زایشی از جنس توسعه و کمال

ما نمی خواهیم از تهران شهری آرمانی بسازیم, ما می خواهیم شهری زیست پذیر داشته باشیم

«ما نمی خواهیم از تهران شهری آرمانی بسازیم، ما می خواهیم شهری زیست پذیر داشته باشیم. شهری آرمانی داشتن، ممکن است غیرقابل دسترس باشد. اما داشتن شهری با کیفیت زندگی بهتر بیشتر تحقق پذیر خواهد بود. طرح تفصیلی جدید قرار است تهران را برای شهروندانش شهری مناسب و زیست پذیرتر کند.» این سخنان مجید پاکساز، مدیرکل شهرسازی و طرح های شهری معاونت شهرسازی شهرداری تهران در مورد طرح تفصیلی، واقع بینانه به نظر می رسد. او می گوید: طرح تفصیلی تهران قرار است برای مشکلات مختلف تهران پیشنهاد ارائه کند تا شهر تهران را زیست پذیرتر کند. با اجرای این طرح حس تعلق شهروندان و انگیزه زندگی در شهر تهران افزایش می یابد. قرار است تهران به جایگاه اصلی برگردد; جایگاهی که در طول سال ها حیات این شهر کمتر به آن توجه شده است.

قرار است تهران در طول سال های آینده به شهری با کارکردهای منطقه ای، فرامنطقه ای، ملی و جهانی و یکی از سه شهر برتر جنوب غرب آسیا تبدیل شود. قرار است این شهر تا افق ۱۴۰۴ در فهرست شهرهای با کیفیت زندگی بالا جای گیرد. همه این اتفاقات را می توان در برنامه ای به نام طرح تفصیلی جدید تهران جست; طرحی که بسیاری از کارشناسان کشور در طول چند سال فعالیت توانسته اند از آن به عنوان یک نقشه راه یاد کنند و افقی را پیش روی این شهر پیر و فرتوت بگذارند که می تواند آرزوی هر شهروند تهرانی باشد. مدیر کل شهرسازی و طرح های شهری معاونت شهرسازی شهرداری تهران از الگوهای جدید برای توسعه شهرها در جهان سخن نمی گوید بلکه او از آینده ای می گوید که در طرح تفصیلی جدید تهران پیش بینی شده است. او از اهداف و برنامه هایی می گوید که قرار است تهران در سال های آینده به خود ببیند. انگار باید فراموش کنیم که تهران شهری دارای مشکلات بسیار است. انگار باید به آینده نظر بیندازیم و افق هایی را در ذهن تصور کنیم که می تواند در آینده ای نزدیک جانی دوباره بدهد به این شهر پیر و فرتوت. اما در عین حال پاکساز معتقد است: «ما دنبال شهر آرمانی نیستیم. ما دنبال شهری هستیم که وضعیت اش نسبت به وضعیت موجود بهتر باشد. ما نمی خواهیم هدفمان آن قدر بزرگ باشد که دست نیافتنی باشد. ما اهدافمان را دست یافتنی طراحی می کنیم در علم شهرسازی. ما به دنبال ارتقای کیفیت زندگی شهری هستیم. این شهری که شهرداری می خواهد روی شهر تهران دوباره بسازد، شهری با امکانات بهتر و زیرساخت های مناسب تر است. بلکه قرار نیست براساس الگوهای غربی شهری پی ریزی شود.

با تکیه بر الگوهای متکی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی شهر ساماندهی می شود. آن چیزی که می خواهیم طراحی کنیم باید مسلما ضعف های امروز را برطرف کند; یعنی کیفیت زندگی مردم در آینده بهتر از امروز شود.» شاید اگر بخواهیم اندکی دقیق تر در باره طرح تفصیلی تهران سخن بگوییم این گفتار می تواند درست باشد که طرح تفصیلی جدید تهران آینده این شهر را رقم خواهد زد; چرا که به تعبیر پاکساز، شهرسازی جدید بخشی از دانش گسترده آینده نگری است که به تمام علوم جهان گسترش یافته و آینده شهرها را نیز رقم می زند. وسیله و ابزار این آینده نگری نیز طراحی طرح های مختلف شهری است. طرح تفصیلی نیز یکی از برنامه هایی است که به آینده هر شهر می پردازد، لذا از این پس براساس طرح تفصیلی جدید تهران، آینده شهر تهران رقم زده می شود. در واقع با تکیه به این ابزار است که ما قصد داریم شهری جدید روی تهران بنا کنیم; شهری که مبتنی بر واقعیت ها باشد. ما با در نظر گرفتن همه جنبه های کالبدی، اقتصادی، فرهنگی و مالی با توجه به فرهنگ اسلامی طرح، می خواهیم آینده ای روشن و دقیق برای تهران بسازیم. در واقع آنچه ما می خواهیم در آینده روی تهران بسازیم باید وضعیتش مطلوب تر باشد; شهری که خدماتش، رفاهش، امنیتش و امکاناتش بیشتر از وضعیت موجود باشد.کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف جهان یک شعار سیاسی نیست.

کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف به معنای توزیع متعادل و متناسب با تراکم جمعیتی در شهرهای مختلف است. اگر تراکم جمعیت شهری در منطقه ای زیاد باشد، مسلما امکانات و خدمات بیشتری نیز باید در آن منطقه مستقر شود. اگر خدمات شهری چه خدمات انتفاعی مانند اماکن تجاری و چه خدمات غیرانتفاعی مانند اماکن آموزشی و درمانی در بخش هایی از شهرها اندک باشند، مسلما ایجاد انگیزه های مختلف میان نهادهای دولتی یا بنگاه های خصوصی برای ایجاد این فضاها می تواند زمینه ای مناسب برای کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف جهان باشد. طرح تفصیلی جدید تهران نیز با نگاهی به کاهش فاصله طبقاتی میان مناطق کمتر برخوردار و مناطق شمالی شهر، یکی از مهم ترین بخش های مطالعاتی و برنامه ای خود را بر توزیع مناسب خدمات و امکانات در مناطق مختلف تهران براساس تراکم جمعیتی گذاشته است.

بر این اساس پیش بینی اینکه در بسیاری از مناطق کمتر برخوردار شاهد توسعه امکانات خدماتی باشیم، چندان دور از ذهن نیست. مدیرکل شهرسازی و طرح های شهری معاونت شهرسازی شهرداری تهران در این مورد می گوید: «طرح تفصیلی از آنجا که مطالعاتش براساس واقعیات شهر بوده تلاش دارد تا بسیاری از پهنه های مسکونی شهر را تثبیت کند اما عمده تلاش این طرح بر این است که خدمات شهری را که در برخی مناطق دچار کمبود است بیشتر توسعه دهد. این طرح، کمبود خدمات در بسیاری از مناطق را به دقت مورد مطالعه قرار داده و براساس برنامه ای دقیق سعی در رفع این کمبودها دارد. در واقع برنامه ای که در طرح تفصیلی جدید پیش بینی شده، افزایش خدمات مختلف شهری در مناطق کمتر برخوردار شهر تهران است.» پاکساز ادامه می دهد: «ما در طرح تفصیلی جدید خدمات را به ۲دسته تقسیم کردیم; دسته اول خدمات انتفاعی است که شامل خدماتی نظیر تجاری هاست. این خدمات بازدهی اقتصادی دارند و بیشتر متکی به بخش خصوصی هستند. دسته دوم نیز خدمات غیرانتفاعی هستند که بازده اقتصادی مناسبی ندارند. ما به این خدمات، خدمات هفت گانه می گوییم; خدماتی نظیر فضاهای آموزشی، درمانی، اداری و غیره.

این خدمات براساس رده های مختلف محله، ناحیه، منطقه، فرامنطقه، شهری و فراشهری در مناطق مختلف تقسیم می شوند.» تهران چهره عوض کرده است; این تعبیر بسیاری از کسانی است که از دیرباز در این شهر زندگی می کنند. تهران امروز نسبت به سال های گذشته شهری پرجنب و جوش تر و زنده تر است. با نگاهی گذرا به عرصه بیرونی شهر می توان به درستی این سخن پی برد;«اگر از خیابان و بزرگراهی عبور می کنی بیشتر می توانی چهره گل آذین بسته شهر را ببینی. در جای جای شهر می توان عناصر مختلف فرهنگی و هنری را ملاحظه کنی». این روزها انگار تهران بیش از گذشته به شهروندانش حس زندگی می دهد. انگار باید بپذیریم که این شهر دیگر عرصه برای فعالیت و کار نیست بلکه می توان در رگان فرتوت این شهر پیر، زندگی دوباره ای را یافت. تهران انگار در آستانه زایشی تازه است; زایشی از جنس توسعه و کمال.