داستان تولد یک جادوگر

امروزه فتوشاپ فقط یک نرم افزار گرافیکی نیست, بلکه این پدیده جهانی به یک صنعت تبدیل شده و غیر از درآمدی که شرکت ادوب به عنوان سازنده این نرم افزار کسب می کند, سالانه هزاران جلد کتاب و نرم افزار آموزشی در سراسر جهان به فروش می رود و صدها شرکت نرم افزاری بزرگ و کوچک پلاگین ها و نرم افزارهای جانبی برای آن طراحی می کنند

امروزه فتوشاپ فقط یک نرم‌افزار گرافیکی نیست، بلکه این پدیده جهانی به یک صنعت تبدیل شده و غیر از درآمدی که شرکت ادوب به عنوان سازنده این نرم‌افزار کسب می‌کند، سالانه هزاران جلد کتاب و نرم‌افزار آموزشی در سراسر جهان به فروش می‌رود و صدها شرکت نرم‌افزاری بزرگ و کوچک پلاگین‌ها و نرم‌افزارهای جانبی برای آن طراحی می‌کنند.

نرم افزاری که زمانی فقط برای نمایش تصاویر سیاه و سفید ساخته شده بود، اکنون به یک همه فن حریف حرفه ای تبدیل شده که نه فقط تمام کارهای لازم برای ویرایش عکس و چاپ را انجام می دهد، بلکه طراحی سایت، ویرایش صفحات وب و همچنین ساخت و ویرایش فایل های ویدئویی نیز در آن امکان پذیر است.

این نرم افزار که تاکنون ۱۶ نسخه رسمی از آن رونمایی شده، هسته مرکزی شرکت ادوب را تشکیل می دهد و نمی توان گرافیست، طراح وب و حتی تصویرگری را پیدا کرد که یک نسخه از آن را روی دستگاه خود نداشته باشد. به جرات می توان گفت ادوب تمام موفقیت خود را وامدار محبوب ترین زیرمجموعه خود یعنی فتوشاپ است؛ نرم افزاری که علاوه بر موفقیت هایش، با حواشی زیادی همراه بوده و همیشه نامش در کنار جنجالی ترین اتفاقات جهان دیده می شود. مثلا در بازی های جام جهانی برزیل وقتی سوآرز، بازیکن تیم اروگوئه کتف یکی از بازیکنان ایتالیا را وسط زمین گاز گرفت، رئیس فدراسیون فوتبال اروگوئه در کمال ناباوری همگان این موضوع را انکار کرد و آن را یک حیله فتوشاپی دانست. همین حواشی همیشگی، بهانه خوبی است که تاریخ شاهکار شرکت ادوب و تمام اتفاقات پیرامون آن را مرور کنیم.

برادران افسانه ای

مانند هر پدیده بزرگی در دنیای صفر و یک، نرم افزار فتوشاپ نیز از یک ایده کوچک و پیش پا افتاده شروع شده است. کار تفریحی یک دانشجوی ایرلندی تبار به نام توماس نویل در آمریکا برای نمایش تصاویر سیاه و سفید، چنان توجه برادرش را جلب کرد که ایده گسترش آن، باعث ایجاد بزرگ ترین نرم افزار گرافیکی جهان شد. جان، برادر توماس که آن زمان در شرکت جلوه های تصویری سینمایی کار می کرد با دیدن نرم افزار ساده و ابتدایی برادرش، فقط با یک سوال طرح اصلی نرم افزار فتوشاپ را در سال ۱۹۸۷ شکل داد. پرسش جان از توماس این بود که آیا راهی وجود دارد تا بتوانی نور تصاویر سیاه و سفید را کم و زیاد کنی؟ این پرسش جان دو روز توماس را به کدنویسی وادار کرد تا به نتیجه دلخواه برادرش رسید.

توماس که در آن زمان یک رایانه مک پلاس در خانه داشت و با آن روی درس های دکتری اش کار می کرد، به کمک برادر و پدرش یک دستگاه مکینتاش ۲ خرید که در آن زمان تنها رایانه رنگی بازار بود. به اصرار جان، دو برادر چند ماه مداوم روی پروژه ای کار کردند که آن زمان نام Display را برای آن انتخاب کرده بودند. او توانست کدهایی بنویسد که فایل های تصویری را به فرمت های مختلف ذخیره کند. او همچنین ویژگی های مختلفی به برنامه اش اضافه کرد که تنظیمات رنگی جدید را اعمال می کرد. بعدها این کدها به پلاگین های امروزی فتوشاپ تبدیل شد. شاهکار توماس در آن زمان ابزاری برای انتخاب بود که امروزه به اسم selection tools فتوشاپ می شناسیم. تابستان ۱۹۸۸ جان به این نتیجه رسید که نرم افزارشان به جایی رسیده است که بتواند برای آن مشتری خوبی پیدا کند، اما توماس هنوز معتقد بود، چرا کسی باید برای این نرم افزار پول پرداخت کند؟

تولد اولین نجیب زاده

«سیلیکن ولی» مقصد اصلی جان برای پیدا کردن مشتری برای پروژه دیس پلی بود. در همین زمان مجله macweek یک تبلیغات از نرم افزاری برای ویرایش عکس با نام photomac چاپ کرد که انگیزه جان نویل را برای فروش شاهکار برادرش دو چندان کرد.Supermac اولین شرکت نرم افزاری بود که نظرش به دیس پلی جلب شد، اما پیشنهاد بسیار پایین آنها باعث شد، جان راه خروج را به جای میز قرارداد انتخاب کند. پس از آن شرکت نوپای ادوب تلاش خود را برای به دست آوردن نرم افزار ویرایش عکس برادران نویل انجام داد، اما تعلل آنها برای عقد قرارداد باعث شد جان با شرکت دیگری به نام باینری اسکن که در آن زمان سازنده اسکنر بود، به توافق برسد. نرم افزار دیس پلی به عنوان نرم افزار جانبی اسکنرهای این شرکت به فروش رسید و توانست در همان هفته اول ۲۰۰ کپی بفروشد. هرچند این مقدار ناچیز به نظر می رسید، اما برای جان کافی بود، زیرا توانسته بود نظر مهندسان اپل را به خود جلب کند.

تعریف و تمجید مهندسان اپل تبلیغات خوبی را برای نویل راه انداخت به حدی که ادوب یک بار دیگر برای راضی کردن نویل به همکاری تلاش کرد و در آخر راسل برون، مدیر هنری وقت ادوب توانست نظر دو طرف را برای عقد قرارداد جلب کند. طبق این قرارداد هوشمندانه، نویل حق توزیع نرم افزار را به ادوب فروخت. کسی از منشأ اصلی نام فتوشاپ خبر ندارد، اما به نظر می رسد جان دقایقی قبل از ورود به جلسه با ادوب، با برادر خود توماس تماس می گیرد و نتیجه این مکالمه دو دقیقه ای به وجود آمدن نام نرم افزاری است که توانسته رکورد فروش زیادی را به نام خود ثبت کند. یک ماراتن دو ساله برای مهندسان ادوب که در آن زمان تعدادشان به انگشتان دست هم نمی رسید، کافی بود تا اولین نسخه از فتوشاپ از سوی شرکت ادوب با نام فتوشاپ وان به بازار عرضه شود.

رستگاری پس از عصر سیاه

ادوب با فتوشاپ وارد رقابتی شد که بعدها مسیر اصلی فعالیت این شرکت را شکل داد، اما فتوشاپ قبل از این که به محبوبیت امروزی برسد، افت و خیزهای زیادی را تجربه کرد و حتی به جایی رسید که کسی تصور نمی کرد این پروژه ادامه پیدا کند. تا نسخه دوم این نرم افزار همه چیز خوب پیش می رفت و ادوب تیم نرم افزاری خود را به ۵۰ نفر رسانده بود که در راس آنها جان و راسل برون قرار داشتند و توماس پشت صحنه آنها را پشتیبانی می کرد. فتوشاپ هر روز کامل تر می شد و ابزارهایی مانندpen و قابلیت پشتیبانی چهار رنگ (CMYK) این نرم افزار را به یک قطب تبدیل کرده بود. در همین زمان استیو گوتمن، مدیر وقت ادوب با توجه به پیشرفت رایانه های ویندوزی ایده طراحی نسخه ویندوزی فتوشاپ را روی میز تصمیم گیری قرار داد.

نتیجه کار دو نسخه مجزا با نام های مرلین برای مک و برایم استون برای ویندوز (نام دو جادوگر معروف در افسانه های بریتانیایی) بود که آماده عرضه به بازار شد. این شروعی برای دوره ای از ادوب بود که به عصر سیاه معروف است. ضعف رایانه های ویندوزی در پشتیبانی از نسخه های ۲.۵ و ۳ فتوشاپ و باگ های ریز و درشت، این نرم افزار را بین کاربران بدنام کرد. تا این که در نسخه چهارم به پیشنهاد و مدیریت جان نویل ادوب یک خانه تکانی حسابی در فتوشاپ انجام داد و رابط کاربری این محصول را به طور کامل تغییر داد تا جایی که کاربران تصور می کردند نرم افزار فتوشاپ دیگر تولید نمی شود و این یک محصول جدید از شرکت ادوب است. همین انقلاب که با ریسک زیادی انجام شد، به تولد دوباره ادوب انجامید.

اضافه شدن قابلیت history یا همان Undo که امروزه بسیار پرکاربرد است، نسخه پنجم این نرم افزار را به یک محصول بی رقیب و ادوب را به یک غول نرم افزاری در زمینه گرافیک تبدیل کرد. سال ۱۹۹۷ ادوب خلاصه توانست برادران نویل را به فروش کامل فتوشاپ راضی کند و مالکیت آن را برای اولین بار از آن خود کرد. پس از نسخه پنجم یا همان سال ۱۹۹۵ دوران طلایی ادوب و فتوشاپ شروع شد و تا امروز دیگر هیچ لغزشی در بازار نداشته است.

مدیونی اگه بگی فتوشاپه!

رابط کاربری فوق العاده گل سرسبد محصولات ادوب باعث شده است فتوشاپ فقط یک نرم افزار برای حرفه ای ها نباشد و هر کسی سر رشته کمی از رایانه دارد، می تواند لذت کار کردن با این نرم افزار هیجان انگیز را تجربه کند. همین همه گیر شدن فتوشاپ باعث شده حواشی زیادی با آن همراه باشد. ساخت تصاویر جعلی یکی از پرکاربردترین روش های استفاده از فتوشاپ بوده است. سال ۲۰۱۳ در ۲۷ درصد پرونده های قضایی ثبت شده در اروپا نام فتوشاپ نیز درج شده که نشان می دهد این نرم افزار چه نقش پررنگی در اتفاقات روزمره و حتی جدی تر دارد. سالانه هزاران تصویر مختلف در فضای اینترنت پخش می شود که رد پای فتوشاپ در بیشتر آنها دیده می شود. از اجرام فضایی و بشقاب پرنده ها در آسمان گرفته تا عکس شخصیت های معروف یا سیاسی که واقعیت بودن آنها با وجود فتوشاپ زیر سوال می رود. علاوه بر این، فتوشاپ به وسیله ای برای بیان آنچه در ذهن افراد مختلف می گذرد، تبدیل شده است. امروزه پیرامون هر اتفاقی که در دنیا می افتد، تصاویری در شبکه های مختلف منتشر می شود که ابراز احساسات کاربران را نشان می دهد، رویاهایی که شاید در صورت نبودن فتوشاپ هیچ وقت به تصویر کشیده نمی شد یا در انحصار قشری خاص قرار می گرفت.

آرش جهانگیری