بر سر دوراهی

نگاهی به مبارزات انتخاباتی و چالش های سیاست خارجی آمریکا

سیاست های مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا، سیاست خارجی حکومت بوش را به حاشیه رانده است. یکی از نتایج این امر در رتبه اول قرار گرفتن لفاظی های تند و تیز است. به عنوان نمونه، هر دو سناتور، مک کین و اوباما، در سخنرانی های خود در برابر کمیته امور عمومی آمریکا - اسرائیل (آیپک) الفاظ به شدت تندی در مورد ایران به کار بردند. تحت فشار جمهوری خواهان، اوباما طرز برخورد خود را تند و تیز تر کرده است. ولی، از درون تیم سیاست خارجی وی خبر می رسد که در حالیکه او "امتیاز ارزان و پایین" به ایران اعطا نخواهد کرد، با این هدف که به روابط سازنده تر منجر شود اوباما بازنگری اساسی و پایه ای سیاست ایالات متحده در قبال ایران را شروع خواهد کرد. در طول مبارزات انتخاباتی احتمال دارد که مک کین در این مورد اوباما را به چالش بکشد. در این بین، بهبود شرایط امنیتی در عراق باعث کاسته شدن فشار بر روی ارتش ایالات متحده برای وارد عمل شدن علیه پایگاه ها در درون خاک ایران شده است. در مورد چین، دو دلی حکومت که مرتبا مورد تاکید قرار می گیرد، احتمال دارد که در حال کشیده شدن به سوی یک اقدام مناقشه برانگیز باشد. دور بعدی گفت وگوهای استراتژیک اقتصادی چین-ایالات متحده که قرار است در ۱۰ و ۱۸ ماه ژوئن برگزار شود، صحنه ابراز نگرانی های جدید در مورد سیاست پولی چین خواهد بود. همزمان، طرز برخوردها در پنتاگون در حال سخت تر و شدیدتر شدن است. در یک سخنرانی در ۳۱ می در سنگاپور وزیر دفاع رابرت گیتس به تندی از سیاست چین در دریای چین شرقی انتقاد کرد. درک و باور عمده اینست که گیتس با وجود اعتراضات از سوی وزارت امورخارجه آمریکا به این کار دست زد. فراتر از آن، پنتاگون آنچه که می شود واحد "نیرنگ بازی کثیف" نامید را با ماموریت درهم گسیختن چین به راه انداخته است. کارشناسان باور ندارند که کاخ سفید مجوز هیچ یک از این اعمال را- که هنوز در مراحل برنامه ریزی قرار دارند- صادر کرده باشد. ولی این علائم نشانگر گرایش به سوی تنش بیشتر در روابط چین - ایالات متحده است.

● جنگ با تروریسم و برآورد هایدن

از افغانستان گرفته تا فیلیپین، شاخ آفریقا و عراق نیروهای ویژه ایالات متحده نقش مهمی را - اگرچه دور از دید عمومی - در "جنگ علیه ترور" ایالات متحده بر عهده دارند. ولی بحث و گفت وگوی زیادی در واشینگتن بر سر شیوه هماهنگ کردن سرفرماندهی عملیات ویژه (SOCOM) با بدنه ارتش در جریان است. این بحث و گفت وگوها نمودار تلقی چالش های جاری و آتی برای امنیت ملی ایالات متحده است. در دوران وزیر دفاع پیشین رامسفلد، تاکید بر روی تقویت تمامی جنبههای توان نظامی با تمرکز مخصوص بر روی نبردها با بکارگیری تکنولوژی عالی بود. با ازدیاد بودجه و حد نصاب بالاتر سربازگیری، به سرفرماندهی عملیات ویژه، مسوولیت عملیاتی برای آنچه عملیات غیرمتعارف محدود علیه گروه های تروریستی تلقی می شد داده شد. این امر علاوه بر چارچوب مسوولیت های بنیادیای بود که این تشکیلات را موظف به ارائه آموزش برای دفاع داخلی کشورهای خارجی و کمی بعد از آن عراق می کرد. ولی در حالی که "جنگ طولانی مدت" ادامه داشته است، تفاوت گذاشتن بین ارتش عادی و یک سرفرماندهی عملیات ویژه که تخصص در عملیات ضد شورشیان دارد با مرور استراتژیک روبه رو شده است. همانگونه که وزیر دفاع گیتس به آن اشاره کرده است، عراق و افغانستان موجب آن شده اند که ارتش شیوه جنگیدن با شدت و حدت خفیف تر را اتخاذ کند. او این امر را برنامه کار در درگیری های آتی می داند. با تغییر موضع دادن به این امر سرفرماندهی عملیات ویژه با تمرکز مخصوص بر ادغام عملیات نیروهای ویژه با توسعه بخشی به استراتژی های خارجی در افغانستان و پاکستان نقش ارائه نیرو و برنامه ریزی را دوباره بر عهده گرفته است. این امر در سطح گسترده تر منعکس کننده تلاش پنتاگون در ادغام رشد و شکل گیری نیروهای مسلح به طور کلی برای رویارویی با چالش های آتی است.

ارزیابی خوشبینانه مایکلهایدن رئیس سیا، سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده، در ۳۰ می در مورد پیشرفت ایالات متحده در جنگ با ترور سیاستمداران و حرفهایهای اطلاعاتی در واشینگتن را غافلگیر کرد. بنا بر ارزیابیهایدن، القاعده در عراق و عربستان سعودی با "نزدیکی به شکست استراتژیک" روبه روست و از " پسرفت های عمده " در جهان از جمله ضربههای ایالات متحده علیه رهبرانش رنج می برد. وی گفت که بصورت فزایندهای القاعده از منظر ایدئولوژیکی در میان جوامع اسلامی بی اعتبار شده است. این ارزیابی پرشور خوشبینانه با شک و تردیدهای بسیاری روبرو شده است. سناتور راکفلر رئیس کمیته اطلاعات امنیتی سنا نامهای برای رئیس سیا ارسال کرده که در آن تناقضات بین این تحلیل از میزان توان القاعده با آنچه که دیگر شهود در اختیار کمیته اطلاعات سنا قرار داده اند را مورد سوال قرار داده است. در جامعه اطلاعاتی سخنانهایدن عمدتا با برخورد منفی روبرو شده است. مقامات کهنه کار اطلاعاتی می گویند که تجربه نظامی هایدن او را وا می دارد تا معنی و مفهوم محدود شدهای را برای مبارزه با تروریسم مورد استفاده قرار دهد و از کنار نیاز پرداختن به دلایل زیربنایی اجتماعی که موجب ظهور القاعده شده بگذرد. آنها اظهارات دیگر رهبران اطلاعاتی را با دیدگاه های او مورد مقایسه قرار می دهند. در ۲۹ می دکتر دونالد کرر معاون ارشد مدیر اطلاعات ملی یک سخنرانی در موسسه واشینگتن در سیاست خاور نزدیک ایراد کرد که در آن استدلال کرد که القاعده "همچنان سرآمد و افضل خطر تروریستی برای ایالات متحده است." کاخ سفید با احتیاط اظهارات هایدن را منعکس و منکسر کرده است. نبرد با القاعده خصوصا در مرز افغانستان - پاکستان برای حکومت آمریکا همچنان کار ناتمام باقی مانده است.

● صلح خاورمیانه و مذاکرات اسرائیل و سوریه

تایید غیر منتظره ۲۲ می نخست وزیر اسرائیل ایهود اولمرت در مورد مذاکرات اسرائیل و سوریه با میانجیگری ترکیه به سرعت اشارات در مورد تغییر در محاسبات ژئوپولیتیک منطقهای را در پی داشت. چنانکه پیشرفت های محسوسی به دست آید، محتمل است که نقطه عطفی باشد که یک چالش عمده بین روابط اعراب -اسرائیل را از سر راه بردارد. از هم اکنون صحبت هایی از سوی مفسران ایالات متحده مبنی بر بازتاب گسترده این امر مطرح شده است، از جمله، وارد آمدن ضربه عمده به حماس و حزب الله که از پشتیبانی تدارکاتی سوریه بهره می برند. در واشینگتن واکنش حکومت پر سر و صدا نبوده است. در حالی که مقامات ایالات متحده در ملا» عام مخالفت با این مذاکرات را رد کرده اند ولی همچنان نسبت به حمایت سوریه از تندروها و روابط نزدیک آن رژیم با ایران ابراز نگرانی کرده اند. یک ارزیابی انجام گرفته غیرعلنی نشان می دهد که در حالی که که حکومت بوش به انتهای زمامداریش نزدیک می شود فقط از ظرفیت محدودی برای شکل دادن به خط مشی سیاسی منطقهای برخوردار است. در نتیجه، با در نظر گرفتن اینکه تمامی تلاش های پیشین با شکست مواجه شده است، مقامات ایالات متحده در مورد مذاکرات پا را فراتر از ارزیابی مورد شک و تردید نمی گذارند. هر معامله منجر به صلح، بازگرداندن بلندی های جولان به سوریه را که در سال ۱۹۶۷ به تصرف اسرائیل در آمده در پی خواهد داشت که این امر با نارضایتی عمیق اسرائیلیها مواجه خواهد شد. از آن گذشته، به هیچ وجه روشن نیست که چه چیزی باعث تشویق بشار اسد شده تا در این مرحله وارد مذاکرات با اسرائیل شود. تا آنجایی که به اولمرت مربوط می شود اعلام خبر گفت وگوها باعث زیر سایه رفتن بحث و گفت وگوهای درون اسرائیل در مورد ادعای رشوه خواری وی شده است. مقامات ایالات متحده نگران آن هستند که چنان که اولمرت مجبور به ترک پست خود شود فرایند صلح و مذاکره بین اسرائیل - سوریه به جایی نرسد. این امر در کنار مخالفت با مذاکرات در درون کابینه اسرائیل (نخست وزیر اسبق ایهود باراک حرف آن دسته را می زند)، باعث می شود که انتظار پیشرفت سریعی در مذاکرات وجود نداشته باشد.

● همکاری و رقابت روسیه و چین

تحلیلگران سیاسی و اطلاعاتی ایالات متحده برای تصمیم رئیس جمهور جدید روسیه دیمیتری مدودف مبنی بر دیدار از پکن به عنوان اولین دیدار رسمی خارج از کشور اهمیت ویژهای قائل هستند. آنها این امر را در راستای تداوم تاکید استراتژیک بر روی روابط دو جانبه با چین که از سوی رئیس جمهور پیشین، پوتین آغاز شد می دانند. روابط اقتصادی که از سوی مدودف و هم رئیس جمهور چین هو جینتائو برای آن تبلیغ می شود با ۴۴ درصد رشد در سال ۲۰۰۷ همراه بوده است. امر مهمتر برای واشینگتن لحن گفت وگوهای استراتژیک بین رهبران بود. نکوهش تند و تیز از سپر، در حال شکل گیری، دفاع موشکی ایالات متحده در بیانیه مشترک به عنوان جدیدترین نشان از مخالفت هماهنگ شده با منافع واشینگتن تلقی شده است. با اینکه کاخ سفید این اظهار نظرات را نادیده گرفت، این امر باعث افزوده شدن بر مخالفت پنتاگون با تلاش چین و روسیه برای منع سپر دفاع موشکی در فضا شد. همانگونه که پیش از این خاطر نشان شده، سو»ظن ارتش بر روی اهداف گسترده تر چین - روسیه در سازمان همکاری شانگ های متمرکز شده است که غالب اوقات به عنوان رقیب بالقوه ناتو تلقی می شود. ولی مقامات ایالات متحده به این امر واقفند که روابط چین - روسیه منسجم نیست. در حالی که هر دو کشور از آمریکا محوری نظام جهانی خشنود نیستند، منافع درازمدت آنها با یکدیگر سازگاری ندارد. از منظر اقتصادی، صادرات نظامی روسیه به چین در حال کاسته شدن است. همزمان، در حالی که احداث خط لوله جدید به دلیل عدم توافق بر سر هزینه با تاخیر روبرو شده است تنش های بین آنها بر سر انرژی در حال بالا گرفتن است. سازمان همکاری شانگ های به خودی خود صحنه رقابت ژئوپولیتیک بین پکن و مسکو شده است. در نتیجه حکومت بوش، بیانیه های صادر شده روسیه-چین در مورد همکاری های استراتژیک را با شک و تردید می نگرد.

● ایران و لفاظی های مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری

در حالی که عراق و ایران موضوعات تعیین کننده در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا باقی می مانند، این امر موجب بد وانمود کردن پویایی پیچیده سیاست خارجی بین نامزدهای دو حزب شده است. خواسته سناتور مک کین مبنی بر ادامه حضور سربازان در عراق و اتخاذ خط مشی تند و تیز در قبال ایران، در تقابل با تعهدات سناتور اوباما به کاهش سریع نیروها و هم آمیزی با رژیم های مشکل آفرین است. با این همه در هفتههای اخیر شاهد ابراز عقاید تند و تیز نامزد دموکرات اوباما خصوصا در مورد جنگ با ترور و پشتیبانی از اسرائیل بوده ایم. به صورت روز افزونی لحن کلام نامزد دموکرات تحت نفوذ موقعیت مک کین به عنوان "تماشاگر سبقت جو" و آنچه که نقاط قوت میهن دوستانه او تلقی می شود قرار گرفته است. اضافه شدن عامل ملی گرایی به جو سیاسی متمایل به عوامگرایی باعث شده بود که اوباما (و حتی پیشتر کلینتون) حملات سیاسی خود را بر روی چین متمرکز کند و پشتیبانی خود از قانون ارز منصفانه که علیه اقدامات غیرمنصفانه ادعا شده چین است را اعلام می کند. در جهت مخالف آن مک کین در یک خط مشی میانه رو تر طرفداری از هم آمیزی و مذاکره را در پیش گرفته است. با این همه، ورای لفاظی ها جنبههایی از هم آوایی غیررسمی در مورد اتخاذ سیاست خارجی چند لایهای وجود دارد. در حالی که اوباما خواهان تقویت پیمان عدم اشاعه و گسترش هستهای است (و پیشتر کلینتون از تاسیس سازمان بین المللی مبارزه با تروریسم پشتیبانی می کرد)، مک کین خواهان برپایی مجمع دموکراسیها که مدل آن ناتو باشد است. این تغییر چشم انداز احتمال است که تعیین کننده ترین تغییر جهت دادن از سیاست های حکومت بوش باشد.

در مورد تفاوت بین سیاست نامزدهای ریاست جمهوری در قبال ایران با حکومت بوش باید گفت که در پس نکوهش های گوش خراش رئیس جمهور بوش از تهران طی سخنرانی ۱۵ می در کنست (پارلمان اسرائیل بحث و گفت وگوها در واشینگتن داغ تر شده است. با اعلام اینکه مذاکرات با ایران موجب بر انگیختن "امیدهای کاذب بر آمده از دلجویی" می شود، این گونه به نظر می رسید که بوش سیاست "دیپلماسی پر تکاپو" که سناتور اوباما خواستار آن است را نکوهش می کند. پاسخ اوباما حمله به دستاوردهای سیاست خارجی بوش بود. این امر باعث نکوهش کردن از سوی سناتور مک کین شد. نتیجه آن شده که تفاوت بین دموکرات ها و جمهوری خواهان بر سر مذاکره یا در انزوا قرار دادن ایران تعمیق پیدا کند. این تفاوت شدید سیاسی در مبارزات انتخاباتی موجب پنهان نگاه داشتن بحث و گفت وگوهای عملگرایانه در درون حکومت شده است. به طور اخص، مقامات ارشد درگیر وضعیت دشوار استراتژیکی هستند که شکست محتمل تحریم های چند جانبه اقتصادی و دیپلماتیک در باز داشتن تهران از ادامه غنی سازی به وجود خواهد آورد. آنها در حال تصمیم گیری درباره اقدامات یکجانبه هستند. با اینکه مفسران در اسرائیل ادعا کرده اند که واشینگتن در حال برنامه ریزی برای ضربه نظامی زدن است، علائم ونشانه های اندکی از چنین امری مشهود است-ولی، همانگونه که ما پیش از این گفته ایم، حمله به پایگاه های آموزش شبه نظامیان مستقر در نزدیکی مرز عراق به طور کلی رد نشده است. به جای آن، تمرکز بر روی شناسایی نقاط ضعف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران است. ایالات متحده نیازمند دستیابی به اهرم فشاری برای آوردن ایران به طرف یک مصالحه استراتژیک است. از دیدگاه آمریکایی ها، سنگینی رسیدگی به چنین «قدرت نرمی» همچنان بر دیگر سیاست های تند روانه چالش برانگیز می چربد.

نویسنده : نادعلی بای