نظریه تجارت جدید پل کروگمن

پل کروگمن به دلیل ارائه نظریه تجارت جدید برنده نوبل اقتصاد شد تشریح این نظریه برای کسانی که با علم اقتصاد آشنایی دارند بااهمیت است به همین دلیل در این مقاله این نظریه چندین صد صفحه ای را به طور خلاصه می نویسیم و دیگر نظریات او را تشریح می کنیم

پل کروگمن به دلیل ارائه نظریه تجارت جدید برنده نوبل اقتصاد شد. تشریح این نظریه برای کسانی‌که با علم اقتصاد آشنایی دارند بااهمیت است. به همین دلیل در این مقاله این نظریه چندین صد صفحه‌ای را به طور خلاصه می‌نویسیم و دیگر نظریات او را تشریح می‌کنیم. نظریه کروگمن به تعبیر اقتصاددانان جهانی تشریحی بر دلیل ضرورت جهانی‌سازی و ایجاد تجارت جهانی است. نظریه کروگمن ارزیابی تاثیر مقیاس‌های اقتصادی در تجارت جهانی بود که نظریه جدید تجاری نام گرفت. قبل از کروگمن نظریه تجاری توسط دیوید ریکاردو با تمرکز روی تجارت بین کشورهایی که ویژگی‌های اقتصادی متفاوت و توانایی‌های مختلفی دارند، ارائه شده بود. ضعف نظریه‌های تجاری جدید وارد نشدن فاکتورهای تاثیرگذار در تجارت در مدل‌ها بود و همین مسئله سبب شد تا توانایی آنها در تشریح وضعیت کنونی اقتصاد جهان و تجارت بین‌المللی کم باشد. در مدل‌های تجاری موجود به توانایی بیشتر کشورهای فقیر در صادرات فرآورده‌های کشاورزی به کشورهای ثروتمند و دریافت کالاهای صنعتی از کشورهای ثروتمند برای تامین نیازهای داخلی آنها اشاره شده است. اگرچه در قرن بیستم میلادی بزرگ‌ترین سهم از تجارت جهانی بین کشورهایی با توانمندی‌های نسبتا یکسان انجام شده است. به عنوان مثال کشور سوئد که یکی از ثروتمند‌ترین کشورهای جهان است خودروهای ولوو را به آلمان صادر می‌کند و در ازای آن تولیدات شرکت بی.‌ام.و را وارد می‌کند.

یعنی جهانیان دریافتند به جای تولید ولوو در چندین کشور جهان تولید این محصولات صنعتی به یک کشور یا شهر خاص و در چندین کارخانه نزدیک به هم اختصاص دارد که این مسئله به رشد راندمان تولید آنها می‌انجامد. ریکاردو نشان داد هر کشور (یا هر فردی) در مقایسه با دیگر کشورهای جهان یک مزیت مقایسه‌ای دارد. این مزیت مقایسه‌ای به کالا یا خدمتی که می‌تواند با هزینه کمتر تولید کند مربوط می‌شود و همین مسئله قدرت کشور را در تجارت بین‌المللی افزایش می‌دهد. بنابراین زمانی‌که کشورهای جهان به صورت تخصصی به تولید یا ارائه خدمات بپردازند، عملکرد فعالیت‌های تولیدی و خدماتی و صنعتی در جهان به حداکثر میزان ممکن با کمترین هزینه ممکن می‌رسد. زمانی‌که تمرکز روی مزیت‌های مقایسه‌ای موجب حداکثر شدن توان تولیدی یک کشور می‌شود، به آن سرزمین امکان می‌دهد حداکثر درآمد را از فروش کالا یا خدمت تولیدی خود که نسبت به دیگر تولیدات جهان متمایز است به‌دست آورند.

حال سوال اینجاست که چه چیزی این مزیت مقایسه‌ای را تعیین می‌کند و این مزیت تا کجا می‌تواند برای اقتصاد سودآوری داشته باشد؟ طبق نظریه ریکاردو وی‍ژگی‌های طبیعی یک سرزمین از قبیل آب و هوا و کیفیت آب می‌تواند مزایای مقایسه‌ای اقتصاد کشورهای مختلف را نشان دهد. اگرچه برخی دیگر از نظریه‌پردازان اقتصادی از قبیل سامویلسون عوامل اقتصادی از قبیل نیروی کار را به عنوان ممیز مزایای مقایسه‌ای در کشورهای مختلف می‌دانند. به عنوان مثال کشورهایی که نیروی کار زیادی در مقایسه با سرمایه‌های خود دارند اغلب به تولید کالاهایی تمایل پیدا می‌کنند که کارمحور است. آنها می‌توانند هزینه تولید خود را در این بخش از کالاها و خدمات افزایش دهند. به هر حال طبق مدل اقتصادی ارائه شده توسط ریکاردو با وجود اهمیت مسائل جغرافیایی و طبیعی در ایجاد مزایای مقایسه‌ای اما این فاکتورها در مدل اقتصادی ارائه شده توسط وی جایی ندارد.

در نظریه تجاری جدید که پل کروگمن بنیانگذار آن است این عوامل ایجاد‌کننده مزایای مقایسه‌ای در مدل وارد شده است. نظریه تجارت بین کشورهای مشابه برای اولین بار در سال ۱۹۷۹ میلادی توسط کروگمن و در journal of international economics ارائه شد. وی فرض کرد مصرف‌کنندگان کالاهای متنوعی را تقاضا می‌کنند و تولید این کالاهای متفاوت و البته خرید آنها زمانی امکان‌پذیر است که در مقیاس‌های وسیع تولید شود. طبق مدل ساده و اولیه کروگمن که در سال ۱۹۷۹ میلادی ارائه شد دو کشور وجود دارد که هر یک از آنها مصرف‌کنندگان کالاهای مختلفی را تقاضا می‌کنند اما ارتباط تنگاتنگی بین تنوع محصولات تقاضا شده با هزینه تولید آن وجود دارد. مصرف‌کنندگان کالاهای مختلفی را تقاضا می‌کنند اما تا زمانی این دسته از کالاها مورد تقاضای آنهاست که قیمت این محصولات در حداقل میزان ممکن باشد. به هر حال اگر کشوری برای کاهش قیمت تولیداتش مقیاس تولید را بیشتر کند تولید کالاهای دیگر در این کشور کمتر می‌شود و نمی‌تواند تمام کالاهای مورد نیاز مردم را تامین کند. به تعبیر دیگر تقاضا برای کالاهای متنوع در یک کشور تولید را به سمت تنوع هدایت می‌کند در حالی‌که استفاده از مفهوم اقتصادی بازده به مقیاس یا مقیاس‌های اقتصادی تولید کشور را به سمت کاهش تنوع هدایت می‌کند.

بنابراین تصور کنید کشور بدون تجارت با دیگر نقاط جهان کالاهای AوBوC را تولید می‌کند و کشور ۲ کالاهای xو Yو Z را تولید می‌کند. در این کشورها به دلیل عدم‌وجود مزایای مقایسه‌ای دلیلی برای تجارت وجود ندارد. حال تصور کنید کشورها به صورت تخصصی کار کنند و تجارت بین کشورها امکان‌پذیر باشد. در این صورت رفاه و ثروت کشور به دلیل فعالیت‌های تجاری گسترده افزایش می‌یابد. با برقرار شدن رابطه تجاری مقیاس تولید افزایش می‌یابد و هزینه‌های تولید کمتر می‌شود. در این شرایط تنوع محصولات تولید شده در هر کشوری کمتر می‌شود در حالی‌که تنوع محصولات در دسترس مردم بیشتر می‌شود. حتی ممکن است در اثر تخصصی کار کردن از تنوع محصولات موجود در جهان نیز کاسته شود ولی از آنجا که مصرف‌کنندگان نهایی به دلیل آزاد شدن تجارت، کالاهای متنوع‌تر و بیشتری در اختیار دارند مزایای این طرح بسیار بیشتر است. افزایش تنوع محصولات در اختیار مصرف‌کنندگان نهایی در کنار کاهش تنوع تولید در جهان یک واقعیت بنیادی جهانی‌سازی است.

خلاصه نظریه کروگمن که در سال ۱۹۷۹ میلادی برای اولین‌بار مطرح شد یکی دیگر از دلایلی است که در حمایت از جهانی‌سازی توسط اقتصاددان برجسته جهان ارائه شد. به علاوه کروگمن جمع‌آوری مزایای مقایسه‌ای را در یک مدل واحد اقتصادی ارائه داد. کروگمن به طور خلاصه فرضیه‌ای ارائه داده است در مورد اینکه افزایش انتقالات یا به تعبیر دیگر مهاجرت فاکتورهای اقتصادی از یک بخش دنیا به بخش دیگر دنیا چگونه در مدل‌های اقتصادی قابل پیگیری است. مدل ارائه شده توسط کروگمن در سال ۱۹۹۱ میلادی که نمای ریاضی نظریه ارائه شده در سال ۱۹۷۹ میلادی بود مهاجرت نیروی کار و سرمایه و تغییرات هزینه حمل و نقل را در یک مدل جمع‌آوری کرد. این مدل بسیار پیچیده اقتصادی برای تشریح تجارت بین‌المللی قابل استفاده است. تشریح این مدل که مدل ارائه شده توسط کروگمن به کمیته نوبل سوئد بود در اینجا امکان‌پذیر نیست. دلیل پیچیدگی مدل این است که تمام فاکتورهای تاثیرگذار در تعاملات تجاری جهانی در این مدل درون‌زا و قابل تغییر هستند. در این مدل که تاییدی بر نظریه جهانی‌سازی و آزادی تجارت است تمامی فاکتورهای تاثیرگذار در تعاملات تجاری را در نظر گرفته است. نظریات مختلف کروگمن را به تفکیک در این بخش می‌بینید:

● جغرافیای اقتصادی

اگر تجارت بین کشورهای مختلف بر مبنای بازده مقیاس فزاینده طراحی شود همانطور که در نظریه کروگمن گفته شده است، مناطقی که تولید بیشتری دارند سودآوری بیشتری خواهند داشت و به دلیل افزایش درآمد می‌توانند بر حجم تولید خود بیفزایند. نظریه تجاری جدید کروگمن بر این مسئله دلالت دارد که به جای تولید محصولات یکسان در بخش‌های مختلف جهان و به میزان کم بهتر است تمرکز تولید در یک یا چند شهر خاص باشد. بدون شک این بخش‌های جهان پرجمعیت‌تر خواهد بود ولی افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند و ساعات زیادی را به کار مشغول هستند درآمد بیشتری هم به‌دست می‌آورند. این مسئله زیرساخت نظریه جغرافیای اقتصادی کروگمن است. این نظریه هم توسط وی در سال ۱۹۹۱ میلادی در JOURNAL OF POLITICAL ECONOMY ارائه شد.

● مالیه بین‌الملل

کروگمن علاوه بر کارهایی که در زمینه تجارت بین‌الملل انجام داده در مورد امور مالیه بین‌المللی نیز نظریاتی ارائه داده است. در سال ۱۹۷۹ میلادی وی مدلی در مورد بحران‌های پولی دنیا در Journal of money ارائه داد که این مقاله علمی وی در نشریات Credit و banking نیز چاپ شد. طبق این مدل نظام نرخ تبادل ارز ثابت آینده تیره‌ای را برای اقتصاد یک کشور به همراه دارد و در پایان با یک شوک سفته‌بازی بسیار مخرب تصمیم به اصلاح آن گرفته می‌شود. ولی تاثیر این شوک روی اقتصاد کشورهای مذکور بسیار زیاد و اصلاح مشکلات ایجاد شده در اثر استفاده از این نظام بسیار مشکل خواهد بود. مقاله کروگمن یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین تلاش‌های جامعه اقتصادی جهان در ارائه اولین نسل از مدل‌های بحران بازار پولی است.

مونا مشهدی‌رجبی