اپی لپسی شکمی و میگرن شکمی

یکی از شایع ترین علل مراجعه به کلینیک ها و حتی اورژانس های اطفال, درد شکم abdominal pain می باشد و بررسی علت دل درد و تشخیص موضع درد تا زمانی که قدرت بیان و ارتباط طفل تکامل نیافته, بسیار مشکل است

یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به کلینیک‌ها و حتی اورژانس‌های اطفال، درد شکم abdominal pain می‌باشد و بررسی علت دل درد و تشخیص موضع درد تا زمانی که قدرت بیان و ارتباط طفل تکامل نیافته، بسیار مشکل است.

در ضمن بارها شاهد مواردی از دل درد در اطفال بوده‌ایم که والدین نگران و هراسان، فرزندان خویش را با داشتن آزمایشهای پاراکلینیک نرمال مانند سونوگرافی، G.I series، گاهی آندوسکوپی و حتی عمل جراحی از مطبی به مطب دیگر می‌برند، در حالی که دل درد کماکان ادامه دارد. در مجموع با توجه به این که طیف وسیع علل دل درد در دو مبحث عضویorganic و غیر عضوی تقسیم‌بندی شده و در مورد تشخیص و بررسی علل عضوی پس از گرفتن شرح حال و معاینه‌ی دقیق، مجبور به بررسی کامل از نظر عملکرد دستگاه گاسترواینتستینال می‌باشیم و از طرف دیگر، زمانی که رشد طفل مناسب بوده و علل عضوی رد می‌شود، باید به فکر مسایل پسیکولوژیک و دو تشخیص میگرن شکمی و صرع شکمی نیز باشیم.

● Abdominal migraine:

علایم آتیپیکال میگرن شکمی به صورت ناباورانه‌ای در ابتدای زندگی شروع شده و به صورت حملات پاروکسیسمال و تکرار شونده‌ی دل درد و تغییرات شخصیتی باسابقه‌ای از motion sickness یا car sickeness در ۳/۲ بیماران تظاهر می‌نماید. در اطفال کوچکتر، تظاهرات میگرن شکمی به صورت کاملاً متفاوت، همراه رنگ پریدگی یا گرگرفتگی، تهوع و استفراغ‌های شدید و طولانی است که منجر به اسیدوز شده و cyclic vomiting را تقلید می‌نماید.

حملات معمولاً از ابتدای صبح، با بیدار کردن طفل از خواب شروع شده و اولین حمله در یک نفر از تقریباً ۵ بیمار قبل از ۵ سالگی اتفاق می‌افتد و نسبت ابتلای دختران دو برابر پسران می‌باشد. جالب توجه این که حملات میگرن شکمی غالباً در دوران کودکی رخ می‌دهد و در ادامه در دوران بزرگسالی، علایم مشخص و تیپیک سردردهای میگرنی را نشان خواهند داد.

● Abdominal epilepsy:

علایم صرع شکمی یکی از شایع‌ترین علایم ابتدایی complex partial seizure بوده و mesiotemporal epilepsy نامیده می‌شود که مکانیسم فیزیولوژیک آن به صورت انتشار دیس شارژهای اپی‌لپتیک به لوب Insula می‌باشد. علایم صرع شکمی به صورت تظاهری از اپی‌لپسی و همراه با تهوع و دل درد شکمی، یا بدون تشنج و فقط به صورت اورای شکمی یا فراموشی (amnesia) در انتهای تشنج می‌باشد. علایم شکمی به این نحو فقط در اطفال واقع شده، در حالی که

۱) Ictal vomiting

۲) Ictal abdominal

نیز ممکن است مشاهده شود.

▪ استفراغ ایکتال با حملات استفراغی مشخص می‌شود که به رژیم غذایی ارتباط نداشته و یافته‌های کلینیکی دستگاه گاسترواینتستینال نرمال می‌باشد.

▪ حمله‌ی شکمی، حملات کوتاه و در بعضی موارد شدید تکرار شونده کولیک است که با رنگ پریدگی همراه بوده و اغلب به استفراغ منجر می‌گردد.

در این مورد یک بررسی به صورت (گذشته‌نگر retrospective) و توصیفی انجام شده است، جهت انتخاب نمونه‌ها از پرونده‌های موجود در مطب شخصی، حدود ۵۰۰ پرونده مبنی بر کودکانی که در طی سال‌های ۱۳۸۶-۱۳۸۰ در گروه‌های سنی ۳ تا ۱۵ ساله و با علت دل درد، برایشان اقدامات تشخیصی انجام شده بود، استخراج گردید و از میان آن‌ها پرونده‌ی ۱۷ کودک که با تشخیص نهایی میگرن شکمی و صرع شکمی تحت درمان قرار گرفته‌اند، مشخص شد. قابل ذکر است که این کودکان با دل درد مراجعه و آزمایش‌های مختلف پاراکلینیکی جهت رد علل شایع دل درد توسط اینجانب و یا همکاران اطفال انجام شده، نهایتاً با توجه به طبیعی بودن آزمایش‌ها، سونوگرافی و سایر تست‌های تشخیصی با توجه به گرفتن شرح حال دقیق، در مورد چگونگی دل‌درد و همراهی آن با حالت تهوع، استفراغ، رنگ پریدگی و یا بروز خواب‌آلودگی پس از حمله‌ی درد و سابقه‌ی مثبت از نظر وجود میگرن در خانواده و با مشاوره‌ی همکاران نورولوژیست،EEG برای کلیه بیماران درخواست گردید، کودکانی که EEG مثبت و امواج واضح و غیر طبیعی داشتند، با تشخیص صرع شکمی و بقیه با EEG نرمال یا مختصر غیرطبیعی، با تشخیص میگرن شکمی تحت درمان قرار گرفتند و با نتایج مثبت درمان، تشخیص‌های فوق تایید شد.

● نتایج آماری:

بیماران به گروه‌های سنی ۳ تا ۶ ساله، ۶ تا ۹ ساله، ۹ تا ۱۲ ساله و ۱۲تا ۱۵ ساله تقسیم شدند. نسبت بیماران فوق به کلیه موارد دل درد ۶/۳%، تعداد ۵ پسر و ۱۲ دختر به نسبت ۳۵% و ۶۵% بیشترین بیماران در گروه سنی ۶ تا ۹ سال بودند.

در ۹۰% بیماران سابقه‌ی میگرن در خانواده مثبت و در ۵/۱۸% موارد EEG مثبت بوده است.

شایع‌ترین علایم همراه با دل درد عبارت بودند از: تهوع ۹۵%، استفراغ ۵۴%، اختلالات خلقی ۳۳% و رنگ پریدگی ۵/۱۸% .

در این بررسی از نظر شیوع سنی اولین حمله‌ی میگرن شکمی به صورت تیپیک در ۴ تا ۵ سالگی به میزان ۶۷%، ۷ تا ۸ سالگی ۲۳% و ۱۰% موارد در سن ۹ تا ۱۰ سالگی مشخص شد. یک مورد ختر ۸ ساله که تحت عمل جراحی آپاندکتومی قرار گرفته بود و پس از تکرار دل دردها و با داشتن EEG مثبت، تشخیص صرع شکمی داده شد و تحت درمان قرار گرفت.

با وجود وسیع بودن علل دل درد و همراهی آن با طیف وسیعی از بیماری‌ها در کودکان و با توجه به این که علل ارگانیک بیشترین علت دل دردها را شامل می‌شود. در مواردی که آزمایش‌های مختلف انجام شده نرمال، و طفل از نظر رشدی طبیعی باشد باید به فکر مسائل پسیکولوژیک و غیر ارگانیک دل درد مانند صرع شکمی و میگرن شکمی باشیم.

دکتر شهناز سمسارزاده

کودکان و نوزادان