راز زیبائی گیاه صبرزرد

کلئوپاترا ملکه زیبائی مصر, پوست بدن خود را برای اینکه صاف و شفاف و لطیف شود با ژل برگ صبر ماساژ می داد, از این رو راز زیبائی او را به این گیاه نسبت می دهند

صبرزرد عصاره برگ گیاهی است که در کتاب‌های طب سنتی به نام‌های صبر سقوطری، صبر، صبارا و ... از آن نام برده شده است. این گیاه در اصل بومی آفریقا است و بیشتر در مناطق گرم و مرطوب رشد و نمو پیدا می‌کند اما انواع مختلفی از آن در هند، عربستان و ناحیه‌ای از بلوچستان ایران هم یافت می‌شود. صبر درختچه‌ای است به بلندی ۸/۷۳ متر، تنه آن صاف، برگ‌ها پرپشت و گوشتی و آب‌دار و نوک تیز به عرض ۵ تا ۶ سانتی‌متر و طول برگ‌ها در بعضی از گونه‌ها به ۲ متر می‌رسد که اغلب در کنار برگ‌ها خارهای نوک‌تیز دیده می‌شود. در برگ‌های صبر عصاره فراوانی وجود دارد که شفاف، چسبنده، سبزرنگ و خیلی تلخ و منع ماده صبر است. این عصاره به‌محض اینکه در مجاورات هوا قرار بگیرد سفت شده و ماده صمغی قهوه‌ای‌رنگی را تشکیل می‌دهد.

● خواص و کاربرد

این گیاه از نظر حکمای طب سنتی ایران گرم و خشک است و از دیرباز به‌عنوان ملینی قوی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. چنانکه صمغ این گیاه برای رفع مقطعی یبوست‌های مزمن به‌کار می‌رود. به‌علت تلخی بسیار زیاد این ماده پودر صمغ این گیاه را با مقداری جوش‌شیرین داخل کپسول خالی ریخته و تا روزی دو کپسول را برای مدت درمانی کوتاهی می‌توان به‌کار برد.

اثر مسهلی آن به کندی ظاهر می‌شود یعنی از ۵ تا ۶ ساعت و اغلب بعد از ۲۴ ساعت بروز می‌کند و اولین آثار آن تعداد دفع و سهولت تخلیه است. چون در طب سنتی ایران پاک‌سازی روده‌ها از ارکان مهم سلامتی است و این رو حکما به این گیاه توجه ویژه‌ای داشته‌اند.

از خواص دیگر این گیاه هدایت خون به قسمت انتهائی بدن و لگن است، از این رو هم در باز کردن قاعدگی‌هائی که مدت‌های طولانی متوقف مانده اثرات بسیار مفیدی دارد و هم برای بیماری صرع مفید می‌باشد.

صبر زرد رفع‌کننده برخی اختلالات کبدی، بازکننده انسدادهای کبدی و محرک ترشح صفرا می‌باشد. همچنین می‌تواند مواد زائد را از قسمت‌های مختلف بدن جذب کرده و دفع نماید که این اثر خود باعث پاک‌سازی خون، طراوت، شادابی و شفافیت رنگ پوست و احساس نشاط می‌شود و همچنین سرفه را تسکین می‌دهد.

صبرزرد در برطرف کردن یرقان، مفید و یکی از داروهای تقویت معده می‌باشد. ضمناً برای تقویت نیروی چشم و سایر حواس نافع است و چون مسهیل خوبی است برای بیماری‌های منعث از اختلال معده مانند مالیخولیا و اکثر بیماری‌های دفاعی مؤثر است.

از دیگر خواص بسیار مهم این گیاه التیام‌دهنده معجزه‌آسای زخم‌ها و به‌خصوص زخم‌های ناحیه تناسلی زنانه و مردانه است. اگر در هر آشپزخانه‌ای یک گلدان از گیاه صبر در محل مناسبی نگهداری شود هر وقت که به‌سبب کار در آشپزخانه بریدگی با زخم در دست ایجاد شود، می‌توان فوراً قطع‌ای از برگ تازه این گیاه را بریده و ژل آن را با جلاندن و فشار، بر روی موضع بریدگی و زخم ریخت؛ البته پس از اینکه محل زخم با آب و صابون خوب شسته و تمیز شده باشد. ژل صبر فوراً خشک شده و مانند یک پانسمان خوب محل زخم را می‌پوشاند و بدین‌ترتیب در عین حال که موجب التیام زخم می‌شود از ایجاد عفونت در زخم نیز جلوگیری می‌کند. صبر از روزگاران کهن و از آغاز تاریخ بشر برای درمان به‌کار رفته است.

در نوشته‌های هن مصری آمده است که از ۱۵۰ سال قبل از میلاد، صبر را برای مقابله با عفونت‌ها و ناراحتی‌های پوستی تجویز می‌کرده‌اند صبر یکی از چند گیاه غیرمخدر است که انگیزه وقوع جنگ شده است؛ زمانی که اسکندر کبیر در سال ۳۳۲ قبل از میلاد، مصر را فتح کرد به او گزارش داده شد که گیاهی با خاصیت اعجاب‌انگیزی برای التیام زخم در جزیره‌ای در نزدیکی سومالیا وجود دارد. اسکندر که برای التیام زخم‌های سربازانش شدیداً به جنین گیاهی احتیاج داشت. دستور داد به آن جزیره حمله کنند و گیاه را به‌دست آورند و طوری عمل شود که وجود و اثر این گیاه از دشمنان مخفی بماند. همچنین دیسکوریدوس پزشک معروف یونانی، صبر را برای التیام زخم، بواسیر و ریزش مو تجویز می‌کرده است. امروزه کارشناسان گیاه‌درمانی آمریکا، صبر را در همان مواردی که دیسکوزیدوس در ۲۰۰۰ سال قبل استفاده کرده به‌کار می‌برند و برای سوختگی و زخم‌ها، ژل این گیاه را به‌صورت موضعی توصیه می‌کنند.

● صبر زرد و کاربرد آن در زیبائی و بیماری‌های پوستی

کلئوپاترا ملکه زیبائی مصر، پوست بدن خود را برای اینکه صاف و شفاف و لطیف شود با ژل برگ صبر ماساژ می‌داد، از این رو راز زیبائی او را به این گیاه نسبت می‌دهند. در حال حاضر هم از ژل برگ صبر در ساختن کرم‌های لطیف‌کننده پوست در صنعت داروسازی استفاده می‌شود ولی اگر کسی درصدد باشد پوست لطیف و زیبائی داشته باشد. بهتر است همان کاری را بکند که ملکه زیبای صر می‌کرد یعنی ژل تازه برگ‌های صبرزرد را برای ماساژ پوست به‌کارببرد زیرا مصرف ژل کهنه که مدت‌ها در انبار کارخانه‌جات داروسازی مانده و در شامپوهای تجارتی و کرم‌های پوست به‌کار می‌رود به هیچ‌وجه خواص ژل برگ‌های تازه چیده‌شده از گیاه را ندارد. البته اگر به مصرف شامپوها و کرم‌ها و لوسیون‌های عطرشده و خوش‌بوی تجارتی پای‌بند هستید اشکالی ندارد ولی به هر حال انتظار نداشته باشید که مصرف آنها پوستی لطیف و زیبا چون پوست کلئوپاترا برای شما بسازد.

ژل حاصل از برگ‌های تازه این گیاه به میزان بسیار زیادی جذب پوست شده و رطوبت و مواد مودرد نیاز پوست را جهت ترمیم بافت فرسوده پوست تأمین می‌کند و بهترین ماده برای پاکسازی پوست صورت از گرد و غبار، چربی، عرق و آثار آرایش می‌باشد. همچنین استفاده از آن بعد از اصلاح صورت نیز بسیار مفید می‌باشد و از خشن شدن و افتادگی پوست جلوگیری می‌کند.

خاصیت ضدباکتریائی و ضدقارچی ژل این گیاه باعث بهبود زخم‌ها و جراحت‌های عفونی پوست می‌شود و برای پوست‌های حساس و خشک که در اصطلاح ”پوست پوست“ می‌شوند بسیار مفید است.

ماساژ مداوم ژل تازه این گیاه به پوست باعث از بین رفتن چین و چروک صورت و خال‌های پوستی می‌شود و از ترک خوردن پوست به‌خصوص پوست شکم مادران باردار جلوگیری می‌کند. مصرف این ماده به‌عنوان ژل موی سر باعث رشد، مقاومت و شفاهی و درخشندگی ساقه مو شده و کلیه عوارض ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی که باعث حساسیت، خارش و سوزش و ریزش مو می‌گردد را برطرف می‌کند. همچنین با تقویت پوست سر باعث جلوگیری از شوره سر می‌شود.

برای بهره‌گیری از خواص بی‌شمار این گیاه لازم است برگ تازه این گیاه را تهیه سپس از وسط به دو نیم کرده و ژل درون آن را خوب به پوست ماساژ داده تا کاملاً جذب پوست گردد. البته بهتر است در ابتدا کمی زا آن را بر بازوی خود ماساژ داده و در صورت عدم بروز حساسیت برای بقیه نقاط بدن نیز به‌کار برد.

● موارد منع مصرف و احتیاطات

زنان باردار از مصرف آن پرهیز کنند، همچنین مبتلایان به زخم‌های روده‌ای، معده و بواسیر نیز مجاز به مصرف آن نیستند و مصرف داخلی آن باید تحت نظر پزشک صورت پذیرد.

منابع:

میرحیدر حسین، معارف گیاهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۸

شوالیه آندرو، دایره‌المعارف گیاهان داروئی، انتشارات وصال، ۱۳۸۲

جرجانی سیداسماعیل، ذخیره خوارزمشاهی