اتحادیه آفریقا, راهی ناهموار

در حالی که سودان خود را برای استقبال از ششمین نشست سران کشورهای آفریقایی از ۲۳ و ۲۴ ژانویه و احتمالاً ریاست آن اتحادیه آماده می سازد, حوادث وخیم و ناگواری در آن کشور و دیگر کشورهای قاره آفریقا به وقوع پیوسته که آن جشن و سرور را به چالش می طلبد به نقل از سازمان جهانی غذا تنها در منطقه شاخ آفریقا یازده میلیون نفر در معرض گرسنگی و هلاکت هستند گفتنی است که جلسات تخصصی اتحادیه در سطح کارشناسی و وزیران از ۱۶ ژانویه آغاز و مباحث مورد اتفاق در دو روز پایانی با حضور رؤسای کشورهای آفریقایی مورد تصویب قرار خواهد گرفت

اتحادیه آفریقا آن چنان که ما آن را می شناسیم ناشی از تکامل دو تجربه بزرگ است. نخستین تجربه تأسیس سازمان وحدت آفریقا می باشد که از سال ۱۹۶۳ به وجود آمد و تلاش هایی را در جهت تحقق وحدت و فراهم آوردن امکانات توسعه و پیشرفت برای آفریقا به وجود آورد. تجربه دیگر همانا الگو برداری از اتحادیه اروپا می باشد که در این مدت کم به نتایج مهمی نائل آمده است. گرچه باید اذعان نمود که قاره آفریقا فاقد توانایی های نهفته در کشورهای اروپایی و اراده قاطع مردم بوده و به همین دلیل نمی توان به حسن عاقبت آن اتحادیه در کوتاه مدت امید بست.

سازمان وحدت آفریقا توسط پیشگامان نهضت استعماری و با هدف فراهم آوردن امکانات پیشرفت و توسعه سریع در ۲۵ می ۱۹۶۳ تأسیس گردید و از آن زمان مردم و نخبگان آفریقایی همواره خواستار پیگیری اهداف آن سازمان برای بهبود شرایط کل قاره بودند. آن سازمان در پایان بخشیدن به سلطه سفیدپوستان موفق بود اما نتوانست دیگر اهداف خود مبنی بر رفع فقر، بهبود شرایط بهداشتی و آموزشی و حاکمیت مطلوب در آفریقا را عملی کرده و مردم سالاری را نهادینه کند.

در آن سازمان علی رغم سخنان پربار و دلسوزانه برخی از دولتمردان چندان تلاشی در جهت بهبود شرایط صورت نمی گرفت و دولتمردان در جلسات مختلف اگرچه از مشکلات و نارسایی های قاره و کشورهای خود سخن می گفتند ولی در عمل به شیوه های منافی با مصالح و منافع ملت ها دست زده و از قدرت و امکانات سوءاستفاده می کردند. به همین دلیل برخی آن سازمان را باشگاه دیکتاتورها نام گذارده بودند. در یک گزارش از بانک جهانی ثروت های انباشته شده از سوی رؤسای جمهور آفریقا به بیش از یکصد میلیارد دلار تخمین زده شده بود. در حالی که تنها تخصیص نیمی از آن ثروت موجب بهبود شرایط مردم و ریشه کن شدن بی سوادی در قاره می گردید. اخیراً نیز در گزارشی در شبکه اطلاع رسانی ۱۴/۶/۲۰۰۴ Allafrica آمده بود که بانک سوئیس حساب آقای تیلور (رئیس جمهور لیبریا) و همکاران وی را که متجاوز از ۵/۱ میلیارد دلار است می بندد. در حالی که در بیست سال گذشته بسیاری از شهروندان لیبریایی کشور به دلیل ناامنی و فقر از هستی ساقط شده اند.

اتحادیه آفریقا با هدف فراهم آوردن شرایط مناسب زندگی برای شهروندان آفریقایی و ایجاد فرصتی مناسب برای آنها در قرن بیست و یکم تأسیس گردیده و در واقع طرح نوینی برای رفع مشکلات دیرپای مردم بوده است. هدف آن اتحادیه توسعه و تشویق سرمایه گذاری خارجی، گسترش راه کارهای مردم سالاری و دموکراسی، تأسیس بانک و مجلس آفریقایی و معرفی یک نیروی مجهز محافظ صلح بود تا از آشوب ها و منازعات جلوگیری کرده و صلح و آرامش را در قاره پایدار سازد.گفتنی است که اتحادیه آفریقا در آن راستا تاکنون تلاش بسیار کرده است. اما معضل بزرگ آن اتحادیه در حال حاضر همانا منازعات داخلی و ناامنی است که در برخی کشورها مانند سودان، ساحل عاج، کنگو و مرزهای اتیوپی و اریتره به وجود آمده و راه آن اتحادیه را در جهت نیل به اهداف خود ناهموار می سازد.

دولتمردان آفریقایی در اولین گردهمایی خود در آفریقای جنوبی و به ریاست آن کشور عموماً ضمن اظهار خوشبختی تأکید داشتند که آن اتحادیه در جهت به وجود آوردن شرایط مناسب برای رشد و توسعه مردم آفریقا و یافتن شرکای جدید تجاری خواهد کوشید. رؤسای کشورهای آفریقایی در اولین گردهمایی متعهد شدند آفریقای نوینی را بنیان گذارند که در آن از فساد، فقر و بیکاری خبری نباشد. آقای امباکی رئیس جمهوری آفریقای جنوبی و چیزانو رئیس جمهور موزامبیک در سوم تیرماه در پرتوریا با یکدیگر ملاقات نموده و در خصوص چگونگی برنامه های اتحادیه آفریقا و راه کارهای نوین پیشبرد اهداف آن اتحادیه بحث و تبادل نظر کردند. از آنجا که موزامبیک از جمله فقیرترین کشورهای جهان سوم محسوب شده و از امکانات بسیار اندکی برخوردار بود از این رو انتقال ریاست اتحادیه آفریقا از آفریقای جنوبی به آن کشور به معنی نوعی رکود و وقفه محسوب می گردید؛ به ویژه هنگامی که مشکلات فراوان اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ناملایمات طبیعی شرایط قاره را بسیار وخیم نموده و حضور یک هیأت رئیسه توانمند را می طلبید. پس از آن نوبت به ریاست نیجریه رسید که دوران نسبتاً موفقی را برای آن اتحادیه رقم زد. اکنون سودان آماده برگزاری اجلاس آن اتحادیه شده و امیدوار است که ریاست آن را نیز به عهده بگیرد که این برای آن کشور موفقیت بزرگی قلمداد خواهد شد از این رو در ماه دسامبر نیز آقای عمرالبشیر به چند کشور از جمله نیجریه سفر کرده تا مقدمات برگزاری موفق کنفرانس سران را برگزار کنند.

سودان در حالی ریاست بر اتحادیه آفریقا را می پذیرد که قاره بیش از پنج میلیون آواره داشته و منازعات وناآرامی های قومی و قبیله ای به پنج کشور سرایت کرده و آفریقا از نظر اقتصادی در شرایط نامناسبی قرار دارد. همچنین به دلیل قهر طبیعت در اکثر مناطق شرق و جنوب آفریقا مردم از کم غذایی رنج برده و محتاج اعانات دیگران می باشند. علاوه بر آن به دلیل سیاستهای ناشی از تعدیل ساختار اقتصادی کشورها، تعداد فقرا افزایش یافته و خدمات دولتی از قبیل بهداشت، آموزش و... کاهش یافته است. مدیر کل سازمان منطقه ای بهداشت جهانی آقای ابراهیم سامبا در ملاقاتی که با دوازده تن از مقامات مسئول کشورهای آفریقایی داشت اعلام نمود که نیل به اهداف توسعه و رفاه بدون سرمایه گذاری در امر بهداشت ممکن نیست. وی افزود که بدون شک سرمایه گذاری در امر بهداشت موجب می گردد که کشورها در جهت توسعه گام برداشته و در کارهای صنعتی و تولیدی با مانع انسانی روبه رو نشوند. براساس گزارش، نشریه واشنگتن پست همه روزه در آفریقا بیش از ۹۵۰۰ نفر به بیماری ایدز مبتلا شده و از این مقدار ۶۵۰۰ نفر جان می سپارند. ناگفته پیدا است که این ضایعه بخش صنعت، تولید و آموزش کشورهای آفریقایی را با بحران روبه رو خواهد ساخت. به ویژه آنکه اکثر مبتلایان به ایدز از قشر جوانان می باشند. در آفریقای فقرزده که بیش از هفتاد درصد بیماران مبتلا به ایدز را به خود اختصاص داده تأثیر منفی این امر بر اقتصاد قاره بسیار مخرب است. به ویژه آنکه بیش از هشتاد درصد مبتلایان به این بیماری بین ۱۵ تا ۴۹ سال سن داشته و جزو گروه های مولد محسوب می شوند.

در زمینه منازعات قبیله ای و ناآرامی های اجتماعی نیز قاره آفریقا آسیب پذیر می باشد. اکنون تعداد آواره های قاره بیش از پنج میلیون و شمار کشتگان ناآرامی های کشورهای آفریقایی طی پانزده سال گذشته بیش از پنج میلیون نفر بوده که از تلفات هر جنگی پس از جنگ جهانی دوم بیشتر است. بدون شک این ناآرامی ها موجب از بین رفتن ثبات اجتماعی نه تنها در آن کشورها که در کشورهای همسایه شده و نیل به اهداف توسعه را متوقف و یا بسیار کند می سازد.

---