مروری جامع بر خصوصیات ویروس بیماری برونشیت عفونی

بیماری برونشیت عفونی ( IB ) ، که بیماری برونشیت عفونی پرندگان نیز نامیده میشود ، نوعی بیماری ویروسی بسیار مسری تنفسی مرغ هاست که مشخصه آن ضایعات نایی ( Tracheal ) ، سرفه و عطسه میباشد . این بیماری سبب ضایعات و زیانهای اقتصادی مهمی میشود . علت آن نیز وزن گیری پائین و کاهش بازده غذایی ، بروز عفونتهای مختلف پیچیده که سبب بروز AirSacculities خواهند شد . این ضایعه نیز سبب افت بازده در طیور گوشتی و همچنین علت اصلی سقوط تولید تخم مرغ و همچنین کیفیت آن میباشد .

طبیعت بالای انتقال این بیماری و وقوع چندگانه سروتیپهای ویروس این بیماری ( IBV ) حالت بسیار پیچیده ایی را ایجاد کرده و توجه تولیدکنندگان را در جهت پیشگیری از بروز این بیماری افزایش میدهد . اما بایستی توجه داشت که بروز بیماری برونشیت عفونی ، سبب صدمه خوردن به سلامت عمومی جامعه نخواهد شد .

زیانهای مالی ناشی از بروز برونشیت ، معمولا بدلیل کاهش تولید میباشد و نه مرگ و میر . اگرچه در جوجه های گوشتی ، مرگ و میر از درجه اهمیت بالایی برخوردار میباشد . میزان مرگ و میر در جوجه های گوشتی ظرف مدت دو هفته به حداکثر مقدار ممکن می رسد . این واقعه نیز در سن پنج تا شش هفتگی زندگی آنها روی میدهد . مرگ و میر نیز بطور معمول بر اثر عفونتهای باکتریایی ثانویه روی میدهد . عفونتهای باکتریایی نیز بدلیل صدمه خوردن به مجاری تنفسی بر اثر ویروس بیماری برونشیت ( IBV ) میباشد .

برخی از زنجیره های این ویروس ، بشدت خاصیت Nephropathogenic داشته و توانایی گرفتن تلفات تا ۳۰ درصدی را از گله های جوجه های جوان دارند .

ویروس این بیماری در داخل Oviduct نیز تکثیر می یابد . بیماری برونشیت عفونی در پرندگانی که سن بالا دارند میتوانند منجر به کاهش ۱۰ تا ۵۰ درصدی و یا بیشتر در تولید میشود . همچنین با بروز این بیماری ، تولید تخم مرغهای بدشکل نیز افزایش خواهند یافت . بطور معمول ، میزان تولید ، پس از بروز این بیماری به حالت عادی باز نخواهد گشت . برخی از مواقع ، بروز این بیماری در پرندگان جوان ، سبب رشد ناقص و ناکافی Oviduct خواهد شد .

انواعی از خانواده CoronaVirus که شباهتهای ژنی زیادی را با IBV دارند ، از قرقاول ها و بوقلمونها جدا شده اند . اما انواعی از CoronaVirus هایی که در اینگونه پرندگان دیده میشوند ، بایستی بصورت جداگانه و در مبحثی دیگر بررسی شوند .

● تاریخچه

بیماری برونشیت عفونی برای نخستین بار در سال ۱۹۳۰ در Dakota شمالی در ایالات متحده آمریکا مشاهده شد . در سال ۱۹۳۱ ، Hawn و Schalk گزارشی را مبنی بر مطالعه و همچنین بررسی کلینیکی و آزمایشگاهی این بیماری منتشر کرده اند که میتوان آن را نخستین مورد بررسی این بیماری دانست .

در ابتدا ، IB بعنوان نوعی بیماری مخصوص پرندگان جوان شناخته شد . بهرحال ، پس از گذشت مدت زمانی ، این بیماری در طیور با سن بالاتر و همچنین طیور تخمگذار نیز دیده شد . سایر نشانه های ثبت شده شامل : علائم تنفسی در سال ۱۹۴۰ و ضایعاتی در کلیه در سال ۱۹۶۰ بوده است .

اهمیت اقتصادی شیوع این بیماری در گله های طیور پرورشی ، سبب شد تا اقداماتی در جهت جلوگیری از بروز این بیماری در دوره های رشد و همچنین تولید تخم مرغ در نظر گرفته شود . این دسته از اقدامات ، توسط VanRokel در سال ۱۹۴۱ صورت گرفت که با برخی موفقیتها نیز همراه شد . این دسته از اقدامات را میتوان ، نخستین قدم به سوی شکل گیری اقدامات پیشگیرانه امروزی دانست .

از نقاط عطف دیگری که میتوان به آنها اشاره نمود ، شناخت اتیولوژی این ویروس در سال ۱۹۳۶ توسط Beach و Schalm بود . همچنین نخستین کشت ویروس در جنین مرغ ( داخل تخم مرغ ) توسط Beaudette و Hudson در سال ۱۹۳۷ صورت گرفت .

در سال ۱۹۵۶ ، گزارشی توسط Jungherr و Colleagues منتشر شد مبنی بر جداسازی Connecticutt . در سالهای ۱۹۴۱ و ۱۹۵۱ نیز گزارشهایی مبنی بر جداسازی سویه Massachusetts ثبت شده است .

برای نخستین بار گزارشی از سوی Jungherr منتشر شد . با انتشار این گزارش ، مشخص شد که اتیولوژی IB شامل بیش از یک نوع سروتایپ میباشد . سایر مطالعات اولیه در مورد این بیماری توسط Fabri Caul صورت گرفت .

● شیوع و گسترش

بیماری برونشیت عفونی در سراسر دنیا گسترش یافته است . در ایالات متحده ، علاوه بر سویه های بومی ( نوع Massachusetts یا Mass ) چندین سروتایپ دیگر نیز شناخته شده است . در ابتدای سال ۱۹۵۰ میلادی ، زنجیره های نوع Mass در اروپا مشاهده شدند . در واقع ، بسیاری از انواع سروتیپهایی که در آمریکای شمالی شناسایی شده بودند ، پس از مدتی در آفریقا نیز مشاهده شدند . این بیماری در کشورهای آسیایی چون هند ، ژاپن ، کره و چین و همچنین استرالیا و اروپا شیوع یافته است .

غالبا شیوع IB حتی در گله های واکسینه شده نیز روی میدهد . انواع ویروسهای جدا شده از این دسته شیوع ، غالبا ( نه همیشه ) از سروتایپی متمایز از واکسن میباشند .

▪ اتیولوژی

طبقه بندی :

ویروس بیماری برونشیت عفونی از خانواده Coronaviridae میباشد . این ویروس شامل دو جنس میباشد :

۱) Coronavirus .

۲) Torovirus .

در واقع ، IBV عضو گروه سوم جنس Coronavirus میباشد . دو گروه دیگر شامل انواع Coronavirus موجود در پستانداران میباشد که بطور گسترده ایی از لحاظ سازمان یافتگی ژنوم و تناوب ژنی با ویروس برونشیت عفونی متفاوت است . طبق گزارشات ارائه شده ، بیان نحوه مصونیت انسان در برابر این بیماری بسیار مشکل است .

اخیرا نشان داده شده است که برخی از انواع Coronavirus های جدا شده از بوقلمونها شباهت بسیار زیادی به IBV دارند . این ویروسها ، نیز در گروه سوم Coronavirus ها طبقه بندی میشوند . تاکنون بطور قطعی انواعی از Torovirus ها بعنوان عامل بیماریزا در پرندگان شناسایی نشده است .

▪ مورفولوژی

ویروس بیماری برونشیت عفونی از لحاظ شکلی بسیار پلئومورفیک ( Pleomorphic ) است . با تحقیقات صورت گرفته و همچنین آنالیزهای انجام شده ، مشخص شده است که این ویروس ۱۲۰ نانومتر قطر و ۲۰ نانومتر طول دارد . در سطح این ویروس نیز زائده های گرز مانندی وجود دارد . بایستی توجه داشت که این زائده ها همانند گروه ParamyxoVirus نمیباشد . در این گروه ، زائده های از یکدیگر فاصله دارند اما در گروه ParamyxoVirus ، این زائده ها با فاصله بسیار کمی از یکدیگر قرار گرفته اند .

ساختمان رینوکلئوپروتئینها ( RNP ) در اینحالت بصورت قطعه قطعه شده دیده میشود . توجه داشته باشید که این ذرات را با آلودگیها اشتباه نگیرید . در اکثر نمونه ها ، قطر RNP بصورت استاندارد ، یک تا دو میلیمتر در نظر گرفته میشود . اما در برخی از مشاهدات ، بصورت اتفاقی ذراتی با ساختمان حلقوی و قطر ۱۰ تا ۱۵ نانومتری گزارش شده است . اگرچه تاکنون نوع ToroVirus در این بیماری مشاهده نشده است ، گزارشهای ثبت شده ، حاکی از شباهت بسیار بالای ToroVirus و CoronaVirus در میکروسکوپ الکترونی میباشد .

گونه های مختلف ویروس برونشیت عفونی ، در فشردگی دانه های ساکاروز با یکدیگر متفاوت میباشند . از سوی دیگر ، سانتریفیوژ با قدرت بیشتر از ۱۰۰.۰۰۰ دور سبب از بین رفتن گرزها و قسمتهای مختلف این ویروس میشود . با تحقیقات صورت گرفته ، زیرمجموعه های S۱ بعنوان عوامل فرم گرفتن پروتئینهای قسمتهای گرز مانند شناخته شده اند . انکوباسیون ویروس در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد میتواند نجر به از بین رفتن زیرمجموعه های S۱ شود .

● ترکیب شیمیایی

ویروس بیماری برونشیت عفونی ، شامل سه ساختمان پروتئینی مهم میباشد :

۱) زائده های میخ مانند ( S ) .

۲) غشاء ( M ) .

۳) گلیکوپروتئینها و نوکلئوپروتئینها ( N ) .

بعلاوه ، پروتئین چهارم ( CE ) بعنوان عامل تشکیل دهنده پوشش ویروس شناخته شده است .

پروتئین S ، دو تا سه کپی را ار هریک از دو گلیکوپپتیدها میگیرد ( S۱ و S۲ ) . این پروتئینها به ترتیب واجد ۵۲۰ و ۶۲۵ آمینواسید میباشند . آزمایشاتی چون HI (Hemagglutination Inhibiting ) و همچنین روش خنثی سازی ویروس ( VN ) بر پایه پروتئینهای S۱ میباشند .

تنها در حدود ۱۰ درصد از پروتئینهای M ، بدون حفاظ و در سطوح خارجی ویروس قرار دارند . پروتئین N نیز در اطراف بخش Single Stamdard قرار دارد . ژنوم RNA ویروس ( فرم RNP ) نهایتا از ۲۷۶۰۰ نوکلئوتید تشکیل شده است که هرکدام از آنها کلون شده و متناوب میباشند . پاکسازی و تصویه ویروس در سلولهای پلی پپتید میزبان صورت می گیرد . تشخیص پروتئین S۲ از طریق روش Coomassic Blue Staining مشکل بوده و برخی از پروتئینهای N نیز تجزیه شده و از بین میروند .

تهیه ، تنظیم و ترجمه :

علیرضا گائینی . دانشجوی رشته دکترای دامپزشکی . دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار .

منبع :Disease Of Poultry . ۱۱Th Edition