رواج پدیده خبردزدی

شاید برای ما غریب باشد که در بیشتر مطبوعات همین کشورهای نه چندان توسعه یافته همسایه خودمان، جلوی هیچ کدام از خبرهایشان نام هیچ خبرگزاری قرار نگرفته است. اصلاً خبرگزاری به …

شاید برای ما غریب باشد که در بیشتر مطبوعات همین کشورهای نه چندان توسعه یافته همسایه خودمان، جلوی هیچ کدام از خبرهایشان نام هیچ خبرگزاری قرار نگرفته است. اصلاً خبرگزاری به معنای آنچه در ایران وجود دارد که کارش تولید خبر و محتوا و ارائه رایگان آن به مطبوعات باشد، وجود ندارد. این شرایط را حتی به ندرت هم در ایران نمی توان دید چرا که هیچ روزنامه یی را نمی توان یافت که آنقدر توان مالی داشته باشد که سرویس های تولید خبر خود را داشته باشد یا اینکه در شهرستان ها یا خارج از کشور، دفاتر تولید خبر داشته باشد. اما گاهی اوضاع از این هم بدتر می شود. مطبوعات با استفاده از محتوای خبرگزاری ها حاضر به اعلام منبع برای مخاطب نیستند و در عمل دیگران می کارند و آنها می خورند. در گزارشی که ایسنا از این روند از استادان ارتباطات گرفته است، رواج این نوع دزدی در ایران هشدار داده شده است.

کپی برداری برای بقا

مهدی محسنیان راد استاد و محقق ارتباطات مساله را جدی تر از این هم می داند. از دزدی خبرگزاری ها از همدیگر می گوید؛ خبرگزاری های ریز و درشتی که در دهه اخیر تاسیس شده اند، از لحاظ اقتصادی بسیار در معرض تهدید قرار دارند و در نتیجه برای اعلام زنده بودن شان گاهی اخبار یکدیگر را نیز بدون ذکر منبع نقل می کنند. او وابستگی و بقای مخاطب و رسانه به یکدیگر را یکی از اصول مهم در فعالیت خبرگزاری ها عنوان می کند و ادامه می دهد؛ «رسانه باید نیازهای مخاطب خود را برطرف کرده و در مقابل از او مزد دریافت کند. در واقع این رابطه باید برقرار باشد تا رسانه، تلاش لازم را برای برآورده کردن نیازهای مخاطب خود انجام دهد. از سوی دیگر مخاطب نیز باید به رسانه مورد نظر خود هزینه پرداخت کند تا نیازهای جدیدش مورد توجه قرار گیرد، یعنی بقای مخاطب و رسانه به یکدیگر وابسته است.»

انتشار خبر بدون منبع؛ فریب مخاطب

حسین قندی مدرس روزنامه نگاری به سویه دیگری از معضل نگاه می کند؛ تکراری شدن اخبار رسانه ها؛ «انتشار خبر بدون ذکر منبع، علاوه بر آنکه به تکراری شدن اخبار در رسانه ها منجر می شود، نوعی کلک زدن به مخاطب نیز هست که در نهایت بی اعتمادی او را باعث خواهد شد.» او با تاکید بر اینکه متاسفانه کپی برداری رسانه ها از اخبار یکدیگر، هم در روزنامه ها و هم در خبرگزاری های کشور وجود دارد، به ظهور رایانه و اینترنت اشاره می کند که به جای آنکه به راحت تر شدن کارها در خبررسانی کمک کند، مشکل کپی برداری از اخبار و به بیان دیگر انتشار آنها بدون ذکر منبع را باعث شده است.

لزوم رقابت تعالی ساز میان خبرگزاری ها

مهدخت بروجردی عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز با اشاره به اینکه ذکر منبع خبر در استفاده از اخبار رسانه های دیگر از نظر اخلاقی قابل بررسی است، می گوید؛ «بازتاب و تبلور عینی کار خبرگزاری ها در مطبوعات دیده می شود زیرا شاید آنها بهترین قاضی برای انتخاب خبرهای خوب هستند که اخبار را منطبق با موضوع، پردازش خبر، شرایط روز و نیاز مردم انتخاب و در صفحات خود استفاده می کنند.» او تاکید می کند؛ «ذکر منبع خبر علاوه بر آنکه رعایت اخلاق حرفه یی است، مسوولیت خبر را نیز بر دوش منبع آن می اندازد یعنی در صورت ارسال تکذیبیه، رسانه های منتشر کننده خبر می توانند از مرجع مورد نظر بخواهند آن را برای منبع ذکر شده در خبر ارسال کند.»

استفاده عمدی خبر بدون منبع، دزدی رسانه یی

سعیدرضا عاملی مدرس ارتباطات هم استفاده عمدی رسانه ها از اخبار یکدیگر بدون ذکر منبع خبر را نوعی دزدی رسانه یی می داند. او با تاکید بر اینکه اصالت حرفه یی متون در صنعت خبرگزاری ها، با متون حرفه یی در سایر تولیدات رسانه یی بی ارتباط نیست، می گوید؛ «بحث رعایت نکردن اصول حرفه یی درباره نقل منبع در اخبار را نباید به صورت مستقل در خبرگزاری ها بررسی کرد، چراکه به طور کلی تمام تولیدات رسانه یی و علمی در کشور، به دلیل رعایت نکردن قانون کپی رایت یا برداشت غلط در احترام نگذاشتن به این قانون، با این توجیه که ما این قانون را نپذیرفته ایم، از اصالت خود خارج شده است. این در حالی است که هم عدالت اجتماعی و هم ارزش های اخلاقی به طور عام و نیز اخلاق حرفه یی به طور خاص اقتضا می کند زحمت و تلاش مولف محترم شمرده شود.» این مدرس ارتباطات دانشگاه تهران درباره پیامدهای رواج کپی برداری اخبار در رسانه های داخلی نیز اشاره می کند؛ رواج چنین روندی باعث می شود خبرنگاری از یک حرفه سالم به یک حرفه فاسد تبدیل شود به ویژه در شرایطی که همه اخبار تولید شده در دسترس است، رعایت حق معنوی تولید خبر یک ضرورت اجتناب ناپذیر است، ضمن اینکه با رعایت حق معنوی مولف، زحمات تولید خبر علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش معنوی نیز خواهد داشت.

نقل خبر بدون ذکر منبع، خیانت به مخاطب

عباس اسدی عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم در این باره معتقد است؛ کپی برداری خبر یا نقل اخبار دیگران بدون ذکر منبع، از خبرگزاری های دیگر توسط خبرنگاران آماتور و غیرحرفه یی انجام می شود که خیانت به خبرگزاری و مخاطب نیز محسوب می شود.

او با تاکید بر اینکه برخی خبرگزاری های موجود در کشور، شبه خبرگزاری محسوب می شوند، می گوید؛ اعتبارنامه و منبع در خبرگزاری بسیار مهم است، اما از آنجا که برخی خبرگزاری های موجود، بیشتر به یک سایت خبری شبیه بوده و بودجه و نیروی حرفه یی لازم را در اختیار ندارند، زحمات خبرگزاری های دیگر را به نام خود ثبت می کنند.