین مشکلات و علاقه های مشترکی که میان کتابخانه های مختلف وجود دارد, ارزشهای وجودی کتابخانه را شرح می دهد

این مقاله با تبیین مشکلات و علاقه‌های مشترکی که میان کتابخانه‌های مختلف وجود دارد، ارزشهای وجودی کتابخانه را شرح می‌دهد و هشت ارزش را به عنوان استاندارد ارزیابی آنچه کتابخانه‌ها انجام می‌دهند، ذکر می‌کند که عبارتند از:

ـ نظارت،

ـ خدمات،

ـ آزادی فکری،

ـ رعایت حریم اطلاعات شخصی،

ـ خردگرایی،

ـ تعهد نسبت به سواد و یادگیری،

ـ برابری در دسترسی به دانش و اطلاعات مدوّن،

ـ دموکراسی.

همچنین، بیان می‌دارد هرچند با ورود فناوری به کتابخانه‌ها بسیاری از خدمات و برنامه‌های آنها متحول و دگرگون می‌شود، ارزشهای کتابخانه همچنان پایدار باقی خواهد ماند.

از حضور در این‌جا بسیار خوشحالم، اگرچه به خاطر فضای موجود و بیشتر از آن به سبب دانشمندان برجسته‌ای که پیش از من در این‌باره صحبت کرده‌اند، اندکی سرآسیمه‌ام. دیگر اینکه بیان خوبی هم ندارم تا به صحبتهایم جلوه بدهم. با وجود این، هرچند یک کتابدار از کتابخانه‌ای معمولی با قدمتی۹۰ ساله ـ نه ۴۰۰ ساله ـ هستم، اما این مسلم است که در ویتنی متولد شده‌ام و می‌توانم مانند جی‌کتسبی[۴] و با همان توجیه زیرکانة او، ادعا کنم که یک «آکسفوردی» هستم.

● وضع کنونی ما

سرود مذهبی «اچ. اف. لایت»[۵] با نام «بمان با من» پس از بند «شامگاه به سرعت فرا می‌رسد» و بند معروف «دگرگونی و فنا را به هرکجا شاهدم» در خود دارد. «باب دایلن»[۶] از آهنگسازان مشهور معاصر، می‌گوید: «هنوز تاریک نیست، اما خواهد شد.» چنین تاریک‌اندیشی، مختص افرادی چون ماست که در سنین خاصی به سرمی‌بریم و به بازنشستگی نزدیک می‌شویم، اما به نظر من باید در مقابل آن مقاومت کرد. مطمئنم کتابداران در سالهای آخر امپراتوری رم بر این باور بوده‌اند که تمام دستاوردهای آنان در بهترین حالت به فراموشی سپرده خواهد شد، اما به واسطه عصر تاریک پیش رویشان که زبانزد همگان است، نمی توان بر بدبینی آنها خرده گرفت. «ای. اس گرایلینگ» نویسنده انسانگرا، نوشته است: «مردمان هر عصری تصور می‌کنند آن عصر بحران زده است. آنها با تأسف می‌گویند: همه چیز بدتر شده است، میزان جرایم بالا رفته، کیفیت زندگی پایین آمده و جهان آشفته است. افراد متدین فکر می‌کنند وضعیت عصر آنها آن‌قدر بد است که می تواند نشانه آخر دنیا باشد.

چنین گرایشهایی نادرست است، زیرا از این باور نشأت گرفته‌اند که در جایی یا زمانی دور جهان چیزی را گم کرده است، زمانه ای راحت و لذت بخش، مثل ساعت صرف چای در بعد ازظهر، که از خطر و ناملایمات نشانی نداشت.

● چه چیزی همه ما را رنج می‌دهد؟

بیایید به مشکلاتی که همه کتابخانه‌ها کمابیش با آنها دست به گریبانند نگاهی بیندازیم:

▪ هجوم اکثریت استفاده‌کنندگان کتابخانه از منابع چاپی به سمت منابع الکترونیکی، با این تصور که همه چیز در وب وجود دارد.

▪ بودجه مربوط به منابع و برنامه‌های سنتی کتابخانه به نفع بودجه مربوط به رقومی‌سازی منابع و خدمات الکترونیکی بشدت کاهش یافته؛ این در حالی است که از میزان انتشارات سنتی کاسته نشده است.

▪ ظهور مدیریتهای متعدد در پاسخ به مفاهیمی چون کتابخانه‌‌های رقومی و موارد مشابه، و عدم تماس مستقیم با فشارهای پیش روی کار کتابخانه‌ای و نیازهای واقعی مراجعان.

▪ ضرورت ایفای نقشهای بیشتر بدون پشتوانة مالیِ مورد نیاز برای کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های آموزشگاهی، بخصوص در رابطه با کودکان.

▪ فشار روی کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی برای اشتراک، نگهداری و پرداخت هزینة مجموعه‌های رقومی، پایگاه‌های اطلاعاتی و ... که توسط گروه‌های دیگر ساخته می‌شوند.

▪ بی‌میلی بسیاری از مدیران، هیأت امنا و ... در تأمین بودجه و بهبود ساختمان کتابخانه‌ها.

▪ دانش‌آموختگان و کتابداران تازه‌کار که در مورد مهارتهای پایه کتابخانه‌ای، آموزش لازم را ندیده‌اند ( خدمات مرجع، فهرستنویسی ،...).

▪ قدمت حرفه کتابداری و بازنشستگی تعداد زیادی از کتابداران با مهارتهای غیرقابل جایگزین.

▪ افزایش شبکه‌ها و دیگر برنامه های تعاونی بدون حمایت و پشتوانة مالی، همزمان با جستجوی راهی برای رفع نیازهای جامعه با توجه به بودجة موجود کتابخانه.

▪ افزایش فوق‌العاده نیازهای آموزشی کتابخانه‌ای و برنامه‌های مهارتهای اطلاع‌یابی برای همة استفاده‌کنندگان کتابخانه.

▪ تغییر در بسیاری از آموزشهای کتابخانه‌ای برای رو به رو شدن با انفجار اطلاعات و گرایش به رقومی‌سازی .

▪ بحران در حفاظت و نگهداری منابع کتابخانه‌ای، بخصوص منابع رقومی و الکترونیکی.

هریک از ما می‌تواند مواردی را به این فهرست مشکلات اضافه کند و در عین حال مبرا از بدبینی و ناامیدی تلقی شود. حداقل دو دلیل وجود دارد که معتقدم چنین کاری توجیه‌ناپذیر است. نخست اینکه، همة ما در هر دورة زندگی این مشکل را داریم که فکر می‌کنیم زمان و گرفتاریهای ما منحصر به فرد هستند و تحولات به گونه‌ای بی‌سابقه تغییر شکل یافته است. «اصل کوپرنیک»[۷] می‌گوید: همان‌گونه که زمین جای منحصر به فردی نیست، زمان نیز غیر عادی و خاص نمی‌باشد. ما سیاره خود را خاص می‌بینیم، زیرا تمام آن چیزی است که داریم، بنابراین می‌خواهیم عصر خود را نیز عصری خاص ببینیم، زیرا تنها زمان ما برای زندگی کردن است. دومین دلیل مسلم که از دلیل اول نشأت می‌گیرد، بیانگر آن است، اگر این زمان یک زمان خاص نیست، چرا باید فکر کنیم زمان ما از همه زمانهای مشابه در تاریخ ارتباطهای بشر و تاریخ کتابخانه‌ها متفاوت است؟ بلکه منطقی‌تر آن است که فکر کنیم در نقطه‌ای جالب از فرایند توسعة کتابخانه‌ها و ارتباطهای بشر قرار گرفته‌ایم و تاکنون تغییرات و تحولات زیادی را پشت سر گذاشته‌ و تغییرات زیادی را پیش روی خود داریم. باید توجه داشت، ما به عنوان یک حرفه‌مند، می‌توانیم راحت باشیم و با مشکلات خود بر اساس تحلیل و منطق، خونسرد برخورد کنیم و در هنگام بروز تحول، پاسخهای در خور تحولات بدهیم. مسلماً عمده‌ترین تحول، استفاده از فناوری رایانه‌ای و ارتباطهای رقومی در خدمات کتابخانه‌ای به گونه‌ای متعادل و عملی است. پذیرش تسلط ناگهانی مدارک الکترونیکی، معنایی کمتر از براندازی همه ساختارهای کنونی ندارد. در مورد کتابخانه‌ها این به معنای پایان تصور مکانی از کتابخانه‌ها، بازتعریف حرفه کتابداری، جایگزینی خدمات اطلاع‌رسانی برای دانش مدون و حذف خدمات و برنامه‌های سنتی کتابخانه ( خدمات مرجع، کنترل کتابشناختی و ...) است. این مسئله سر منشأ تمام بحثهای مربوط به تغییرات پارادایم‌ها، مفاهیم مربوط به باز مهندسی و نیز همه آنچه از نظریه‌های بی‌اعتبار شدة مدیریت باقی مانده، می‌باشد. بنابراین، چقدر منطقی‌تر خواهد بود اگر دیدی انسانی و تکاملی داشته، برای نوآوری و ماندگاری کار کنیم و نسبت به یادگیری و تمدن شکل دهندة تاریخ کتابخانه‌ها، تعهد بیشتری داشته باشیم.

● گوناگونی کتابخانه‌ها

رشته‌ای طلایی از ارزشها و رویّه‌ها در فعالیتهای کاری تمام کتابخانه‌ها وجود دارد که کتابداری را بدون توجه به مکان به منزلة یک حرفه تعریف می‌کند. اما در هر صورت، باید اذعان داشت که گوناگونی در کتابخانه‌ها بسیار است. آنها از نظر اندازه، وظیفه، موقعیت محلی، منابع تأمین بودجه، کارمندان و امروزه بخشی از بودجه‌شان را که روی فناوری رایانه صرف می‌کنند، تفاوت دارند. بین یک کتابخانه خصوصی کوچک حقوقی و کتابخانه یک دانشگاه تحقیقاتی بزرگ، تفاوت زیادی وجود دارد. اگر چه هر دو کتابخانه هستند، اما ویژگیهای بسیاری وجود دارد که به تمایز آنها منجر می‌شود و هر یک از آنها نیز به نوبة خود، با کتابخانه آموزشگاهی یک شهر بزرگ و یا کتابخانه عمومی اقماری روستا متفاوت است. با وجود این تفاوتها، مهم است بدانیم «کتابخانه بودلیان»[۸] رسالت مشترکی با یک کتابخانه سیار در جاده‌های جنگلهای آیداهو دارد. آنها هر دو سوابق بشری را برای استفاده کنندگان دسترس‌پذیر می‌سازند و برای رسیدن به این هدف خدمات جنبی ارائه می‌کنند. کتابداران متخصص بودلیان همان کار کارمندان کتابخانه سیار را انجام می‌دهند. خدمت به محققان، دانشجویان و استفاده کنندگان غیرحرفه‌ای، جزء اولویتهای اول و تغذیه فکری بزرگسالان و کودکان، منوط به رسیدن کتابخانة سیار به آنها، جزء اولویتهای بعدی است. کتابخانه‌ها مانند مؤسسه‌های انسانی دیگر، گزینه‌های مختلف و پیچیده ای برای انتخاب دارند که نتایج آن سودمند و در عین حال مبهم است. در آمریکا به ازای هر دانشگاه بدون کتابخانه که مدارک کم ارزش و گران قیمت خود را تبلیغ می‌کنند، دانشگاه‌‌هایی واقعی با کتابخانه‌های برجسته وجود دارد که افزایش بودجه‌ آنها به صورت بارزی در دفترچة راهنمایشان مشخص است این در حالی است که همان دانشگاه به احتمال زیاد سرمایه خود را در پروژة آموزش از راه دور به‌کار می‌گیرد؛ پروژه‌هایی که دانشجویان آن تنها به پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی و مجموعه بسته‌های منابع خواندنی دسترسی دارند. پیام ضمنی این مسئله آن است که می‌توانید آموزشی با کیفیت بالا، بدون دسترسی به یک کتابخانه دانشگاهی واقعی به دست آورید. کتابخانه‌های دانشگاهی و عمومی بخش زیادی از بودجه آنها را برای تهیه پایانه‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی اختصاص می‌دهند تا امکان دسترسی به آنها را برای کاربران‌ خود فراهم آورند. مدارس ابتدایی و راهنمایی و دبیرستانهایی که از اعتبارات مناسبی برخوردارند، کتابخانه‌های عالی جامع با کتابهای جدید و زیرساختهای خوب فناوری دارند (معمولاً شهرهای بزرگ آمریکا‌، همچنین شهرهای کوچک که دانشگاه‌ها و هنرستانهای صنعتی بزرگ دارند، این گونه هستند). اما مدارسی که اعتبارات مناسبی ندارند، یا اصولاً فاقد کتابخانه‌اند یا کتابخانه‌های فقیری دارند.

«بنیاد گیتز»[۹] برنامه گسترده‌ای برای کابل‌کشی کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های آموزشگاهی در مناطق محروم دارد، اما تا آنجا که می‌دانم، برنامه مشابهی برای تأمین کتابها و یا کتابداران مورد نیاز آنها ندارند. تبعیض رقومی، واقعیتی تلخ برای اقلیتهای زیادی از مردم است. اما تبعیض در کتابخانه‌ها و سواد، وسیع‌تر، سیاه‌تر و اصلاح‌ناپذیر‌تر است.

● ساختمانهای کتابخانه‌ها: نشانه‌ها و نمادها

درست است که ساختمان کتابخانه، جذاب، مد روز و مکانی برای دیده شدن و بازدید کردن نیست، اما زمانی که چیزی برای من نامشخص است، لذت و راحتی مرا تأمین می‌کند. نوع نگاه مردم به کتابخانه‌ها بسیار عجیب است. در برابر هر مقالة روزنامه یا مجله دربارة برتری شبکه و وب و جوانانی که بیشتر وقت‌ خود را در دنیای دیجیتال می‌گذارنند، مقاله‌ای متناقض درباره اهمیت کتاب و خواندن و ارزش وجود کتابخانه ـ معمولاً عمومی ـ در نزدیکی ما و در جامعه وجود دارد. هر دو مقاله به یک اندازه در اشتباه هستند و به بیان بهتر رویکردی افسانه‌وار و قالبی دارند. به عنوان مثال، مطالب مجله‌ها و روزنامه‌ها، تاریخ شماری از تهدیدهای مطرح برای خدمات کتابخانه‌های محلی، با ساختمانهای قدیمی و نیز تهاجم وسیع و پیچیده بر ضد آنها بدون توجه به نقش نمادین کتابخانه‌ها بوده است.

کتابخانه‌ها نماد یادگیری و تعهد جامعة کتابخانه‌ای نسبت به یادگیری هستند. ‌آنها همچنین آرمانها را آشکار می‌سازند. یکی از بحثهای مطرح مربوط به ساخت یا باز تعمیر ساختمان کتابخانه‌های قدیمی در شکل نمادین و البته کاراست. سؤال اینجا‌ست که جامعه می‌خواهد ساختمان کتابخانه چگونه باشد و نیز از طرف دیگر جامعه می‌خواهد کتابخانه نماد چه باشد؟ یک روزنامه نگار انگلیسی نوشت: کتابخانه‌های عمومی درآینده با شرایط بدتری مواجه خواهند شد. کمبریج، لایستر، استوک‌آن ترنت، و لندن بروگ شرقی از تاور هملت، تنها مکانهایی هستند که سنت‌گرایان آنها ـ بیشتر از غیر‌متخصصان سفید پوست و طبقه متوسط ـ با مدرن‌گرایان شورای شهر و مسئولان محلی که قایل به جابه‌جایی کتابخانه‌های کم استفاده و قدیمی به ساختمانهای پیشرفته واقع در مراکز خرید بودند، مخالفت نموده‌اند. از نظر مسؤلان، این جابه‌جایی باعث جذب بیشتر افراد به استفاده از خدمات کتابخانه خواهد شد. ملاحظه می‌کنید، «طبقه»، «تحصیلات» ‌و «سن» عوامل اثرگذار در این بحثها به شمار می‌روند و دو گرایش متعارف در جامعه در باب نگاه به مکان و ماهیت برخی ساختمانها به وجود می‌آورند. در غرب، تناقضهای مشابه دیگری نیز وجود دارد؛ مثال ایدة کتابخانه به منزلة حیات فکری و آموزشی اجتماع، به کم‌رنگ شدن نقش کتابخانه‌ها به عنوان مراکز اطلاع‌رسانی منجر شده است.

توجه داشته باشید، وقتی به جامعه اشاره می‌کنم، کلمه را در معنای وسیعی به کار می‌برم. جامعه می‌تواند یک شهرداری، مرکز کار، مؤسسه آموزشی، مدرسه، شرکت، مرکز تحقیقات، آژانس دولتی، یا هر اجتماع دیگر از مردم در یک مکان یا برای یک هدف باشد. بحثها همیشه اساساً دربارة نقش کتابخانه در جامعه بوده، یا اینکه جامعه واقعاً به مرکزی به عنوان کتابخانه نیاز دارد؟ چنین بحثهایی به طور کلی بین مدرن‌گراها و محافظه‌کاران دیده ‌می‌شود و ممکن است در نمونه‌‌های زیادی همچنین باشد. همانند اکثر تعاملهای انسانی، این بحثها نیز سطوح و درجه‌های اختلاف متعددی دارند. انتخاب بین قدیم و جدید، فناوری و کتاب، معنویت و ماده‌گرایی، یادگیری و سرگرمی، اطلاعات و دانش یا هر دو گانه دیگر نیست، بلکه مهم چگونگی برقراری تعادل میان این عوامل و خلق موقعیتی است که بهترین هریک را در برداشته باشد است. کتابخانه‌ها ارگانیسمی پیچیده‌اند که در طول زمان، تطابق فوق‌العاده‌ای در برابر تغییرات از خود نشان داد‌‌ه و به سختی ارزشهای پایداری را ایجاد کرده‌اند. ساختمانهایی که کتابخانه‌ها را در خود جای داده و تا حدی به آن معنا می‌بخشند، نماد و نشانه‌ای از این تضاد‌ها و انتخابها هستند. بعضی از افراد جامعه ساختمانهای قدیمی را دوست دارند، زیرا این ساختمانها برای آنها تداعی‌کنندة ارزشهای قدیمی هستند. برخی دیگر ساختمانهای جدید را تحسین می‌کنند، زیرا نو هستند. دیگران ـ احتمالاً اکثریت ـ هم شکوه ساختمانهای قدیمی و هم کارایی و جاذبه ساختمانهای جدید را خواستارند. هر سه دسته می‌توانند در کنار یکدیگر در بازسازی کتابخانه‌ها فعالیت نمایند (یک نمونه عالی می‌تواند ساختمان کتابخانه عمومی نیویورک باشد).

باید دیدگاه مشخصی نسبت به ساختمان کتابخانه‌ها داشته و ویژگیهای هر یک را از دیگری تمیز دهیم. برای مثال، یک کتابخانه دانشکده‌ای جدید را «مرکز اطلاعات»[۱۰] نامیدن، کاری احمقانه است، اما جرم نیست. کتابخانه ممکن است واقعاً کارا و زیبا باشد. در چنین شرایطی، اسم آن اهمیت زیادی نخواهد داشت. «کتابخانه لید»[۱۱] در دانشگاه «نوادا» در لاس وگاس که در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد، یک کافه تریا دارد که مراجعه‌کنندگان را به صرف غذا و نوشیدنی در کتابخانه تشویق می‌کند. بعضی ممکن است آن را سهل‌انگاری بدانند و از کهنه و پاره‌ شدن کتابها، فرشها، مبلمان و ... ناراحت شوند. اما این مشکل بزرگی در کتابخانه های مدرن به شمار نمی‌آید، زیرا مراجعان کتابخانه به هر طریق ممکن غذا و نوشیدنی خود را در کتابخانه مصرف می‌کنند؛ حتی در کتابخانه‌‌هایی که آوردن خوراکی ممنوع است. تعطیلی شعبه‌ای از کتابخانه ‌عمومی و انتقال آن به یک مرکز خرید، عجیب به نظر می‌رسد؛ اما ممکن است به صورت یک واقعیت پذیرفته شده و با دید قرن بیست و یکمی به عنوان یک مرکز خرید در میدان شهر به آن نگریسته شود. ازطرف دیگر، افراد مسن بدون تسهیلات حمل و نقل و بچه‌هایی که رفتن به مرکز خرید برای آنها اتفاقی است، کسانی هستند که بیشتر از شعبه مجاور مرکز خرید استفاده می‌کنند. بنابراین، سردرگمی اصلی کتابخانه‌ها، به انتخاب بین افزایش تعداد مراجعه‌کنندگان بالقوه و نیازهای بالفعل آن دسته از افرادی مربوط می‌شود که کتابخانة محلی برای آنان از مهمترین تسهیلات اجتماعی است.

ساختمان کتابخانه در فضا و ساختار خود نمادین و نشانمند است. علاوه بر این، از مرز فضا و ساختار خود نیز عبور می‌کند بخصوص امروزه که فناوری، گسترة کتابخانه را بیش از بیش وسعت بخشیده است. هر کسی که از کتابخانه شگفت انگیز آمریکا در هر نقطه از جهان استفاده می‌کند، به اندازة فردی که در سالن مطالعه اصلی ساختمان جفرسون شمارة یک جنوب شرقی واشنگتن دی سی نشسته ‌است، کاربر کتابخانه شمرده می‌‌شود. ابزاری که امکان استفاده از راه دور را فراهم آورده، فناوری رایانه و بویژه وب است. به هر حال، ابزار (ارتباطات) به منزلة هدف بدون محتوا، بی‌فایده خواهد بود. به طور کلی، اشتباه است بگوییم وب کتابخانه آمریکا را ساخته است. کتابخانه آمریکا در آرشیوهای متعددی در ساختمانهای «مادیسون»، «جفرسون»، «آدامز» و مکانهای دیگر وجود دارد. در آرشیو‌ها یا کتابخانه‌ها سوابق بشری نگهداری می‌شود نه ابزارهایی که محتوا را انتقال می‌دهند. فناوری قابلیت گسترش برنامه‌ها و خدمات کتابخانة کنگره یا هر کتابخانه دیگری را دارد. اما این مجموعة کتابخانه است که اساس چنین خدماتی را تشکیل می‌دهد. اکثریت منابع و مدارک با ‌ارزش در سوابق بشری به شکل چاپی و دیگر شکلهای غیررقومی هستند یا به طور همزمان به شکل رقومی و غیررقومی می‌باشند. تنها بخش کوچکی از اسناد با ارزش پایدار سوابق بشری با اندازه‌ای نامعلوم به شکل رقومی وجود دارد. مجموعه‌ای که بیشترین خطر از ابتدای اختراع چاپ گوتنبرگی تاکنون، متوجه آن بوده است و به همین خاطر نیز باید مورد توجه واقع شود اما همة توجه نباید معطوف به فناوری باشد و ارزش فناوری به عنوان یک محمل نباید مارا نسبت به واقعیت برتر ارزش محتوا که از طریق آن منتشر می‌شود، بی‌توجه کند.

مایکل گورمن

ترجمه: ناهید انتظاریان

منابع

- Gorman, Michael. The Value and Values of libraries, Oxford, September ۲۰۰۲, from http://mg.csufresno.edu/papers/Value and Values of libraries. pdf

- Grayling A.C. Meditations for the humanist. Oxford: Oxford University Press, ۲۰۰۲.P.۴.

- American libraries, March ۲۰۰۲.

- Benjamin, Alison. "Read alert". Guardian, June ۱۳th ۲۰۰۱.

- Bush, Vannevar. As we may think. Atlantic monthly. V.۱۷۶, no.۱ (July ۱۹۴۵) pp. ۱۰۱-۱۰۸. from http://www.theatlantic.com/ doc/۱۹۴۵۰۷/bush.

- Cohen, Sacha. At the library, findings stacks of pleasure. Washington post. Jan. ۷, ۲۰۰۲, P. C۹, from http://www.sachacohen.com/at-the-library. html.

- Licklider, J.C.R. Libraries of the future.

- Monthly Labor review, July ۲۰۰۰.

- Gibson, Craig. Our enduring values: librarianship in the ۲۱st Century, from http://www.Sciencedirect.com/science? Ob=Article URL & ud.

- Speech at an Anti-Slavery convention, Boston, ۱۸۵۰.

[۱]. Michael Gorman . The value and values of libraries ; A talk given at the "Celebration of Libraries" . September ۲۰ , ۲۰۰۲.

Michael Gorman..[۲]

۳. دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد.

۴.Jay Gatsby

۱. H.F.Lyte.

۲. Bob Dylan.

۱. Coperrnican principle.

۱. Bodlian Library.

۱.Gates Foundation.

۱. Information Center.

۲. Lied Library.

۱. Vannevar Bush.

۲. J.C.R.Licklider.

۳. Libraries of the future.

۱. Our enduring values.

۱. Theodore Parker.

۱. Applid feminism.

---