ناظمی که مدال گرفت

محمدجعفر سلماسی, اولین مدال آور المپیک ایران

● شناسنامه

▪ نام و نام خانوادگی: محمدجعفر سلماسی

▪ سال تولد: ۱۲۹۷

▪ متولد: کاظمین عراق

▪ شغل: ناظم مدرسه در بغداد

▪ تعداد فرزندان: ۳ پسر، صادق، مصباح و کمال

▪ وفات: ۱۱ بهمن ماه ۱۳۷۸ در اثر بیماری دیابت

● افتخارات:

▪ مدال برنز المپیک ۱۹۴۸ لندن

▪ مدال طلای بازیهای آسیایی دهلی نو ۱۹۵۱

▪ قهرمان دسته پروزن مسابقه های قهرمانی ایران در سال های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ و ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷

خیلی اتفاقی شد. حضورش در تیم ملی وزنه برداری و المپیک. جعفر سلماسی ناظم ۳۴ ساله ایرانی در بغداد با پایان سال تحصیلی به تهران آمده بود تا تعطیلات تابستانی اش را در تهران باشد. مثل همیشه . او که از ۱۰ سالگی ورزش را شروع کرده بود آن هم ژیمناستیک، حالا با بالا رفتن سن اش در باشگاه نیرو راستی تمرین می کرد. او برخلاف بقیه ورزشکاران دیر شروع کرد اما زود نامی شد. بدون اینکه وزنه بردار باشد اما همیشه سری به آن می زد. آن روز هم وزنه برداران به باشگاه نیروراستی آمده بودند. آنها که سال قبل با حضور در فنلاند، رقابت با خارجی ها را تجربه کرده بودند برای حضور در المپیک ۱۹۴۸ لندن آماده می شدند. سلماسی آن روز در حرکت پرس وزنه ۱۰۰ کیلوگرمی را بالای سرش برد و همه را انگشت به دهان گذاشت. بلند کردن وزنه ۱۰۰ کیلویی باعث شد تا مسؤولان تیم دست به کار شوند و او را به تیم ملی دعوت کنند. کمال سلماسی پسر سوم مرحوم سلماسی می گوید: «بعد از انجام حرکت پرس در باشگاه نیروراستی، تابستان تمام شد و پدرم به بغداد برگشت اما مسؤولان دعوت او به اردو را پیگیری کردند. وزارت امور خارجه در نامه ای به آموزش و پرورش خواست تا پدرم را به مرکز برگردانند تا برای المپیک آماده شود.»

با رسیدن نامه وزارت امور خارجه به وزارت آموزش و پرورش موافقت شد تا ناظم به تهران برگردد. برگشت و تمرینات جدی اش را در اردوی تیم ملی از سر گرفت. او بعد از ۳ ماه تمرین همراه بقیه ورزشکاران راهی لندن شد تا ماموریت جدیدش را انجام دهد. نتیجه اش را هم گرفت. جعفر سلماسی در اولین حضور المپیکی اش در رقابت های دسته ۶۰ کیلوگرم وزنه برداری درخشید. مثل تمرین در باشگاه نیروراستی. او این بار اما چشم خارجی ها را هم خیره کرد. وزنه بردار ملی پوش در حرکت پرس و با بلند کردن وزنه ۱۰۰ کیلوگرمی، ۵/۷ کیلوگرم رکورد المپیکی آنتونی ترلازو امریکایی قهرمان دوره قبل المپیک را شکست و از بقیه پیش افتاد. او در حرکت یک ضرب با رکورد ۵/۹۷ کارش را تمام کرد. اما محمود فیاد وزنه بردار مصری با بالا بردن وزنه ۱۰۵ کیلوگرمی رو دست سلماسی زد و با ثبت رکورد ۱۳۵ کیلوگرمی در حرکت دوضرب قهرمانی المپیک را از آن خود کرد. وزنه بردار ملی پوش ایران نیز با رکورد ۵/۳۱۲ کیلوگرم روی پله سوم ایستاد تا مدال برنز المپیک را به دست آورد و با گرفتن اولین مدال المپیکی ایران اسم خود را در تاریخ ورزش ایران ثبت کند. سلماسی با اینکه تصمیم گرفته بود تا وزنه بیشتری را بلند کند و رکورد رقیب مصری اش را بزند اما به خواسته مدیر تیم تن داد: «با اینکه می توانستم رکورد فیاد را بزنم اما وقتی مدیر تیم گفت مدال برنز تو قطعی شده اگر رکورد بالاتر را بزنی و در حرکت بعدی نتوانی جبران کنی باید وزنه پایین تر را انتخاب کنی، ترجیح دادم حرف او را گوش کنم و ریسک نکنم و به مدال برنز قانع شوم.»

با پخش خبر سومی سلماسی در لندن و به دست آمدن اولین مدال المپیک برای ایران ولوله ای در کشور به پا شد. پیام های تبریک بود که می رسید. پسر سلماسی می گوید: «همه ایران به خاطر مدال برنز پدرم شادی می کردند، مثل سال ۱۹۹۷ که ایران با برد مقابل استرالیا به جام جهانی ۱۹۹۸ رسید.»

با این مدال کار سلماسی سخت تر از قبل بود. او برای اینکه راحت تر تمرین کند خودش وسایل تمرین را در خانه داشت. وسایلی که بتواند با استفاده از آن تمرینات و حرکات را انجام دهد. در واقع زیرزمین خانه سلماسی باشگاه تمرین او شده بود. جدیت او در تمرین بقیه را هم به تمرین جدی ترغیب می کرد. همانطور که مرحوم نامجو در خاطراتش می گوید: «زمانی که تمرینات سلماسی را دیدم به وزنه برداری علاقه مند شدم.»

او ۳ سال بعد از افتخارآفرینی در لندن همراه تیم ملی وزنه برداری در بازیهای آسیایی دهلی نو حاضر شد. سال ۱۹۵۱ . یک مدال طلا از جمع ۷ مدال طلای تیم ملی وزنه برداری سهم جعفر سلماسی بود. او با رکورد ۳۰۵ کیلوگرم مدال طلای دسته پر وزن را از آن خود کرد. تا این مدال آخرین مدال او باشد. سلماسی در مسابقه های جهانی هلسینکی هم حاضر شد اما به خاطر بیماری وزنه نزد تا دفتر افتخاراتش با طلای بازیهای آسیایی دهلی نو بسته شود و او نیز از تیم ملی وزنه برداری خداحافظی کند.

نفر سوم المپیک لندن بعد از ازدواجش تنها نبود، همسرش کمک زیادی به او می کرد. پسر سوم سلماسی این مسأله را تایید می کند: «مادرم همیشه به او کمک می کرد، از نظر تغذیه، روحیه و ... برای او هیچ چیز کم نمی گذاشت. آن زمان که پدرم وزنه می زد دو برادر بزرگترم بچه بودند. مادرم همیشه علاوه بر اینکه مواظب تغذیه و روحیه او بود، مراقب بود که برادرهایم مزاحم استراحت او نشوند.»

وزنه بردار نامی ایران اما اجازه نداد هیچ کدام از ۳ فرزندش ورزشکار شوند. کمال سلماسی می گوید: با مسائلی که از زبان پدرم و دوستانش می شنیدیم فضا را جالب نمی دیدیم. علاوه بر آن در آن زمان ورزش قهرمانی از خودگذشتگی زیادی می خواست.»

جعفر سلماسی بعد از مقام هایی که به دست آورد سرمربی تیم ملی وزنه برداری عراق شد. او هم در دانشکده تربیت بدنی تدریس می کرد و هم ملی پوشان این کشور را تمرین می داد. او بعد از بازنشستگی به فدراسیون آمد اما خیلی ماندگار نشد. به خاطر اختلافاتش با رییس وقت فدراسیون ترجیح داد کنار بکشد. سلماسی از سال ۱۳۷۳ ساکن شهر قم شد. او روز دوشنبه ۱۱ بهمن ماه ۱۳۷۸ به خاطر بیماری دیابت در بیمارستان شهیدباهنر تهران درگذشت و پیکرش در قطعه ۲۲ بهشت زهرا کنار شادروان محمود نامجو آرام گرفت.

مهری رنجبر