آلدئیدها به عنوان ضد عفونی کننده

امروزه با افزایش سطح آگاهی, هرروزه توجه افراد استفاده کنننده از مواد شیمیایی از جمله ضد عفونی کننده ها به میزان سمیت , سرطان زایی , جهش زایی , برگشت پذیری به محیط زیست و امنیت سلامت استفاده از آن در طولانی مدت برای افراد, دامها و محیط آبهای زیرزمینی و کشاورزی بیشترمی گردد

امروزه با افزایش سطح آگاهی، هرروزه توجه افراد استفاده کنننده از مواد شیمیایی از جمله ضد عفونی کننده ها به میزان سمیت ، سرطان زایی ، جهش زایی ، برگشت پذیری به محیط زیست و امنیت سلامت استفاده از آن در طولانی مدت برای افراد، دامها و محیط ( آبهای زیرزمینی و کشاورزی) بیشترمیگردد.درگروه آلدئیدها دو گروه عمده فرمالدئیدها ( فرمالین) و گلوتارآلدئید به عنوان عوامل ضد عفونی کننده رایج می باشند. هردو این مواد در PH اسیدی پایدارتر می باشند ولی فعالیت کمتری دارند و قبل ازاستفاده گاهی با مواد و محلولهای قلیایی باید فعال شوند وسیع الطیف می باشند و تمام باکتریها، ویروسها ، اسپورها و قارچها را غیر فعال می نمایند.البته به خاطر حساسیت به PH ، زمان لازم برای عملکرد مؤثر روی میکروارگانیسمها محدود می باشد یعنی با تغییر مختصر PH ، زمان لازم برای کشتن میکروارگانیسمها تا ساعتها افزایش می یابد و بالعکس در محیط قلیایی سریع اثر می کنند و به سرعت تأثیر خود را از دست می دهند.

در دمای کم عملکرد مناسبی ندارند.در مورد مبارزه با کایکوباکتریوم ( عامل بیماری سل ) فعالیت آنها در ۲۰ درجه سانتی گراد ۱۰۰ بار کمتر از دمای ۲۵ درجه سانتی گراد می باشد.با توجه به این نکات فرمالئید ( فرمالین ) در حضور پروتئینها و مواد آلی تأثیر کمتری دارد. به علاوه یک ماده سرطان زای شناخته شده می باشد که دیگر شرکتهای تولید کننده مواد بهداشتی تمایلی برای استفاده از آن درترکیبات خود و مواجهه با خطرات احتمالی استفاده طولانی مدت آن را ندارند. در بسیاری از مواد ممنوعیت مصرف فرمالئید در برخی کشورها اعمال می گردد. دیگر نمی توان به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده از آن بهره متناسب برد. گلوتارآلدئید ( ۱ و ۵ پنتان دی آل ) در سال ۱۹۰۸ سنتز شد و دو شکل حلقوی و خطی دارد. شکل خطی ملکول گلوتارآلدئید قادر به تثبیت پروتئینها می باشد.

در حالت معمول گلوتارآلدئید تمایل به تبدیل به شکل حلقوی را دارد. برای کفایت عمل و پایداری آن باید به شکل خطی تثبیت شود که این کار با اتصال سورفاکتانتها به کربن سوم گلوتارآلدئید امکان پذیراست. با تثبیت گلوتارآلدئید وابستگی عملکرد آن به PH نیز تعدیل می گردد.استفاده از گلوتارآلدئید نیز در بخش پزشکی خطر جدی برای سلامت افرادی که مدام با آن کار می کنند محسوب می شود گزارشات مختلفی مبنی بر ایجد بیماری هایی مثل درماتیت آلرژیک ، رینیت ، کنژکتویت و آسم در افرادی که در معرض این مواد بوده اند، وجود دارد پرستاران شغل خود را به خاطر حساسیت به گلوتارآلدئید از دست داده اند. کارگرانی که مشغول جمع آوری تخم مرغ ضد عفونی شده با مواد آلدئیدی بودند ، دچار تحریکات پوستی در صورت و دستگاه تنفسی شده اند و این در حالی بود که میزان گلوتارآلدئید به کار رفته فقط ۳% بوده است.با توجه به تمامی نکات ذکرشده و ممنوعیت استفاده از مواد فرمالدئیدی ، استفاده از گلوتارآلدئید تحت شرایط خاص مجاز می باشد سازمان COSSH ۱ و بر طبق اطلاعیه کمیسیون بهداشت و سلامت جهانی ، حداکثر میزان مجاز گلوتارآلدئید موجود در فضا را با استفاده از محصولاتی که گلوتارآلدئید در ترکیباتشان دارند، ppm ۵/۰% اعلام نموده است .

درآزمایشی که در کالج کشاورزی ۲ آدامزهارپر برای سنجش میزان گلوتارآلدئید (ppm) در عمل ضد عفونی نهایی گله مرغ گوشتی انجام شد. داده های نهایی نشان داد که درصورتی که رقت ماده ضد عفونی کننده حاوی گلوتارآلدئید ۱ به ۲۰۰ (۵/۰%) باشد میزان گلوتارآلدئید موجود در بخشهای مختلف ( از کف و هوا) بین ppm ۰۶/۰-۰۳/۰ می باشد، به علاوه میزان گلوتار آلدئید موجود در ترکیب اولیه نیز مهم می باشد. برخی ضدعفونی کننده ها که بطور مثال ۱۲% گلوتارالدئید در ترکیباتشان دارند، به طور بقین در فضا میزان گلوتارآلدئید بیشتری را پراکنده خواهند ساخت.با توجه به این داده ها رقت مورد استفاده ازترکیب ضد عفونی کننده حاوی گلوتار آلدئید و درصد وزنی موجود درترکیب مهم می باشد. اگرترکیب ۶% گلوتارآلدئید در ترکیبش باشد ورقت ۱ به ۲۰۰ استفاده شود.

میزان گلوتارآلدئید بعد ازتهیه رقت به ۰۰۰۳/۰ واحد کاهش می یابد که هم برای دامها و هم افراد استفاده کننده و درنهایت برای محیط زیست دامنه مناسبی می باشد.علاوه بر رقت مؤثر و میزان درصد وزنی گلوتارآلدئید موجود درترکیب و شکل تثبیت شده آن نیز مهم می باشد. که می توان از عوامل سورفاکتانت برای این منظور بهره جست. عوامل چهارتایی آمونیوم انتخاب مناسبی برای این کار می باشند. حضور ترکیبات چهارتایی آمونیوم به همراه گلوتارآلدئید علاوه بر تثبیت ملکول گلوتارآلدئید باعث اثرسینرژیستی قوی و اثری منحصر به فرد روی تمام ویروسها ،باکتریها ، قارچها و جلبکها و... می شود.البته توجه به نسبت ترکیبات چهارتایی آمونیوم و گلوتارآلدئید نیز مهم است.

تحقیقات نشان داده که حضور بیشتر ترکیبات چهارتایی آمونیوم نسبت به گلوتار آلدئید اثرات مطمئن و بهتری را ارائه می کند. البته همواره مسایل اقتصادی نیز نقش مهمی در انتخاب روش ضد عفونی و نوع ضد عفونی کننده ها بازی می نماید استفاده از فرمالین به همراه پرمنگنات پتاسیم علاوه بر مسایل مطرح شده در زمینه سمیت ، از نظر اقتصادی نیز دیگر مقرون به صرفه نخواهد بود. می توان گلوتارآلدئید را جانشین مناسب برای فرمالدئید نمود البته با توجه به شرایط ذکر شده می توان انتخابی شایسته داشت. ضد عفونی مؤثر و مفید درمراحل مختلف پرورشی و محلهای متفاوت در مزراع پرورشی ضروری و حیاتی می باشد. حتما" در زمان انتخاب ترکیب ضد عفونی کننده به فرمول و درصد وزنی اجزای تشکیل دهنده و نسبت مواد مؤثر توجه و دقت کافی را مبذول فرمایید. تا در طولانی مدت علاوه بر کفایت عمل ، خطری شما و کارگران شما و دامهایتان را تهدید ننماید.

دکتر بنفشه غلامحسینی ( هیئت علمی دانشگاه )