مروری بر فیلم سینمایی «صداها»

سینمای فمنیستی هر سال نسبت به سال قبل پیچیده تر, خوش ساخت تر و مشتری پسندتر می شود بنابراین اگر فیلم «مادیان» را اولین فیلم در این گونه ی سینمایی به یاد بیاوریم و از نرگس و زیر پوست شهر و بگذریم در فیلم «صداها» بر آیندی بیست و چهار ساله را می بینیم

کارگردان: فرزاد موتمن

نویسنده فیلمنامه: سعید عقیقی

تهیه کنندگان: علی واجد سمیعی، منیژه حکمت.

بازیگران: آتیلا پسیانی، رویا نونهالی، پگاه آهنگرانی، میکاییل شهرستانی، نازنین فراهانی، شهین نجف زاده و طناز طباطباییی.

سینمای فمنیستی هر سال نسبت به سال قبل پیچیده‌تر، خوش ساخت‌تر و مشتری پسندتر می‌شود. بنابراین اگر فیلم «مادیان» را اولین فیلم در این گونه‌ی سینمایی به یاد بیاوریم و از نرگس و زیر پوست شهر و ... بگذریم در فیلم «صداها» بر آیندی بیست و چهار ساله را می‌بینیم که با همامیزی کارگردانی با سبک و گروه هنر پیشه‌های حرفه‌ای به فیلمی هم در داخل و هم در جشنواره‌های خارجی تولید شده روبرو می‌شویم. رفته رفته مدیریت سینمایی فارابی و معاونت فرهنگی همانند سربازی که در فیلم «افساید» جوگیر شده بود، روبرو می‌شویم. یعنی موضوع فرهنگی حرکاتش بطئی اما ماندگار است.

«اولین صحنه ضربات پیاپی چاقوی خونین با دست زنی بر پیکر مرد افتاده به روی تختخواب فرود می‌آید. در میان حرف‌های کم و بیش نامفهوم مرد قبل از مرگ کسی به نام «رضا» می‌گوید. زن دست‌ها و چاقوی خونین را شسته به استقبال رضا آماده می‌شود که هدیه‌ای آورده است. در طبقه پایین‌تر آپارتمان دختری تنها «نگار» زندگی می‌کند که با چندین نفر مرد و زن مجرد دوست است. و مدام از قرص‌های روان گردان و مواد دیگر استفاده می‌کند. دوستش «شیرین» را تلفنی دعوت می‌کند و به اتفاق پشت میزی می‌نشینند. شیرین هر از گاهی به سر و صداهای مشکوک اشاره می‌کند اما نگار جواب می‌دهد که چون طبقه پایینی در کار هنری فعالیت دارد و خانه و محل کارش یکی است هر گونه صدایی می‌آید. نگار با احتیاط توصیه‌هایی به شیرین می‌کند که چگونه با مردان دوست بشود و از آنها استفاده بکند و ... در پایان وقتی شیرین با یکی از مردان دوست خود نگار از پاترول پیاده می‌شوند او می‌فهمد که دیگر کمتر از او نیستند که هیچ بلکه جلوتر هم هستند در طبقه پایین تر مردی که خانه و استودیو ضبط برنامه‌هایش را یکی کرده است با زنش اختلاف دارد و مدتی است که تنها زندگی می‌کند. این بار هم همانند همان صحنه اول، این زن است که شوهر را در قبال رفیق شکست می‌دهد. این که در «صداها» چقدر خشونت گران، فرم گرا، نمادین و سورئال و ... است، در خدمت جلب انزجار تماشاگر از آپارتمانی است که در آن آدم‌های مختلف حضور دایمی و یا موقت دارند. اگر صدا همانند پستچی سه بار در نمی‌زند جامعه و آدم هایش را در یک آپارتمان به نمایش می‌گذارد و تعمق کنیم به عناوینی از این دست خواهیم رسید:

۱- زن اول فیلم شوهرش را با اتهام معتاد بودن و ... بدون مماشات و تنها با کارد خونین از سر راهش برمی‌دارد تا بتواند با خیالی آسوده و راحت در مصاحبت رضا باشد. در این صحنه زن به قانون یا پدر و برادر خودش شکایت نمی‌برد بلکه با خشونت به مراتب عریان‌تر از مردان انتقام می‌گیرد، فیلم از نوع خشونت‌گرای فمینیسم نو است. دسته‌ای از فمینیست‌ها که اتحاد دارند مانع از شکل‌گیری کانونی به نام خانوده باشند. شرح و گذشته و آینده زن اول منشوری است که به طبقه‌های پایین‌تر هم شامل می‌شود.

۲- در طبقه دوم نگار و شاگردش شیرین نسل جوان تری از زن طبقه بالایی هستند. آنها هیچ دینی را نسبت به مردان نپذیرفته‌اند و مردها را تنها در اندازه طعمه و ابزار به کار می‌گیرند. شدت اصل «لذت چویی» در آنها عینی و بدون دردسر زن اول است. شیرین در پایان به نگار و تماشاگر می‌فهماند که حتی نسبت به نگار هم مماشات عرضی را نمی‌پذیرد.

۳- در طبقه پایین‌تر از زندگی فقط صداهایی که از استودیو پخش می‌شود و هر کدام در زمینه‌ای کاملا مستقل‌اند، برمی‌خیزد. ارتباط این طبقه با طبقه سوم در آن است که رضا دوست مشترک زن‌های هر دو طبقه است. در حالی که رضا به رغم رفت و امدهایش دلبسته به هیچ کدام نیست. او می‌داند ابزاری بیش نیست. در فیلم صداها انسان سالمی وجود ندارد و هر طبقه به فاصله سیاره‌ای به سیاره دیگر با بقیه فاصله دارد. زنانی هستند که با تشخیص خود مردان را تعویض می‌کنند و بدعت خاص خود را به اجرا می‌گذارند. یعنی مردی نمی‌تواند آنها را ترک و یا طلاق بدهد. از طرفی شهوت کور مردان را به هر دام و دانه‌ای می‌کشاند. در پایان زد و خوردهای رضا و صاحب استودیو گواه این موضوع است. یعنی زن طبقه اول تشخیص داده است که مردان از پس هم برآیند. هم زمان با این اوضاع آشفته با برنامه‌های ضبط شده مرد طبقه اول برنامه‌هایی در رابطه با زندگی مشترک، مسئولیت‌های اجتماعی و ... پخش می‌شود. این برنامه سازی‌ها و خود مردان که موقعیت موش را دارند کمدی ان فضای شهوت و خون و قرص و جنون است. به هر حال فیلم صداها ضد اخلاقی‌‌ترین فیلم تولید شده سال گذشته است. موضوع‌های مرغ اول بوده و یا تخم مرغ یعنی بازبینی و صدور مجوز چگونه بوده و فیلم چه نشان می‌دهد و ... همان همرنگ نشدن آدم‌ها و اما هم خوی شدن آدم‌هاست. یعنی باز بین و هیئت انتخاب و غیره مشغول تماشای فیلم بوده‌اند و یادشان رفته بوده است که وظیفه‌ای هم دارند.