بازماندگان قربانیان یك حادثه

در تصویر كردن یك انسان هیچ چیز ساده نیست آتوم اگویان

برنامه سینما چهار جمعه بیستم آبان ماه به پخش فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» ساخته آتوم اگویان اختصاص داشت. فیلم ماجرای درگیر شدن یك وكیل با پرونده اتوبوس مدرسه ای است كه در یك حادثه رانندگی در دریاچه ای یخ زده فرورفته و بر اثر آن ۱۴ دانش آموز می میرند. «شیرینی جهان پس از مرگ» فیلم دیگری از سینمای متفاوت امروز جهان است كه برعكس سینمای برجسته سال های دور، واكاوی شخصیت های انسانی در آن مهم تر از پیشبرد داستانی سر راست است. شاید بتوان كل داستان فیلم اگویان را در دو جمله خلاصه كرد. اما آنچه اهمیت دارد نه طرح داستانی فیلم، كه اجرای هنرمندانه آن است. اجرایی كه به روانشناسی شخصیت های فیلم منجر می شود. فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» در سال ۱۹۹۷ برنده جایزه ویژه هیات داوران جشنواره كن شد. كلاً فضایی كه در فیلم تصویر می شود فاقد مشخصه های فیلم های تجاری است. اگویان این فیلم ۱۱۰ دقیقه ای را براساس رمانی از راسل بنكس ساخته است. ویژگی های فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» در عین مشترك بودن با تفكر سینمای متفاوت جهان، المان هایی دارد كه آن را به اثری با امضای خاص اگویان تبدیل می كند. المان هایی كه در بخش تحلیل فیلم به آنها خواهیم پرداخت.

• درباره كارگردان

آتوم اگویان فیلمساز ارمنی تبار، در مصر به دنیا آمد. اما در همان اولین سال های كودكی به همراه خانواده اش به غرب كانادا رفت. پدر و مادرش نقاش بودند و او كه تصمیم داشت نمایشنامه نویس شود در دانشگاه تورنتو در رشته روابط بین الملل تحصیل كرد اما در سال ۱۹۷۹ با ساخت فیلم كوتاه ۱۶ میلی متری «بویژه هوارد» وارد عالم فیلمسازی شد.اگویان اولین كار بلندش را با نام «خویشاوندان» در سال ۱۹۸۴ ساخت و فیلم بعدش، «تماشای خانوادگی» در سال ۱۹۸۷ برنده جوایز فستیوال های برلین و مسكو شد. او در سال ۱۹۹۳ در ارمنستان فیلم «تقویم» را ساخت. فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» نظر منتقدین را جلب كرد. «اگزوتیكا» و «آرارات» از دیگر فیلم های شناخته شده اگویان هستند.اگویان را پس از سرگئی پاراجانف بهترین فیلمساز ارمنی تبار می دانند. او تا به حال چهار جایزه از جشنواره كن و چهار جایزه نیز از جشنواره بین المللی تورنتو برده است. این فیلمساز كانادایی در فیلم هایش اغلب از بازیگران مجموعه های تلویزیونی استفاده می كند. دیوید همبلن و گابریله زر از بازیگران مورد علاقه او هستند. ضمن اینكه آرسینی خانجیان همسر او همیشه در فیلم هایش بازی می كند.فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» اگویان را به فیلمسازی بین المللی تبدیل كرد. پس از این فیلم بود كه منتقدین به بررسی كارنامه او و به تعیین ویژگی های سینمای اگویان پرداختند. او پس از كراننبرگ، دومین فیلمساز مقیم كانادا بود كه بی توجه به سینمای هالیوود به ساختن فیلم های متفاوت روی آورد.

• تحلیل فیلم توسط مهمانان برنامه

مهمانانی كه در برنامه این هفته سینما چهار به نقد و بررسی فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» پرداختند، روبرت صافاریان و نادر تكمیل همایون بودند. در ابتدا صافاریان گفت: «اگویان این فیلم را در سال ۱۹۹۷ براساس رمانی از راسل بنكس نوشت كه منتقدین هم از آن استقبال زیادی كردند.

ویژگی «شیرینی جهان پس از مرگ» این است كه از چند خط داستانی مستقل برخوردار است اما داستان ها متفاوتند. فیلم جزء بدنه اصلی سینما محسوب نمی شود. اگویان جز در این فیلم كه از ایان هولم استفاده كرده معمولاً بازیگران مشهور را در فیلم هایش به كار نمی گیرد.»

نادر تكمیل همایون نیز با توجه به هویت چندگانه اگویان گفت: در سال های آینده با كارگردان هایی با این نوع ملیت بیشتر مواجه خواهیم شد.كارگردانانی كه هویتشان خود یك مسئله است. در كشور كانادا فیلمسازان معمولاً به خاطر فاصله كم این كشور با همسایه جنوبی اش یعنی آمریكا جذب سینمای هالیوود می شوند. شاید خیلی ها ندانند كه نورمن جیسون فیلمسازی كانادایی است. از سویی دیگر در سینمای كانادا فیلمساز مشهوری چون كراننبرگ را داریم كه گاهی غلتید به آن طرف و كارهای ناموفقی داشت اما بالاخره تكلیف خودش را مشخص كرد و از آن نوع سینما جدا شد.اگویان خیلی سریع خودش را به عنوان فیلمسازی مطرح مثل كراننبرگ مطرح كرد. البته تبار ارمنی اش بی تاثیر نبود. دنیا الان تمایل دارد تقابل های فرهنگی را ببیند. مثلاً خیلی ها دوست دارند فیلم یك فیلمساز چینی كه در آلمان فیلم می سازد را تماشا كنند تا بفهمند او چه نگاهی به دنیا دارد. در فیلم «شیرینی جهان پس از مرگ» تاثیر این دورگه بودن كمتر است اما باز هم می توانیم در لایه های زیرین تاثیرش را احساس كنیم.تكمیل همایون اعتقاد داشت كه فیلم پیچیده است اما پیچیدگی اش ساده است. فیلم به گفته منتقدین در ۶۰ زمان متفاوت می گذرد. این فیلم اولین اقتباس ادبی اگویان است. بعدها او فیلم «سفر سیاه» را هم براساس فیلمنامه ای اقتباسی ساخت.

---