قطع رابطه عربستان و قطر, چه فرصت هایی را برای دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه به وجود می آورد

در پی قطع روابط عربستان سعودی و برخی از هم پیمانانش با قطر, شوک بزرگی در جهان و به ویژه منطقه پرالتهاب خاورمیانه ایجاد شد این رخداد در ایران هم مورد توجه صاحب نظران و جریان های سیاسی و حاکمیت قرار گرفت و هریک از نگاه خود به این مسئله پرداختند در این یادداشت دیدگاه خود را به عنوان یک دانش آموخته مطالعات خاورمیانه ارائه خواهم کرد

در پی قطع روابط عربستان سعودی و برخی از هم پیمانانش با قطر، شوک بزرگی در جهان و به ویژه منطقه پرالتهاب خاورمیانه ایجاد شد. این رخداد در ایران هم مورد توجه صاحب نظران و جریان های سیاسی و حاکمیت قرار گرفت و هریک از نگاه خود به این مسئله پرداختند. در این یادداشت دیدگاه خود را به عنوان یک دانش آموخته مطالعات خاورمیانه ارائه خواهم کرد. نگاه به مناقشه قطر از دو منظر، چالش یا فرصت برای ایران می تواند بررسی شود. اگر به بحران قطر با دید منافع کوتاه مدت سیاسی و با نگاه ایدئولوژیک پرداخته شود، از نگاه راقم این سطور، ایران دچار چالشی اساسی در منطقه خواهد شد و هیچ گونه منافع بلندمدتی را در این حادثه نمی توان برای ایران متصور شد و وارد بازی ای خواهد شد که عربستان و شرکای بین المللی و منطقه ای اش برای آن تدارک دیده اند. طبعا از ورود ایران به این بازی خطرناک برای نشان دادن مواضع خود و توجیه خریدهای نظامی گسترده از آمریکا استقبال می کنند تا تئوری جعلی طرح ایجاد هژمونی هلال شیعی را توسط ایران که سال هاست بر طبل آن می کوبند، برای ایران هراسی بازتولید کنند. قطر به هیچ وجه پتانسیل آن را ندارد که یک متحد استراتژیک برای ایران باشد. خوشبختانه تاکنون وزارت خارجه و دولت جناب آقای دکتر روحانی وارد این بازی خطرناک نشده اند و با یک استراتژی عاقلانه و براساس عقلانیت، تدبیر و مصلحت، موضعی منطقی در این مناقشه اتخاذ کرده و طرفین را به خویشتن داری و گفت وگو برای حل اختلاف دعوت کرده اند. در علم روابط بین الملل کشورها باید در همه مناقشات به فکر منافع ملی خود با نگاه برد - برد باشند. جمهوری اسلامی ایران هم می تواند از این مناقشات برای خود یک فرصت بسازد. وقتی به ژئوپلیتیک قطر نگاه می کنیم متوجه می شویم بعد از بسته شدن مرزهای هوایی، زمینی و دریایی عربستان، بحرین و امارات، این کشور برای ارتباط با سایر کشورها و نیز تأمین مایحتاج خود به متحدان جدیدی نیاز پیدا کرده است. در این میان ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی از جایگاه ممتازی برخوردار است. قطر بالاترین درآمد سرانه جهان را دارد و یکی از واردکنندگان بزرگ مواد غذایی و کشاورزی است و این یک فرصت مناسب برای ایران خواهد بود. ایران برای بزرگ کردن اقتصاد خود به بازارهای جدیدی نیاز دارد و قطر یکی از این بازارهاست. در این بازار، ایران رقبای سرسختی مانند ترکیه را پیشِ روی دارد، گرچه ترکیه مزیت های ژئوپلیتیک ایران را ندارد؛ ولی از طریق صدور کالاهای باکیفیت می تواند رقیب سرسختی برای ایران باشد. متأسفانه زیرساخت های ایران برای حضور در این بازار پرسود کفایت لازم را ندارد؛ از طرفی چون قطر مانند کشور عراق نیست و مردمش ثروتمند هستند و به سمت کالاهای لوکس و باکیفیت گرایش دارند، دولت و بخش خصوصی ایران با یک راهبرد بلندمدت باید برای حضور در این بازار اقدام کرده تا بتوانند اطمینان دولت و فعالان اقتصادی قطر را جلب کند و به آنها اطمینان بدهد ایران می تواند یک شریک تجاری مطمئن برای آنها جهت تأمین نیازهای اساسی شان باشد. به نظر نگارنده اگر تصمیم سازان و تصیم گیرندگان در ایران به همه مناقشات بین المللی از منظر تأمین منافع ملی، بیندیشند، می توانند از تمامی چالش ها فرصت هایی برای کشور خلق کنند.

مقداد رحمان زاده. دانشجوی دکترای علوم سیاسی