درمان درد سوماتیک

بیماران نوجوان مبتلا به سندرم های درد سوماتیک سبب واماندگی و خستگی طبیب خود می شوند زیرا طبیب مطمئن نیست درمان مشکل را که به صورت مجموعه یی بی شکل و سرگیجه آور در می آید از کجا آغاز کند به این ترتیب است که بیمار از دایره و حیطه ی طبیب اطفال بیرون می آید

در جلسه‌ی میزگرد اجلاس انجمن اطفال آمریکا بحث درمان دردهای سوماتیک نوجوانان مطرح شد. طی این اجلاس گفته شد که نوجوانان دچار سندرم‌های درد سوماتیک در برابر انجام تست‌های طبی گسترده‌ و گران مقاومت می‌کنند، از درس عقب می‌مانند و سبب از هم گسیختگی قابل توجه خانواده‌ می‌گردند.

معمولاً گفته می‌شود این دسته بیماران از دست پزشکان اطفال در رفته و به چندین فوق تخصص ارجاع می‌شوند تا بلکه بیماری آنها تحت کنترل درآید.

بیماران نوجوان مبتلا به سندرم‌های درد سوماتیک سبب واماندگی و خستگی طبیب خود می‌شوند زیرا طبیب مطمئن نیست درمان مشکل را که به صورت مجموعه‌یی بی‌شکل و سرگیجه‌آور در می‌آید از کجا آغاز کند. به این ترتیب است که بیمار از دایره‌ و حیطه‌ی طبیب اطفال بیرون می‌آید.

در این مورد باید با شناسایی درد به عنوان یک واقعیت آغاز کرد. نوجوان می‌گوید که دچار سردرد است. باید به این مسأله معتقد بود و حرف بیمار را باور کرد. انجام MRI در این مورد احتمال نامحتمل تومور مغز را از بین می‌برد و لزوم ارجاع بیمار به نورولوژیست را رفع می‌کند.

همچنین در این مورد باید محتاط بود و تا زمانی که نشانه‌های اختصاصی و اخطار برانگیز حاکی از وجود ناهنجاری‌منجر به بروز سردرد وجود ندارد، ارجاع نوجوان صورت نگیرد.

با طبی و داخلی کردن مشکل در زمینه‌ی‌انجام آزمون های فوق تخصصی توجه خانواده سبب تقویت نشانه‌های نوجوان و طولانی شدن سوء عملکرد وی خواهدشد.

در موارد رو به رویی با این گونه موارد بلافاصله باید از راهکار چند نظامه‌یی برای چاره‌سازی و تدبیر و اداره‌ی درد استفاده کرده، بیمار را به دبستان اعزام کرد و از برنامه‌یی برای تقویت قدرت مبارزه استفاده نمود، ضمن آنکه باید به دنبال کشف عوامل زمینه ساز ایجاد کننده‌ی استرس در دبستان و خانه اقداماتی انجام داد.

دراین زمینه، پزشک ابتدا باید شرح تاریخچه‌ی بیماری فعلی را از زبان کودک و خانواده به دقت گوش دهد و یک تاریخچه‌ی روانی اجتماعی تهیه نماید که شامل اطلاعات درباره‌ی خانواده، مدرسه، زندگی اجتماعی، فعالیت‌ها و مزاج و خُلق بیمار است و به دنبال آن معاینه‌ی جسمانی انجام شود.

به عنوان بخشی از برنامه‌ی درمان آغازین، غالباً باید با یک داروی ضد درد آغاز کرد. در این مورد دارو را از مقدار پایین شروع می‌کنند و عیار آن را با مقدار خوراک درمانی مناسب دارو برای اداره‌ی درد نوجوان بالا می‌برند. مدت افزایش عیار ممکن است زمانی طول بکشد.

ضمن تجویز دارو باید از اقدامات غیر دارویی هم برای کنترل درد استفاده نمود که از جمله ماساژ، درمان فیزیکی و در مواردی که بیمار دچار سردرد یا حمله‌های درد شکم است می‌توان برای راحت کردن بیمار از بسته‌ی هیدروکلاتور hydrocollator pack استفاده نمود.

ضمن انجام این اقدامات می‌توان کودک را برای انجام یک دوره درمان شناختی رفتاری برای چاره‌سازی درد و استرس به روانپزشک ارجاع داد.

غالباً در این گونه موارد درمان خانواده نیز انجام می‌پذیرد اما باید مراقبت کرد در این زمینه پیام آشکاری مبنی برتأثیر مسایل خانوادگی در ایجاد بیماری وجود نداشته باشد ضمن آنکه تأکید شود ناراحتی کودک بر وضع خانواده تأثیر می‌گذارد.

برای اعاده‌ی خواب و الگوی نرمش به حد طبیعی باید برنامه‌ریزی نمود.

ظرف چند روز یا چند هفته‌ی نخست درمان باید برنامه را به طریقی تنظیم نمود که بازگشت کودک به محیط درسی تسهیل شود. اما بهتر آن است که بازگشت به تدریج انجام گیرد.

درمورد اضطراب کودک برای تطبیق دادن خود با محیط درس باید با آموزگاران نیز مشاوره کرد. زیرا در صورت عدم هماهنگی درمان با کادر آموزشی ممکن است بازگشت بیمار به مدرسه و بهبود وی به عهده‌ی تعویق افتد.

والدین باید جهت تقویت توجه کودک به دبستان و طبیعی شدن فعالیت‌هایش ضمن حذف نفع ثانوی ناشی از درد با مسوولان دبستان همکاری نمایند.

والدین را باید تشویق کرد تا ضمن دوره‌های عاری از درد به کودکان خود بیشتر توجه کنند و در مورد وجود درد زیاد از ایشان پرس و جو نکنند و به جز مواردی که واقعاً حالت اورژانس طبی وجود دارد، کودک را زودتر از دبستان بیرون نیاورند و طبق مقررات و برنامه‌ی دبستان عمل کنند.

عوامل زمینه ساز استرس‌زا و سهیم در به وجود آمدن درد باید رفع شده و در مورد آنها تدبیر اندیشیده شود.

یک مورد جالب در این مورد، دختری ۱۴ ساله بود که در ماه گذشته حدود ۱۵ روز از دبستان غیبت داشت. نکته‌ی جالب آنکه در نهایت با انجام آزمون‌های روانشناختی مشخص شد وی به نقص توجه بیش فعالی ADHD مبتلا است که سبب ضعف در پیشرفت درسی و مقاومت در شرکت کردن در کلاس می شود.

به مرور زمان با تدبیر اندیشی در جهت رفع درد و برنامه‌ی بازگرداندن خواب استفاده از راهکار بسط relaxation و مقابله با مشکلات پشتیبانی خانواده و درمان ADHD، به این دخترک کمک شد تا نه تنها به کلاس درس بازگردد، بلکه جزو شاگردان ممتاز شود و نیز دردهایش برای همیشه از بین برود.

● نشانه‌های سندرم سوماتیک

▪ فهرست نشانه‌های موجود بسیار طولانی است و شامل سردرد، درد راجعه‌ی شکم و گاهی درد قفسه‌ی سینه است.

▪ نوجوان را به متخصصان و فوق‌تخصص‌های متعدد رجوع داده‌اند که نتیجه‌ی کار بی‌حاصل بوده است.

▪ درد شایع و غالباً شدید و غیر اختصاصی است و گاهی در همه‌جای بدن وجود دارد.

▪ غالباً نوجوان غیبت درسی دارد.

▪ این سندرم در پاییز و درست بعد از آغاز گشایش مدارس آغاز شده یا بدتر می‌شود. به احتمال زیاد این حالت در دوره‌های گذار مثل شروع یا پایان دبستان و راهنمایی و آغاز یا پایان دبیرستان بیشتر دیده می‌شود.

▪ وقتی یک نشانه‌ از بین رفت، نشانه‌ی دیگر ظاهر می‌شود.

▪ بیمار دچار ناتوانی‌های یادگیری، اضطراب، افسردگی، بی‌نظمی‌ نقص توجه، بیش فعالی یا سایر نابسامانی‌های روانشناختی است.

▪ در زندگی نوجوان یا خانواده‌اش رویدادهای قابل توجهی در ارتباط با شروع نشانه‌ها وجود دارد. طلاق یا جدایی والدین از یکدیگر شایع است.

▪ داروهای تجویز شده برای درد یا سایرنشانه‌ها مؤثر نیست یا سبب بروز واکنش‌هایی می‌شود که «هیچ کس در جهان آنها را گزارش نکرده است».

▪ خانواده هم در این زمینه دچار نگرانی می‌شوند و نمی‌دانند برای کودک انجام چه درمانی بهتر است.

دکترحسین نجمی روانپزشک