سلامتی شما روی خط اینترنت

آنچه در این میان مشهود است توجه به دردها و آلام انسانی در جهان فقیر و کشورهای در حال توسعه می باشد, که فناوری اطلاعات برای آنها یک ابزار گران و فراتر از دسترس محسوب می گردد

در آغاز هزاره سوم فناوری اطلاعات به طرز عجیب و سریعی راهکار‌های عملی خود را در تمامی لایه‌های مختلف زندگی رسوخ داده‌است. فناوری اطلاعات برای تمامی مظاهر زندگی در عصر اطلاعات و ارتباطات شیوه‌های جدید و مطمئنی را پیش‌بینی کرده است. این شیوه‌ها مبتنی بر دو اصل مهم و حیاتی سرعت و دسترسی آسان بدون محدودیت زمانی و مکانی است. دولت الکترونیک، شهر الکترونیک، آموزش الکترونیک، بهداشت الکترونیک و .... ساختار‌های جدیدی در زندگی امروز هستند که بر پایه و مبتنی بر شبکه کارکرد‌های خود را اعمال می‌کنند. شکی نیست که دسترسی به مراقبت‌ها و اطلاعات اولیه پزشکی آن هم بدون محدوده زمانی حق ابتدایی و عامه مردم در هر جامعه‌ایست. فناوری اطلاعات و سیستم شبکه نیز برای این حق ابتدایی راه‌حل‌هایی دارد. بیمارستان‌های مجازی، مانند بسیاری از واژه‌های مجازی دیگر در عصر مجازی پاسخگوی این نیاز ابتدایی خواهند بود.

فراهم‌آوری اطلاعات و نیاز‌های بهداشتی و پزشکی برای افراد جامعه آن هم در تمام نقاط کاری پر‌هزینه و دشوار است، اما این در حالی است که امروز با استفاده از تجهیزات مخابراتی و سیستم‌های شبکه‌ای این مسئله کار دشوار و پر‌هزینه‌ای نیست.

امروز افراد جامعه قادر خواهند بود از دسترسی یکسان به خدمات بهداشتی و پزشکی الکترونیکی به منظور حفظ سلامت خویش بهره‌مند شوند و فرآیند مراقبت‌های بهداشتی و درمانی خود را به نحو مناسب‌تری اداره کنند.

تصور کنید که به عنوان یک گردشگر به یکی از شهر‌های داخلی و یا خارجی سفر کرده‌اید، در حال گشت و گذار هستید که ناگهان دردی در جسم خود احساس می‌کنید و متعاقباً بیهوش می‌شوید! بعد از رساندن شما به اولین بیمارستان این دیگر مشکل پزشک شماست که باید بفهمد ناراحتی شما چیست و چه کاری می‌شود برای نجات شما انجام داد، حال در این میان هیچ ارتباطی به شما ندارد که پزشک زبان شما را نمی‌داند و یا شما نمی‌توانید در حال بیهوشی سابقه بیماری خود را برای وی توضیح دهید! اما اگر شما یک شهروند شهر الکترونیک باشید کدی در اختیار دارید که پزشک معالج شما با ورود به سایت اطلاعاتی شما دیگر مشکلی برای درمان نخواهد داشت، تمام اطلاعات پزشکی، درمانی، سابقه بیماری و یا سلامت شما، عکس‌ها، آزمایشات و بسیاری دیگر از اطلاعات مورد نیاز در اختیار است و شما می‌توانید امیدوار باشید که بار دیگر فرصت سفر کردن پیدا خواهید کرد آن هم با سلامتی کامل. این هم نوعی از زندگی در شهر الکترونیک است.

● بهداشت الکترونیکی

اواخر دهه ۱۹۹۰ عصر تجدید ساختار نظام بهداشت و درمان کشور‌ها بوده است. امروزه استفاده از اینترنت در فعالیت‌های پزشکی به سرعت در حال افزایش است، در «پیش‌نویس نهایی بیانیه اصول اجلاس عالی سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی» در ۹ دسامبر ۲۰۰۳ میلادی، مواد ۲، ۲۵، و ۵۱ به زمینه‌های گسترش پزشکی الکترونیکی تخصیص یافت و به توانمندی‌های این حوزه اشارات چشمگیری داشت.

در ماده ۲ با عنوان «چالش پیش روی ما»، سخن از مهار توانمندی‌های فناوری اطلاعاتی و ارتباطی برای دستیابی به اهداف توسعه‌ای مندرج در «اعلامیه هزاره» می‌رود، که مبتنی است بر از بین بردن فقر مطلق و گرسنگی، تأمین امکان تحصیلات ابتدایی برای همه جهانیان، تقویت برابری زن و مرد و قوت بخشیدن به زنان، کاستن از مرگ‌و‌میر کودکان، بهبود سلامت مادران، مبارزه با ایدز، مالاریا و دیگر بیماری‌ها، تضمین پایداری محیط زیست، و توسعه همکاری جهانی برای رسیدن به توسعه، به منظور دست یافتن به جهانی سرشار از صلح، عدالت، و رفاه.

آنچه در این میان مشهود است توجه به دردها و آلام انسانی در جهان فقیر و کشورهای در حال ‌توسعه می‌باشد، که فناوری اطلاعات برای آنها یک ابزار گران و فراتر از دسترس محسوب می‌گردد. با توجه به این مسئله بود که بیمارستان‌هایی آن هم از نوع مجازی آن. الگوی اولیه‌ بیمارستان‌های مجازی در مورد بیمارانی به کار گرفته شد که نیاز به استفاده از خدمات تخصصی بیمارستان داشتند ولی وضعیت آنها طوری بود که در منزل نیز می‌توانستند بستری و تحت نظر باشند. این نوع بیمارستان به دنبال طراحی و بررسی فناوری‌هایی است که پزشکان می‌توانند از طریق آنها از خانه و از محیط بیمارستان با بیماران دور از دسترس ارتباط برقرار کنند و پیشرفت بیماری آنها را بررسی کرده و اقدام مناسب را در جهت درمان آنها به عمل آورند.

بیمارستان مجازی در واقع همانند یک سیستم کتابخانه‌ دیجیتالی (DLS)، اطلاعات پزشکی تخصصی را در ارتباط با ارائه‌ مراقبت در اختیار بیماران و ارائه ‌دهندگان مراقبت قرار می‌دهد. امکان انتخاب سریع و آسان برای بستری در بیمارستان با مراقبت از راه دور در خانه، استفاده‌ آسان از آن و برخورداری از حمایت و پشتیبانی آن، امکان دسترسی به طیفی از پزشکان و خدمات آنها از جمله‌ مزایای بیمارستان‌های مجازی هزاره سوم است.

امکان دسترسی به بیمار و کنترل وضعیت وی از بیمارستان، خانه یا هر جای دیگر امکان دسترسی الکترونیکی به مدارک پزشکی بیماران و اطلاعات پزشکی پزشک عمومی و متخصص از جمله مزایای دیگر این بیمارستان برای پزشکان است.

در بیمارستان مجازی بیش‌تر به امنیت و رازداری داده‌ها تاکید می‌شود و از فناوری مشابه سیستم بانکداری اینترنتی در فنلاند استفاده می‌شود به این معنا که اطلاعات با استفاده از یک ارتباط ایمن به صورت محرمانه منتقل می‌شود و این ارتباط ایمن انتقال متن تصاویر و صدا را نیز در بر‌می‌گیرد، همچنین کل سیستم شامل لایه‌های امنیتی و محرمانه است و از هر نوع مداخله‌ای جلوگیری می‌کند. برای امنیت هر عضو از این سیستم رمز عبوری در نظر گرفته می‌شود، در آخر نیز پس از دریافت مشاوره پزشکی هزینه ویزیت از طریق شبکه از موجودی بیمار کسر ‌می‌شود.

اما شاید بتوان گفت هدف بیمارستان مجازی ایجاد شبکه‌ خدمات مشاوره اینترنتی به طور گسترده در سراسر جهان است.

● تکفاب، درمان ایرانی از راه دور

اما دیدگاه ملی در باره بهداشت و الکترونیکی بر پایه طرح تکفا در ۱۵ تیر ۱۳۸۲ به طور رسمی موجودیت یافت تا در قالب طرحی به نام تکفاب در خدمت بهداشت و سلامت ایرانی باشد. بر مبنای آیین‌نامه هیئت وزیران، در جلسه مورخ ۹ تیر ۱۳۸۱ و بنا به پیشنهاد شماره ۵۳۱۸۸/۱۰۵ مورخ خرداد ماه ۱۳۸۱ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، آیین‌نامه نحوه اجرای فعالیت‌های مشخص به منظور گسترش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در ماده شماره ۳ این آیین‌نامه برنامه‌های هفت‌گانه‌ای همراه با پروژه مربوطه به عنوان اولویت‌های برنامه عملیاتی فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور اعلام شد و در بند «ج» به حوزه طرح گسترش کاربرد فناوری ارتباطات در آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اشاره شد و به منزله یکی از راهبردهای ملی به تصویب رسید.

هدف اصلی این طرح، برقراری ارتباط بین‌ ارائه خدمات بهداشتی با قابلیت‌های فناوری جدید بود. هسته اصلی راهبرد طرح این بود که کنترل بیشتری بر فرایند مدیریت منابع، مدیریت اجرایی و تحویل اطلاعات، و همچنین امور مربوط به فناوری ارتباطات و اطلاعات اعمال گردد. در این صورت رهبری و هدایت فناوری ارتباطات و اطلاعات بهداشتی توانمند می‌گردد و با اجرای محلی و ملی که براساس معیارهای عدالت اجتماعی هستند منطبق خواهد شد.

اجرای این طرح از ابتدای سال ۱۳۸۲ پیش‌بینی شد، که در دو مرحله اساسی قابل اجراست مرحله اول ۱۳۸۳-۱۳۸۲ امکان دستیابی به پهنای باند لازم (حداقل ۶۴ کیلوبایت در ثانیه) برای مراکز بهداشتی، و افزایش به پهنای باند ۲ مگابایت در ثانیه میان مراکز اصلی، قابلیت دسترسی به داده‌های معتبر برای همه کارکنان بهداشتی با توجه به سطوح مسئولیتی، و ایجاد سیستم تهیه فهرست‌های بهداشتی در سطح ملی. مرحله دوم ۱۳۸۹- ۱۳۸۴ زیربنای دسترسی به پهنای باندی که در سرعت‌های توصیه ‌شده در شبکه‌های محلی و نواحی گسترده دیگر، جوابگوی نیازها باشد، مکانیسم‌های دستیابی امن (مثل کارت‌های هوشمند) برای مردم نیز از اجزای این مرحله است. براساس طرح توسعه تکفاب، روند اطلاع‌رسانی پزشکی به صورت ملی و با توجه به توانمندی‌های استان‌ها، امکان تحقق پیدا می‌کند.

اما باید دید که با تمام این بحث‌ها در کجای کار ایستاده‌ایم.

طرح تکفاب نیز همانند طرح تکفای خودمان در کش و قوس‌های بوروکراسی‌های کهنه شده ایرانی درمانده است. طبق برنامه تدوین شده قرار بود که مراحله اول آن تا پایان سال ۸۳ و با تخصیص چهار میلیارد و هشتصد میلیون تومانی بودجه از محل اعتبارات تکفا به پایان برسد. اما جالب اینجا بود که به شیوه مرسوم تمام برنامه‌ریزی‌ها و پروژه‌های ملی ایرانی در پایان مرحله اول نه بیمارستانی مجهز به سیستم اتوماسیون پذیرش بیماران شده بود و نه خبری بود از پرونده الکترونیکی برای بیماران، نه کد بهداشتی کامپیوتری، این نیز در حالی بود که هیچ کدام از بیمارستان‌ها هیچ نقطه اتصالی به یکدیگر نداشتند. شاید به همین خاطر بود که دبیر شورای راهبری تکفاب در آن زمان گفت: « «فکر نکنید دیر شده است. در چنین پروژه‌های مهمی، انجام مطالعات و استفاده از تحقیقات بسیار زمان بر اما ضروری است همانطور که در انگلستان، فاز مطالعاتی چنین طرح مشابهی ۶ سال طول کشید.!!!!»

به هر حال چند سالی از آن زمان می‌گذرد، سرنوشت تکفا ۱ و ۲ نیز که نیازی به توضیح ندارد، طرح‌هایی مانند شناسنامه سلامت، پرونده و کد بهداشت الکترونیکی نیز که سرانجام خود را دارند. پرونده الکترونیکی بیمار که بود‌جه‌ای برابر با ۷/۱ میلیارد دلار را طلبیده است از اصلی‌ترین مراحل این پروژه است که زیر‌مجموعه‌های زیادی را شامل می‌شود. بحث زیر‌ساخت اطلاعاتی و شبکه‌ای بیمارستان‌ها و نیز اتصال آنها به یکدیگر از طریق شبکه به قوت خود باقی است