سالمندی بدون دغدغه

سالمندی که احساس می کند زندگی گذشته خود را به هدر نداده است با سالمندی که رضایت چندانی از گذشته ندارد تفاوت بسیاری دارد

سالمندی که احساس می‌کند زندگی گذشته خود را به هدر نداده است با سالمندی که رضایت چندانی از گذشته ندارد تفاوت بسیاری دارد. سالمند راضی، در خود احساس کمال می‌کند و روزهای آخر زندگی را با خوش بینی و شور و شوق سپری می‌کند.

افزایش امید به زندگی و در پی آن بالا رفتن سن مردم دستاورد تکنولوژی، پزشکی، داروهای جدید و ارتقای سلامت است. اما وقتی این عمر دراز در بستری از مشکلات اقتصادی و توسعه‌نیافتگی سپری می‌شود با مشکلات فراوانی همراه است.

از دست دادن کار در حالی که هنوز خانواده بیش از دو نفر جمعیت دارد به خاطر فراوانی نیروی جوان آماده به کار از آن جمله است. در حالی که یک کارمند هنوز توان کار کردن دارد و تجربه‌های مفیدی برای نسل بعد با خود دارد بازنشسته می‌شود و گاه حقوق و مزایای او به نصف کاهش می‌یابد.

اما گاه فرزند مجرد این سالمند هنوز کاری برای امرار معاش پیدا نکرده و میهمان سفره پدر است. از سویی شکاف بین نسلی که در میان فرزندان و پدر و مادر فاصله انداخته است روابط را از حالت عاطفی و حمایت‌گر گذشته خارج می‌کند.

تقریبا اکثر سالمندان فرزندانی در قید حیات دارند و تعداد زیادی از آنها با فرزندانشان زندگی می‌کنند یا زود به زود آنها را می‌بینند با این حال در روابط بین سالمندان و فرزندانشان مشکلات حادی نیز بوجود می‌آید. مسائلی ازقبیل محل سکونت مشترک با فرزندان، مشکلات خانه مستقل یا زندگی در خانه سالمندان. استقلال یا وابستگی سالمند نیز روابط بین آنان را پیچیده‌تر می‌کند.

یافته‌های کارگروه اجتماعی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی مبتنی بر این است که گاهی، بودن با دوستان برای سالمندان مهمتر و لذت بخش‌تر از روابط با فرزندان است چرا که سالمندان با دوستان هم‌سن خود راحت‌تر از فرزندان خود هستند و بنابراین قرار ملاقات‌های متعددی را ترتیب می‌دهند. سالمندان با هم درباره خاطرات گذشته و دور خود صحبت می‌کنند؛ این کار پیوندهای عمیقی را بین آنها بوجود می‌آورد.

گاه فرزند مجرد یک سالمند هنوز کاری برای امرار معاش پیدا نکرده و میهمان سفره پدر است. از سویی شکاف بین نسلی که در میان فرزندان و پدر و مادر فاصله انداخته است روابط را از حالت عاطفی و حمایت‌گر گذشته خارج می‌کند.

● پیامد‌های بازنشستگی

امروزه در جوامع صنعتی و شهری، سالمندی مترادف با بازنشستگی است، درحالی که در روستاها و شهرهای کوچک سالمندان اکثرا تا آخرین روزهای زندگی فعالیت شغلی دارند.

بین از دست دادن شغل و احساس رضایت از خود (مفید بودن) رابطه متقابل وجود دارد و این یکی از پیامدهای منفی سالمندی است با این حال اگر سالمند در گذشته از درآمد خوبی برخوردار بوده و در حال حاضر دارای سلامت جسمی باشد و برای دوران بازنشستگی برنامه‌ریزی کرده باشد این اتفاق پیامدی منفی برایشان نخواهد داشت. اما طبق آخرین آمار: ۳۰درصد سالمندان کشور از مشکلات اقتصادی رنج می‌برند و ۸۰درصد آنان بیکار و ۵۰درصد بدون همسر و مسکن هستند.

این در حالی است که با گرانی مسکن که با آن روبرو هستیم اجاره‌نشینی بخصوص در شهرهای بزرگ به راحتی می‌تواند یک سالمند را به ورطه فقر بکشاند.

● سالمندان و بهداشت روانی

سالمندی که احساس می‌کند زندگی گذشته خود را به هدر نداده است با سالمندی که رضایت چندانی از گذشته ندارد تفاوت بسیاری دارد. سالمند راضی، در خود احساس کمال می‌کند و روزهای آخر زندگی را با خوش بینی و شور و شوق سپری می‌کند در مقابل، سالمند ناراضی از گذشته خود مضطرب و افسرده خواهد بود. تغییرات دوران سالمندی تاثیرات عمیقی در زندگی و بهداشت روانی او دارد. اگر شخصیت فرد انعطاف پذیر باشد توانایی سازگاری با این تغییرات بیشتر خواهد بود.

درصورت داشتن حس و ادراک منفی نسبت به سالمندی میزان انعطاف‌پذیری و سازگاری نیز پایین خواهد آمد. از نظر محبت، مراقبت و توجه کردن، سالمندی نوعی بازگشت عاطفی به دوران کودکی است زیرا بعد از عمری تلاش و زحمت، حالا به سال‌های کهولت سن و روزگار پیری رسیده‌اند و مثل کودک به توجه و محبت نیاز دارند، گاهی شرایط و وضعیت هنجاری جامعه نه تنها به بازگشت عاطفی سالمندان بی‌توجه می‌شود بلکه در تشدید حالت‌های آسیب‌زا در رفتار با آنها نیز موثر است. حقوق پایین بازنشستگی که با وجود افزایش یافتن هنوز میزان آن با حقوق شاغلین قابل مقایسه نیست، نداشتن تفریح، از کارافتادگی و گذراندن بیشتر ساعات روز در بیکاری ممتد و خسته‌کننده رفته رفته آنان را دچار رخوت کرده، تعارضات روانی تشدید و دچار اضطراب، نا امیدی و... می‌شوند.

● در ورطه فراموشی

یکی از بیماری‌های شایع در دوران سالمندی آلزایمر است، نوعی اختلال که با ویژگی‌های کاهش شدید قدرت حافظه و تخریب شدید توانایی‌های شناختی مشخص می‌شود.

شخص روز به روز اشخاص، چهره‌ها و اسامی را فراموش می‌کند، در کنار این ویژگی‌ها، فرد زودرنج و زود عصبانی می‌شود. بیماری پیش‌رونده و تباه‌کننده عملکرد فرد، ناراحت‌کننده برای اطرافیان است و در مراحل آخر بیماری فرد همچون نوزادی به مراقبت دقیق نیاز دارد.

مشکلاتی که در این مقاله ذکر آن رفت کم و بیش در میان سالمندان دیده می‌شود.

اما برای غلبه بر این مشکلات راهکارهایی نیز وجود دارد. تصحیح نگرش و دیدگاه خانواده نسبت به سالمندان و افزایش میزان حمایت‌های مالی و درمانی دولت بر بهداشت روانی آنان تاثیرگذار است. این‌که جامعه سالمند را بعنوان فردی از کار افتاده ببیند یا به چشم فردی مجرب و عاقل، موضوع مهمی است.

سالمندان توانایی‌های ذهنی خود را باید در کارهایی نظیر خواندن، نوشتن، محاسبه کردن و یا تفریحات فکری به کار گیرند تا احتمال افت عملکردهای ذهنی کمتر شود. گسترش فضاهای ورزشی خاص سالمندان و مشارکت دادن آنان در امور عام‌المنفعه و مشورتی، حمایت از سالمندان تنها از جمله این راهکارها است.