نگاهی به آداب و رسوم ویژه عزاداری محرم در میان شیعیان هند

شیعیان هند با خانه تکانی و نظافت حسینیه ها مساجد و احداث تکیه ها و آماده سازی مکانهای عزاداری به منظور برگزاری آیین بزرگداشت یاد و خاطره سالار شهیدان و یارانش چند روز قبل از آغاز ماه محرم با شور و هیجان خاصی به استقبال این ماه می روند

شیعیان هند با خانه تکانی و نظافت حسینیه ها؛ مساجد و احداث تکیه ها و آماده سازی مکانهای عزاداری به منظور برگزاری آیین بزرگداشت یاد و خاطره سالار شهیدان و یارانش چند روز قبل از آغاز ماه محرم با شور و هیجان خاصی به استقبال این ماه می روند.

شیعیان هند که حدود ۱۰ درصد جمعیت نزدیک به یکصد و پنجاه میلیونی مسلمانان این کشور را تشکیل می دهند؛ در ماههای محرم و صفر و بویژه در دهه عاشورا با علاقه وصف نشدنی؛ برنامه های مختلف و ویژه ای را برگزار می کنند، این برنامه ها از روز اول محرم آغاز می شود و تا پایان روز عاشورا و مراسم ویژه شام غریبان در تمامی روز و تا ساعاتی از شب ادامه می یابد، در مناطق شیعه نشین هند از جمله شهرهای «لکنهو»، «امرهه» و «کشمیر» عموماً مکانهای ویژه ای ساخته می شود که به «امام باره» معروف است و تقریباً مکانی همچون تکیه و حسینیه در ایران است که عزاداری ماه محرم در آنها برگزار می گردد. امام باره شهر لکنهو مرکز ایالت «اوتارپرادش» واقع در شمال هند که پرجمعیت ترین ایالت هند است، از جمله بزرگترین امام باره های هند است که قدمت آن به حدود چهارصد سال می رسد و در شمار آثار باستانی هند ثبت شده است.

عزاداری امام حسین(ع) عموماً شامل سخنرانی توسط علمای محلی و نیز نوحه خوانی به زبان محلی است، همانند دیگر مناطق شیعه نشین جهان در هند نیز چند روز دهه اول محرم هر کدام به نام اهل بیت(ع) و یاران امام حسین(ع) نامگذاری شده است و هر روز به نام خاصی مراسم برگزار می گردد.

از روز چهارم محرم به نام حضرت حر عزاداری می شود که همراه با برگزاری مجالس عزا؛ مردم نذورات خود را نیز در قالب غذاهای ویژه ای که برای این ایام می پزند، ادا می کنند.

روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب(س)؛ روز ششم به نام حضرت علی اکبر؛ هفتم محرم به نام حضرت قاسم؛ هشتم به یاد حضرت ابوالفضل؛ نهم به نام حضرت علی اصغر و دهم به نام سالار شهیدان حضرت اباعبدا... الحسین(ع) گرامی داشته می شود.

از روز اول محرم عزاداران با شربت پذیرایی می شوند، اما در روزهای تاسوعا و عاشورا مردم همراه با دیگر غذاها نذورات خود را به صورت غذایی که به حاضری معروف است و شامل مقداری نان و کباب و یا غذایی شبیه به قیمه ایرانی است در اختیار عزاداران قرار می دهند.

در روز نهم که به یاد حضرت علی اصغر گرامی داشته می شود توزیع شیر میان مردم بسیار رایج است.

از اول تا ششم محرم عموماً مجالس عزاداری در منازل و یا امام باره ها انجام می گردد، اما از این روز به بعد دسته های عزادار بعد از ظهرها به خیابانها آمده و مراسم خود را به صورت راهپیمایی در خیابان انجام می دهند،

در عزاداری روز نهم که به نام حضرت علی اصغر برگزار می شود؛ عزاداران گهواره ای را به صورت نمادین روی دستان خود حمل می کنند، شیعیان هند شب عاشورا را نیز همانند شبهای قدر گرامی می دارند و تا صبح بیدار می مانند و به عزاداری و مرثیه سرایی می پردازند.

عزاداری روز عاشورا نیز که از بامداد این روز آغاز می گردد تا عصر ادامه می یابد و عموماً مردم در این فاصله به حرمت شرایطی که در این ساعات در روز عاشورا بر خاندان امام حسین(ع) گذشته است از خوردن پرهیز می کنند و بعد از اتمام رسمی مراسم به هنگام عصر روزه نمادین خود را با غذاهای نذری که با عدس و برنج پخته می شود افطار می کنند که به این عمل «فاقه شکنی» گفته می شود.

سینه زنی، زنجیرزنی از جمله کارهایی است که عزاداران عاشورا در بزرگداشت این روز انجام می دهند، بعد از نماز مغرب و عشا مراسم شام غریبان آغاز می شود و مردم هر شهر یا محله در یک محل جمع می شوند، اما رسوم ویژه ای برای این شب آنچنان که در ایران معمول است وجود ندارد و تنها مرثیه خوانان به ذکر مصیبت بازماندگان عاشورا می پردازند.

در مراسم سینه زنی و زنجیرزنی از بعضی سازها همچون طبل و تعدادی ادوات موسیقی محلی نیز هماهنگ با نوای مرثیه استفاده می شود، از جمله آداب و رسوم ویژه ماههای محرم و صفر در بین شیعیان هند این است که هیچ گونه مراسم ازدواجی در این ماه انجام نمی گیرد و مردم ترجیح می دهند لباس نو خریداری نکنند و از برگزاری مراسمی همچون جشن تولد نیز پرهیز می کنند، زنان نیز علاوه بر آنکه در مجالس عمومی که در امام باره ها برگزار می گردد شرکت می کنند مجالس ویژه ای را در منازل خود به مورد اجرا می گذارند که در آن زنانی که به «حدیث خوان» معروفند برای شرکت کنندگان در مراسم، سخنرانی و مرثیه سرایی می کنند. تا پیش از سال ۱۹۷۸ در هند حرکت دسته های عزادار در خیابانها ممنوع بود اما از این سال به بعد شیعیان اجازه یافتند مراسم خود را در مکانهای عمومی نیز انجام دهند.