سه شنبه, ۱۲ تیر, ۱۴۰۳ / 2 July, 2024
از آموزش از راه دور تا دانشگاه مجازی
![از آموزش از راه دور تا دانشگاه مجازی](/web/imgs/16/139/yeoah1.jpeg)
در جهان کنونی همه چیز به سرعت در حال تغییر است و توسعه فنآوری و اطلاعات، بسیاری از امکانات موجود در زمینههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، اقتصادی را تغییر داده است. این تغییر و تحول، مبحث آموزش را نیز در برگرفته است . با ورود به قرن بیست و یکم که عصر اطلاعات فنآوری پیشرفته نامیده میشود تعریف بسیاری از مفاهیم آموزشی دستخوش تغییر شده است، لذا آموزش نیز باید همگام با سایر تغییرات جامعه و انتظاراتی که جامعه از افراد آن دارد، به نحو مناسب و قابل قبولی تغییر کند.سیستم آموزشی از راه دور (الکترونیکی) رویکرد جدید و هنرمندانه و راه حل جامع برای مؤسساتی که خواهان حرکت در مسیرتکنولوژی در تغییر روشها و محیطهای آموزشی خود هستند، میباشد به نحوی که امکان دستیابی به شیوههای نوین آموزشی را به صورت فراگیر و بهترین شکل فراهم مینماید.آنچه مسلم است د رحال حاضر انقلاب تکنولوژی، نهادهای آموزشی را به سویی میکشاند که آموزش از راه دور امری اجتناب ناپذیر خواهد شد و میتوان در این عرصه فرصتهایی را یافت که نتیجه فرآیند آموزش را غنیتر نموده و چه بسا با در اختیار گرفتن امکانات کمک آموزشی دیداری و شنیداری پیشرفته در این نوع آموزش، دروس و ارائه مطالب را بسیار جذابتر کرد.
● فنآوری اطلاعات
امروزه در مراکز علمی ـ تحقیقاتی جهان IT یا فنآوری اطلاعات به عنوان یکی از برجستهترین شاخههای علوم و فنآوری در هزاره سوم مورد توجه قرار گرفته است، از سوی دیگر به واسطه نقش کلیدی و راهبردی آن در بسیاری از معادلات اقتصادی و به ویژه اهمیت انکارناپذیر آن در روند پیشرفت جوامع، آن فنآوری نوین در کانون توجه بسیاری از دولتها، قطبهای اقتصادی، مراکز فرهنگی و بالاخره سیستمهای آموزشی و دانشگاههای جهان قرار گرفته است.شاخههای کاربردی مختلفی در فنآوری اطلاعات موجود میباشد که از مهمترین آنها میتوان به دولت الکترونیک ـ تجارت الکترونیک ـ دانشگاه مجازی سازمانهای مجازی و اطلاع رسانی الکترونیکی اشاره کرد. فنآوری نوین این هدیه را به یادگیرنده خواهد بخشید تا به راحتی در کلاسهای مجازی شرکت کند، به تیمهای مجازی بپیوندد، در کتابخانهای به وسعت عالم به مطالعه بنشیند و در آزمایشگاههای مجازی آموختههایش را عملی سازد، این رؤیا در آینده بسیار نزدیک در دانشگاههای مجازی تبلور خواهد یافت. در این نوشتار پس از بیان مقدمه برآنیم تا درباره مفاهیم اولیه آموزش از راه دور، سیر تاریخی تحولات این نوع آموزش و ابعاد مختلف آن تا شکلگیری دانشگاه مجازی مطالبی را ذکر نمائیم.
● مفاهیم اولیه
۱) آموزش از راه دور(Distance- Learning)
روشهای مکاتبهای آموزش از راه دور اولین گامها در جهت گسترش مرزهای دانش بودند اما مشکلات فراوانی که به لحاظ افت کیفیت آموزش عدم دسترسی سریع و آسان به منابع و اساتید و هزینههای بالا گریبانگر این روش بود، آرام آرام این روش از آموزش را به حاشیه سوق داد.اگر چه بعدها با گسترش استفاده از رسانههای چون رادیو ـ تلویزیون ـ نوارهای کاست و ویدئویی تا حدی مشکلات مربوط به کیفیت آموزش از راه دور بهبود یافت، همچنان تنها به عنوان ابزاری جانبی در کنار روشهای سنتی (حضوری) قرار میگرفت.با عرصه کامپیوترهای شخصی و گسترش فزایندهای که به دلیل رشد سریع امکانات چند رسانهای اتفاق افتاد، آموزش بر مبنای کامپیوتر، در سطحی وسیع و فراگیر مطرح گردید.با گسترش ابزارهای ایجاد محیطهای چند رسانهای (مبتنی بر وب) و سود جستن از واسطههای گرافیکی کاربر، کامپیوتر به سرعت به یکی از مهمترین ابزارهای کمک آموزشی بدل گردید.اما آنچه روند رشد روشهای آموزش از راه دور را با تحولی شگرف رو به رو ساخت انقلابی جز اینترنت نبود. رشد برق آسای شبکه اینترنت افقهای بسیار فراتر از پندارهای کهن آموزشی را به سوی نسل آینده گشود.
● ترسیم روند رشد روشهای آموزشی از راه دور
۱-۱) سیر تاریخی تحولات آموزش از راه دور: چندین دهه است که آموزش از راه دور یکی از اجزای اصلی برنامه آموزشی بسیاری از دانشگاهها قرار گرفته است. در سالهای اخیر آموزش از راه دور با نشأت گرفتن آموزش مکاتبهای رنگ لعاب جدیدی یافته و با تلفیق فن فنآوریهای جدید ارتباطی همانند تصاویر ویدئویی فشرده، دیسکهای نوری و رایانههای و ... آموزش از راه دور در حال به کارگیری توسط تعداد فزایندهای از مدارس، کالجها، و دانشگاههاست.
آموزش از راه دور پدیده جدیدی نیست. آموزش از راه دور به شکل مکاتبهای به دهه ۱۸۵۰ در اروپا بر میگردد. این روش در ایالات متحده آمریکا در دهه ۱۸۷۰ پذیرفته شد. مدل آمریکایی آموزش از راه دور رشد کرده و آموزش مکاتبهای جای خود را خیلی سریع باز کرد تا بتواند مواد آموزشی را به وسیله فنآوریهای مختلفی از قبیل رادیو ـ تلویزیون ـ رایانه منتشر کند. توأم کردن فنآوریهای مختلف به جای تکیه کردن بر یک سامانه انتقال آموزش، از ویژگی آموزش از راه دور است.در اواخر قرن بیستم ایده آموزش غیرحضوری که پیشینه تاریخی آموزش اینترنتی یا دانشگاه مجازی قلمداد میشود، به صورت طرح دانشگاه آزاد (Open University) از سوی کشور انگلیس مطرح گردید. بر اساس این طرح متقاضیان از آموزش با استفاده از برنامههای تلویزیون، آموزش علمی لازم را میگذراندند و سپس مدرک دریافت میکردند. در دهه ۱۹۷۰ با توجه به دسترسی گسترده و عمومی به کامپیوتر در آمریکا، تدریس غیرحضوری با استفاده از شیوههای تحت عنوان (Modem Butltion Board) رایج شد و برای اولین بار ارائه واحدهای درسی به صورت آنلاین در اوائل دهه ۱۹۸۰ توسط یکی از بنیانگذاران دانشگاه مجازی در آمریکا ابداع گردید.
در سال ۱۹۸۸ برای اولین بار نرمافزاری قدرتمند که بنیانگذار تحول انقلابی در سیستم الکترونیکی بود تحت عنوان استاد دیجیتالی (Prophessor Digital) که یکی از موارد استفاده اولیه از کامپیوتر تلفنی در امور آموزش را پیشنهاد میکرد، در امریکا مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون دانشگاه مجازی تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است از جمله در سال ۱۹۹۵ مراکز علمی آموزش امریکا با ایجاد تغیراتی در این سیستم و تقویت آن به امکان گسترش شیوه آموزش الکترونیکی به سراسر دنیا دست یافتهاند. در ابتدای کار افکار عمومی سایتهای آموزش مجازی را همچون سایتهای دیگر هوس زودگذر تلقی میکردند، اما امروز شاهد ایجاد صدها سایت آموزش با قابلیت ارائه بیش از صدها عنوان درسی کم هزینه بر روی اینترنت جهانی با موضوعات بسیار گسترده و متفاوت علمی هستیم. توسعه آموزش یک ضرورت جهانی و آموزش الکترونیکی یکی از بهترین راه حل های آن است. این نوع آموزش با اینکه زمان نوجوانی خود را میگذراند به آموزش سراسر دنیا تأثیر جهان شمول و مؤثری گذارده است.
۲) دانشگاه مجازی
دانشگاههای مجازی یکی از جدیدترین و کارآمدترین اشکال آموزشهای از راه دور هستند و اخیراً در کشورهای مختلف نقش بسزایی در آموزش فراگیران به عهده دارند. دانشگاههای مجازی مفهوم کلاسهای سنتی دروس را تغییر دادهاند. بسیاری از فعالیتهایی که در کلاسهای مجازی صورت میگیرد مشابه آنهایی هستند که در برنامهها و کلاسهای درس سنتی انجام میشود اما ماهیت و فضایی که این فعالیتها در آن انجام میشود متفاوت است. در کلاسهای مجازی دانشجویان در بعضی از دورهها به صورت کنفرانسهای رایانهای شرکت مینمایند به این دوره از طریق اینترنت و شبکههای وب جهانی ارائه میشوند و از نرمافزارهایی استفاده میکنند که امکان برقراری ارتباط را برای دانشجویان در نقاط مختلف فراهم میسازد ورود به این دورهها از طریق رایانه شخصی در خانه یا در محیط کار با اتصال به اینترنت امکانپذیر است.در این نوع آموزش با تعداد محدودی استاد میتوان دانشجویان بسیاری را پوشش داد، اگر چه این سیستم قادر خواهد بود از تمامی اساتید در ردههای مختلف (هیأت علمی ـ استاد ـ مربی و استادیار ...) استفاده نماید که در جای خود بحث خواهیم کرد.امروزه صدها دانشگاه معتبر در سراسر دنیا دروس و رشتههای دانشگاهی خود را از طریق اینترنت در دورههایی ارائه میکنند که تنوع رشتهها و دروس ارائه شده با این روش بسیار زیاد است.
۱-۲) کمیت دانشگاههای مجازی و دانشجویان در دنیا
طبق مطالعات جدید هم اکنون بیش از ۵۰ میلیون دانشجو در دانشگاههای جهان در حال تحصیل هستند. پیشبینی شده این تعداد تا سال ۲۰۱۰ به ۱۰۰ میلیون نفر و در سال ۲۰۳۵ به ۱۶۰ میلیون نفر خواهد رسید تعداد دانشگاههای فعال مجازی تا سال ۱۹۸۰ فقط ۴۵ دانشگاه بود و تا سال ۱۹۹۰ به ۴۰۰ دانشگاه و در سال ۱۹۹۷ به ۱۶۰۰ و در سال ۲۰۰۲ به ۱۸۰۰۰ دانشگاه توسعه یافته است.
۲-۲) ویژگیها و کاستیها
۱-۲-۲) عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد و دانشجو: از آنجا که در این نوع دانشگاه غالب ارتباطات از طریق شبکه اینترنتی است، لزومی به حضور فیزیکی استاد و دانش پژوه در کلاس نیست، تنها کافی است دانشجو با استاد از طریق دستگاه کامپیوتر از منزل یا نزدیکترین مرکز متصل به شبکه به دانشگاه مجازی متصل شود و از امکانات آن استفاده کند.
۲-۲-۲) عدم وابستگی کلاس درس به زمان خاص
دسترسی شبانهروزی به کلاس درس در دانشگاه مجازی به استفادهکنندگان امکان میدهد به جای غیبت از محل کار در فرصتها و اوقات فراغت به یادگیری بپردازند. البته این سیستم آموزشی را تکنولوژی کنفرانس از راه دور در تالار کنفرانس و کلاسهای آنلاین با حضور استاد در زمان خاص (جهت رفع اشکال) پشتیبانی میکند، ولی قسم اعظم این سیستم مبتنی بر دروسی است که دانشجو در هر زمانی (آفلاین) میتواند دروس را دریافت کند.
۳-۲-۲) کیفیت بالای ارائه دروس
در دانشگاه حضوری تعداد اساتید برای یک درس محدود میباشد، مثلاً برای یک درس خاص ممکن است یک یا نهایتاً دو استاد وجود داشته باشد، ولی در دانشگاه مجازی تیمهای مجرب با استفاده از تکنولوژیهای مدرن و متنوع چند رسانهای میتوانند درسها را به نحو مطلوب آماده و ارائه کنند. در ضمن دانشجو میتواند محتوای دروس را چندین مرتبه مشاهده کند و از این لحاظ نیز کیفیت آموزشی بهبود مییابد.
۴-۲-۲) پشتیبانی و ثبتنام از تعداد زیاد دانشپژوه در یک درس
در دانشگاه حضوری به دلیل محدودیت کلاسها و همچنین به سبب بازدهی پایین این مشکل وجود دارد که دانشجویان به دلیل تکمیل ظرفیت کلاسها نتوانند در درس دلخواه ثبتنام کنند این مشکل در دانشگاه مجازی کمتر وجود ندارد.
۵-۲-۲) صرفهجویی در هزینه
صرفهجویی در هزینه ساختمانهای متعدد اداری و صرفهجویی قابل ملاحظه در تشکیل جلسات درسی، سمینارها، سفر اساتید و دانشجویان ـ هزینه نگهداری کلاس، برگزاری امتحانات، تهیه جزوات و کتاب ...همینطور بالا بردن سطح فرهنگی و علمی جامعه، دسترسی به کتابخانه دیجیتال و منابع آموزشی، سرعت در امور اداری، حق انتخاب دانشجویان در تعیین دورههای آموزشی، اجازه تهیه و آماده سازی مدلهای مختلف آموزشی توسط استادان، نیاز کمتر به مدرسان تمام وقت و... از مزایایی آموزش مجازی محسوب میشود.
۳-۲) ارائه کلاسها و محتوای دروس: امروزه صدها دانشگاه معتبر در سراسر دنیا دروس و رشتههای دانشگاههای خود را از طریق اینترنت به صورت آموزش الکترونیکی ارائه میکنند، تنوع رشتهها و دروس ارائه شده با این روش بسیار زیاد است.تکنیکهای آموزشی که در این روش استفاده میشود متنوع هستند وغالباً به شیوههای ذیل میباشد:
۱-۳-۲) متون درسی (pdf) در بعضی از مراکز آموزش الکترونیک که امکانات محدود دارند، تنها متن دروس را روی لینک دروس قرار میدهند و بعضی دیگر از مراکز هم در کنار کلاسهای صوتی و آنلاین، متن را هم ضمناً در لینک محتوای دروس قرار میدهند.
۲-۳-۲) جلسات تدریس صوتی و متنی: مراکز آموزش الکترونیکی غالباً دروس به شیوه مذکور ارائه مینمایند این ترتیب که در کنار ظاهر شدن خط به خط یا سرفصلهای متون، صدای توضیح استاد را هم داریم این شیوه را صوتی متنی گویند، غالباً برای کاربر قابل دانلود کردن است.
۳-۳-۲) متون و محتوای دروس به همراه نمودار، اسلاید، انیمیشن: این نمونه از ارائه دروس اختصاص به دروس خاص در بعضی از گرایشهای فنی مهندسی، پیراپزشکی و ... دارد که بعضی از مراکز آموزش الکترونیک اجازه به کاربران میدهند تا دانلود نمایند.
۴-۳-۲) جلسات تدریس صوتی و تصویری: از سال ۲۰۰۶ غالب دانشگاههای مجازی آمریکا و انگلیس به این شیوه از آموزش روی آوردند این شیوه خود به دو صورت آفلاین و آنلاین در لینکهای ارائه (کلاسهای مجازی) قرار میگیرد.
۵-۳-۲) جلسات آفلاین: تمامی جلسات درس را که کاربران، صدا، صدا و تصویر استاد، متون دروس را به طور غیر زنده دریافت نمایند را آفلاین و غیر زنده گویند.
۶-۳-۲) جلسات آنلاین: تمامی جلسات درس را که کاربران صدا، صدا و تصویر، متون آموزشی، سؤال و جواب به صورت چت و به صورت زنده و مستقیم دریافت میکنند را آنلاین یا زنده میگویند.
۷-۳-۲) استفاده از شبکههای رادیو و تلویزیونی به روی اینترنت: غالباً این نوع آموزش در آمریکا، انگلیس در حال انجام است به این ترتیب که شبکه اختصاصی آموزش رادیو، تلویزیونی به صورت زنده اقدام به تشکیل کلاس بر روی اینترنت مینمایند.
۸-۳-۲) جلسات آنلاین و آفلاین: غالب جلسات درس آنلاین پس از زمان مقرر، بر روی لینک برای مدتی به صورت آفلاین باقی میماند.
![](/imgs/no-img-200.png)
سعید جلیلی مسعود پزشکیان انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 پزشکیان ایران جلیلی انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم مناظره انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ مناظره انتخاباتی
وزارت بهداشت قتل هواشناسی تهران آتش سوزی قوه قضاییه شهرداری تهران آموزش و پرورش خانواده سلامت سازمان هواشناسی پلیس
قیمت دلار قیمت طلا خودرو دولت سیزدهم بازار خودرو قیمت خودرو دلار قیمت سکه بورس حقوق بازنشستگان بازار سرمایه الکامپ
علیرضا قربانی تلویزیون سینما تخت جمشید سینمای ایران رسانه ملی کنسرت کتاب دفاع مقدس شهید
دانشگاه تهران حوزه علمیه دانش بنیان وزارت علوم وزیر علوم دانشگاه آزاد اسلامی ماهواره فضا
آمریکا اسرائیل جنگ غزه رژیم صهیونیستی روسیه غزه فلسطین فرانسه ترکیه جو بایدن دونالد ترامپ چین
فوتبال یورو 2024 استقلال پرسپولیس کریستیانو رونالدو تیم ملی پرتغال لیگ برتر باشگاه استقلال باشگاه پرسپولیس علیرضا بیرانوند نقل و انتقالات بازی
هوش مصنوعی نمایشگاه الکامپ سامسونگ موبایل اپل ایرانسل ربات گوگل نخبگان
سرطان لوازم آرایشی ورزش مغز لاغری ویتامین آلزایمر سکته مغزی