سال رونق نسبی هنر تجسمی

اگر بخواهیم نگاهی به مهم‌ترین وقایع هنرهای تجسمی کشور در سالی که گذشت داشته باشیم، می‌توانیم این اتفاقات را در دو حوزه بررسی کنیم؛ نخست تغییرات مدیریتی در مهم‌ترین مراکز دولتی تصمیم گیرنده برای هنرهای تجسمی کشور و دیگر، مهم‌ترین رویدادهای هنری. در سال ۹۲ مدیران ارشد هنرهای تجسمی نیز به مانند دیگر عرصه‌ها در پس تغییر و تحولات ناشی از دولت جدید دستخوش تغییر شدند.

پس از انتخاب علی مرادخانی به جای حمید شاه آبادی به عنوان معاون امور هنری وزیر ارشاد، تغییرات دیگری نیز در سطوح مدیریتی رخ داد. اصغر امیرنیا، مدیر اداره تجسمی ارشاد، بعد از چند ماه از فعالیت برکنار شد و این نهاد را به مجید ملانوروزی تحویل داد. گرچه معاونت هنری وزارت ارشاد و به تبع آن اداره هنرهای تجسمی از مشکل بی پولی رنج می برد، اما حداقل مدیران جدید تلاش کردند علاقه و تمایل خود را به رویدادهای مختلف هنری که بخش خصوصی برگزار می شد، نشان دهند. به همین دلیل در بسیاری از نمایشگاه های هنری که از سوی گالری های خصوصی برگزار می شد، شاهد حضور مرادخانی و ملانوروزی بودیم. در کنار آن دو، مرتضی کاظمی، مشاور اقتصادی وزیر نیز یکی از همراهان تقریبا همیشگی افتتاحیه نمایشگاه های هنری در گالری های خصوصی بود.

در میان این تغییرات البته باید به تغییر مدیر موزه هنرهای معاصر تهران هم اشاره کرد. احسان آقایی، مدیر جوان این موزه که مدتی به عنوان سرپرست فعالیت می کرد، سرانجام به عنوان مدیر موزه فعالیتش را آغاز کرد. تا پیش از او معمولا مدیران اداره هنرهای تجسمی ارشاد همزمان مدیریت موزه را هم به عهده داشتند، اما او نخستین مدیر مستقل موزه بود. مدیری که با آمدن تیم جدید، خودش استعفایش را نوشت، اما مورد پذیرش قرار نگرفت تا تنها چند ماه بعد ملانوروزی باز هم سیستم را به روال سابق برگرداند و همزمان هم مدیر اداره تجسمی ارشاد باشد و هم مدیر موزه هنرهای معاصر.

در میان رفت و آمد مدیران می توان اشاره ای هم به استعفای مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی داشت که به زعم بسیاری در دوران خود، فعالیت های مهمی در عرصه به کارگیری احجام در فضاهای شهری انجام داد.

اگر بخواهیم به مهم ترین اتفاقات تجسمی سال هم نظری داشته باشیم، بی شک یکی از مهم ترین رویدادها برگزاری دوسالانه تصویرگری بعد از ۱۱ سال وقفه بود. ششمین دوسالانه تصویرگری سرانجام بعد از وقفه ای چنین طولانی آبان ماه با معرفی برگزیدگانش به کار خود پایان داد.

در همان آبان ماه، اتفاق مهم دیگری رخ داد. پانزدهمین دوره حراج کریستیز خاورمیانه که در دبی برگزار شد، باز هم با درخشش هنرمندان ایرانی همراه شد. گرچه در این دوره هنرمندان کشورمان نتوانستند رکورد دوره های قبل را جابه جا کنند، اما باز هم بازیگران اصلی این حراج معتبر بودند. پرویز تناولی در شب نخست این حراج توانست مجسمه پرسپولیس ۲ را ۹۴۰ هزار دلار بفروشد و رتبه دوم فروش را بعد از فهر النسا زید، هنرمند دورگه ترکیه ای ـ اردنی به دست آورد. در شب دوم کریستیز هم هنر ایران یکه تاز شد و رکوردهای اول، دوم، چهارم و پنجم را به خود اختصاص داد. نکته جالب حراج کریستیز در دوره پانزدهم، حضور دو نماینده ارشد وزارت ارشاد در این مراسم بود.

رویداد دیگر، برپایی سومین جشنواره جهانی هنر مقاومت در تهران بود. این جشنواره به دبیری حبیب الله صادقی، یک ماه آثار منتخب از هنرمندان کشورهای مختلف در زمینه پایداری را به نمایش گذاشت. نقاشی، کاریکاتور، حجم، تصویرسازی، طراحی و چاپ دستی، نقاشیخط، نگارگری، پوستر و عکس بخش های مختلف این جشنواره بودند.

ششمین جشنواره تجسمی فجر هم امسال بدون هیچ اتفاق خاصی برگزار شد. جشنواره این دوره نیز مثل دوره های گذشته به دبیری سیدعباس میرهاشمی برگزار شد. با وجودی که دبیرخانه جشنواره از پایان جشنواره پنجم کارش را آغاز کرده بود، دبیر جشنواره چند ماه مانده به برگزاری، از سمتش کناره گیری کرد. در نهایت بعد از برگزاری چند جلسه بین مرادخانی و میرهاشمی، دبیر این رویداد مجددا فعالیتش را ادامه داد. جشنواره امسال نیز به شکل کاملا روتین در بخش های اعلام شده در فراخوان برگزار شد. در بخش رقابتی برگزیدگان جوایز خود را دریافت کردند. در بخش غیررقابتی هم پیشکسوتان آثارشان را در حوزه های مختلف به معرض نمایش گذاشتند. همین.

از مهم ترین اتفاقات هنر در سال ۹۲ برپایی دومین حراج تهران در هتل پارسیان آزادی بود. در این رویداد فقط در عرض چند ساعت، ۶.۵ میلیارد تومان اثر هنری فروخته شد. دومین حراج تهران با ارائه ۸۲ نقاشی، مجسمه و عکس از ۷۹ هنرمند ایران به مدیریت علیرضا سمیع آذر و چکش زنی رضا کیانیان برپا شد که در آن چند رکورد در بازار داخلی هنر ایران پدید آمد.

در این حراج هنری اثری متعلق به سهراب سپهری از مجموعه «تنه درختان» به مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رسید. البته سال ۹۲، سال درخشانی برای سهراب بود و او در چند حراج دیگر هم رکورددار شد. همچنین همه آثار ارائه شده در حراج تهران به صورت صد در صد به فروش رفت. ۱۶ اثر بالای یکصد میلیون تومان نیز در این حراج ثبت شد. این حراج تاثیر زیادی در اقتصاد هنر ایران برجا گذاشت.

هفت نگاه در ششمین دوره خود نیز یکی از مهم ترین رویدادهای تجسمی سال را رقم زد. در شب افتتاحیه این نمایشگاه ۵۰ نقاشی، مجسمه و چاپ دستی به فروش رسید که در این بین فروش آثار بزرگان و پیشکسوتان مشهود بود؛ آنچنان که دو اثر از سهراب سپهری، آثاری از سیدمحمد احصایی، آیدین آغداشلو، علی شیرازی، حسین خسروجردی، فرشید مثقالی، رضا یحیایی، ابراهیم جعفری، رضا بانگیز، نیکزاد نجومی و... و از جوانان آثاری از حسین چراغچی، نزار موسوی نیا، راشین قربی و... به فروش رسید. البته سال ۹۲ جدا از اتفاقات خوشایند مانند اتفاقاتی که از آنها یاد شد یا برپایی نمایشگاه های پرویز کلانتری، پرویز تناولی، آیدین آغداشلو (در دبی) و همچنین غلامحسین نامی، اتفاقات ناخوشایندی هم داشت. جدا از مرگ برخی چهره های سرشناس هنرهای تجسمی، می توان به ناکامی و شکست اکسپوی مجازی هنرهای تجسمی یا حبس ۴۰ تابلوی نقاشی در گمرک کشور اشاره کرد.

سجاد روشنی