باز هم مشق هایم دیر شد

برای انجام تکالیف درسی دانش آموزان برنامه ریزی کنید

کودکان در تمامی سنین، کنجکاوی ذاتی خاصی نسبت به محیط اطراف خود دارند و همواره سعی در کشف دنیای پیرامون خود می‌کنند. اگر در این مورد او را محدود کنیم یا وقفه‌ای در کارش ایجاد شود، زمینه را برای ایجاد جار و جنجال و گله و شکایت او فراهم کرده‌ایم. حال سوال این است که چرا هنگامی که کودک وارد مدرسه می‌شود و تعلیم و تربیت او جنبه رسمی‌تری پیدا می‌کند، انجام تکالیف درسی برایش کار سخت و شاقی می‌شود و واقعا چه اتفاقی می‌افتد؟

همه ما می‌دانیم که عمده‌ترین قسمت تعلیم و تربیت دانش‌آموزان بخصوص در سال‌های پایین تحصیلی، تکلیف درسی آنهاست که دانش‌آموزان موظف هستند آنها را انجام دهند، اما خودداری برخی دانش‌آموزان از انجام تکالیف و عملکرد والدین و سلیقه‌های متفاوتشان گاه، باعث ایجاد تنش در محیط خانواده می‌شود. موضوع عدم علاقه دانش‌آموزان به انجام تکالیف یکی از موضوعات مهم در طول سال‌های تحصیل است چرا که طبق تحقیقات به عمل آمده زمانی را که کودک صرف انجام تکالیف درسی می‌کند مستقیما بر کارکرد تحصیلی او تاثیر می‌گذارد.

این تحقیقات همچنین بیانگر آن است که دانش‌آموزانی که به طور مداوم تکالیف درسی‌شان را انجام می‌دهند موفق‌تر از آنهایی هستند که به هر نوع از انجام تکالیف‌شان سرباز می‌زنند و انجام این تکالیف عملکرد تحصیلی را برای همه دانش‌آموزان (اعم از خوب یا بد)‌ افزایش می‌دهد. موضوع عدم علاقه برخی دانش‌آموزان به انجام تکالیف مدرسه دلایل بسیاری می‌تواند داشته باشد اگرچه نمی‌توان ریشه این مشکل را تنها به معلم و مدرسه نسبت داد. گاه بین معلم و کودک شما مشکل وجود دارد به این صورت که فرزند شما معلمش را دوست ندارد یا به نظر می‌رسد معلم زیاد از فرزند شما خوشش نمی‌آید یا در طول مدت تحصیل فرزندتان، معلمی باشد که زیاد با فرزندتان جور درنیاید. شما به عنوان والدین بایستی بدانید که واقعیت چیست و دقیقا حق با کیست و پیرامون ارتباط معلم با فرزندتان اطلاعاتی را به دست آورید. برای این کار می‌توانید با فرزندتان گفت‌وگو کنید و از او سوالاتی را بپرسید. همچنین ملاقات‌های دوره‌ای با معلم نیز می‌تواند اطلاعات کافی در اختیار شما قرار دهد. این یک واقعیت است که معلم خوب می‌تواند تاثیر مثبتی بر دانش‌آموز بگذارد که در تمام عمرش ماندگار است و معلم بد نیز می‌تواند بر کودک تاثیر گذارد و صدمه‌ای ماندگار بر او وارد سازد.

شما به عنوان والدین دانش‌آموز وظیفه دارید چه کودک معلمش را دوست داشته باشد و چه نداشته باشد به فرزندتان کمک کنید تا در مدرسه به بهترین نحو عمل کند و سعی نماید وظایفش را درست و بی‌عیب و نقص به انجام برساند. شما نمی‌توانید فرزندتان را مجبور کنید کسی را دوست داشته باشد، ولی می‌توانید رفتاری را به او بیاموزید که به وی کمک کند با احساساتش طوری کنار آید که باعث بهبود روابط او با معلمش شود.

همچنین توانایی یادگیری دانش‌آموز، نگرش و نقش والدین و معلمان، ‌چگونگی جو خانه و مدرسه نقش بسزایی را درباره این موضوع به عهده دارد.

بسیاری از دانش‌آموزان آمادگی یادگیری برخی مفاهیم را ندارند، ولی بزرگ‌ترها به زور از آنها می‌خواهند که در یادگیری مفاهیم تبحر پیدا کنند. این امر باعث می‌شود که کودکان دچار یاس و ناامیدی گردند چرا که خود را بسیار ناتوان می‌بینند. بسیاری از دانش‌آموزان نیز در این سن از لحاظ روحی به درجه رشد کافی نرسیده‌اند و نمی‌توانند مسوولیت‌های مدرسه را برعهده بگیرند. در این موارد والدین اغلب می‌توانند نقش اصلی را بازی می‌کنند و این روند را آسان‌تر یا مشکل‌تر نمایند. موفقیت در مدرسه از منزل آغاز می‌شود. چنانچه والدین مشوق فرزند خود باشند، انتظاراتی واقع‌بینانه را در مورد تکالیف و ساعات مطالعه در نظر بگیرند و این مقررات را به اجرا درآورند، کودکان نیز سعی خواهند کرد که چنین عاداتی را در خود پرورش دهند و مسوولیت کار مدرسه را برعهده گیرند.

بسیاری از دانش‌آموزان آمادگی یادگیری برخی مفاهیم را ندارند، ولی بزرگ‌ترها به زور از آنها می‌خواهند که در یادگیری مفاهیم تبحر پیدا کنند. این امر باعث می‌شود که کودکان دچار یاس و ناامیدی گردند چرا که خود را بسیار ناتوان می‌بینند

این موضوع بسیار اهمیت دارد که فرزندان یاد بگیرند تکالیف درسی را خودشان انجام دهند. گاه فرزندتان توانایی انجام تکالیف خود را دارد ولی فاقد اعتماد به نفس کافی می‌باشد و به تشویق و دلگرمی نیاز دارد، اما گاه بچه‌ها آن‌قدر خود را در انجام تکالیف «ناتوان» نشان می‌دهند که شما والدین مجبور می‌شوید به جای او تکالیفش را انجام دهید. غافل از این که با این کار خود به هیچ وجه به او کمک نمی‌کنید. درواقع این باور را در او تایید می‌کنید که او خودش نمی‌تواند کارش را انجام دهد و در ضمن در دفعات بعد نیز باید این وظیفه را انجام دهید.

مسوولیت‌پذیری دانش‌آموزان در انجام تکالیف درسی یک مزیت است چراکه بچه‌ها از طریق تکلیف درسی مهارت‌هایی را می‌آموزند که برای آینده وی و در دوران بزرگسالی‌اش ضروری است. آنها از طریق انجام این تکالیف یاد می‌گیرند که دستوراتی را پیگیری کنند و در این راه تمام استعدادهای خود را به کار گیرند. از دیگر مزایای تکلیف درسی این است که این تکالیف حلقه اصلی ارتباط بین خانه و مدرسه است و می‌تواند تماس مستمری بین شما، فرزندتان و معلم وی فراهم آورد. این تکالیف بهترین وسیله‌ای است که از طریق آن می‌توانید ارتباطی روزانه با تعلیم و تربیت فرزندتان حفظ کنید.

● راهکارها

برای کاهش فشار و تنش ناشی از انجام تکالیف درسی بر دانش‌آموز و خانواده می‌توانید چند راه‌حل‌ را به کار گیرید:

▪ برای درس خواندن و انجام تکالیف فرزندتان برنامه‌ریزی و زمان‌بندی کنید. وقتی کودک از مدرسه برمی‌گردد از او بپرسید در مدرسه چه کرده، چه درس‌هایی داشته و چه تکالیفی را باید انجام دهد.

▪‌ همراه با خود دانش‌آموزان برنامه انجام تکالیف درسی‌اش را تدوین کنید. به یاد داشته باشید برنامه‌ای که برای یک کودک مناسب است امکان دارد برای کودک دیگر مناسب نباشد. مثلا بعضی از آنان نیاز دارند که بعد از مدرسه مدتی بازی کنند و بعد تکالیفشان را انجام دهند، ولی برخی دیگر وقتی بازدهی بیشتری دارند که قبل از بازی تکالیفشان را انجام دهند.

▪ اطلاعاتی را از معلمین مدرسه درباره فرزندتان به دست آورید. در اوایل سال تحصیلی، معلم کودکتان را ملاقات کنید، از نحوه تدریس و انتظارات او آگاه شوید و پرس و جو کنید.

▪ اگر احساس می‌کنید فرزند شما با معلمش مشکل دارد با دقت و حوصله حرف‌هایش را بشنوید و با صراحت و محکمی به کودک خود بگویید باید با معلمش سازگاری کند، چراکه در زندگی آینده‌اش با افرادی برخورد خواهد کرد که شاید آنها را دوست نداشته باشد، ولی مجبور است با آنها کنار آمده و کار کند.

▪ اگر فرزندتان تکالیف درسی‌اش را انجام نمی‌دهد یا در انجام آنها مشکل دارد، باید به او کمک کنید تا علت را کشف کنید و در حل و رفع آن بکوشید. سعی کنید بفهمید که چرا فرزندتان نمی‌خواهد تکالیفش را انجام دهد یا چرا در درس خواندن مشکل دارد.

▪ اگر فرزندتان دچار ناتوانی در یادگیری یا دچار یک مساله عاطفی است تا جایی که کار مدرسه او را تحت تاثیر قرار می‌دهد بایستی مشکلش را حل کنید و از وی حمایت کنید تا بتواند در مدرسه عملکرد بهتری داشته باشد.

▪ تکالیف طولانی و مشکل را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا کودک راحت‌تر بتواند آنها را انجام دهد. اگر کودک همواره از این موضوع ناراحت و کلافه است و نمی‌داند از کجا و چگونه شروع کند به او نشان دهید که چگونه می‌تواند یک تکلیف یا کار طولانی و پیچیده را به بخش‌ها و اجزای کوچک‌تر تقسیم کرده و آن را برای خود آسان نمایید.

▪ مکان مشخصی را برای انجام تکالیف فرزندتان تعیین کنید. فرزند شما برای انجام تکالیف خود نیازمند مکانی است که ساکت باشد و نور کافی داشته باشد. محل مستقلی را برای کتاب و دفترهای وی در نظر بگیرید و به استقلال او احترام بگذارید.

▪ به کودک خود اعتماد به نفس بدهید. اگر فرزندتان در درس خاصی مشکل دارد، با یادآوری موفقیت‌های او در درس‌های دیگرش در او اعتماد به نفس ایجاد کنید و به او بفهمانید که همه انسان‌ها در مواقعی دچار اشتباه می‌شوند.

▪ سختگیری‌ها را کمتر کنید. به کودک فرصت کافی بدهید. بسیاری از کودکان می‌توانند کاری را که از آنها خواسته شده انجام دهند، ولی به فرصت بیشتری نیاز دارند. پس زمان بیشتری برای انجام تکالیفشان در نظر بگیرید.

▪ بتدریج دخالت‌تان را در انجام تکالیف کودک کم کنید. اگرچه ممکن است در ابتدای کار مجبور باشید در انجام تکالیف دخالت مستقیم داشته باشید. بکوشید به او کمک کنید تا خودش مسوولیت کارهایش را به عهده بگیرد. به کودک اجازه دهید تا مسوولیت‌پذیر باشد.

▪ کودک را از لحاظ درسی تقویت کنید. در صورتی که ضعف کودک در یک محدوده خاص باشد، می‌توانید با استفاده از کلاس‌های تقویتی یا معلم خصوصی شرایط را بهتر کنید.

▪ مثبت باشید. تلاش فرزندتان را در انجام تکالیفش تحسین کنید. انتظار نداشته باشید کار کودک بی‌نقص باشد. وقتی فرزندتان کارش را خوب انجام می‌دهد و در انجام تکالیفش حوصله و دقت به خرج می‌دهد، او را تشویق کنید.

▪‌ برای دانش‌آموزی که به جای انجام دادن تکالیفش به بازی می‌پردازد از خود بازی یا فعالیت‌های دیگر که مورد علاقه اوست به عنوان پاداشی برای انجام تکالیف استفاده کنید یا بازی و انجام تکالیف را به صورت نوبتی درآورید.

▪ ‌در مقابل اعمال کودک، اگر برخورد مثبت شما نتیجه خوبی ندارد، واکنش منفی نشان دهید. مثلا اجازه ندهید برنامه تلویزیون را تماشا کند یا بازی کند. برای موثر بودن این روش کارهایی را انتخاب کنید که بلافاصله اجرا شوند.

● رایج‌ترین مشکلات دانش‌آموزان در تکالیف درسی

▪ کودک تمام سعی خود را صرف تکالیف درسی نمی‌کند. در واقع به انجام درست تکالیف اهمیتی نمی‌دهد و سعی می‌کند آنها را سرهم‌بندی کند. در این مواقع لازم است برایش توضیح دهید که این طور سرهم‌بندی کردن قابل قبول نیست. برای انجام تکالیف درسی وقت اجباری تعیین کنید و برای او تشویقی نیز در نظر بگیرید.

▪ کودک از انجام تکالیف درسی خودداری می‌کند. بعضی از بچه‌ها تکالیف درسی‌شان را انجام نمی‌دهند و بدون رودربایستی از انجام آنها خودداری می‌کنند.

▪ برخی از آنان حتی در این مورد به دروغ نیز متوسل می‌شوند. در این مواقع لازم است فرزند خود را در صورت انجام ندادن تکالیفش از برخی امتیازات مانند (بازی با دوستان، تماشای تلویزیون و...) محروم سازید.

▪ فرزندتان باید بیاموزد که انجام تکالیف درسی یک میدان نبرد نیست و شما بحث و مشاجره در این مورد را تحمل نخواهید کرد. اگر در همین حین تکالیفش را کم‌کم انجام داد، او را تحسین کنید و حتی در مواقع مناسب جایزه‌های کوچک و امتیازهای ویژه برایش در نظر بگیرید.

▪ دانش‌آموز آخرین وقت روز را و بعد از انجام تمام بازی‌ها و سرگرمی‌ها برای انجام تکالیف خود انتخاب می‌کند. بسیاری از دانش‌آموزان تمام طول شب را صرف می‌کنند تا تکالیف درسی‌شان را انجام دهند و برای انجام تکالیفشان دائما از دیگران کمک می‌خواهند. اغلب این بچه‌ها به این دلیل تکالیف درسی‌شان را در مدت زمان طولانی انجام می‌دهند که در یک محیط نامناسب و آشفته می‌باشند. با فرزندتان صحبت کنید و به طور قاطعانه از او بخواهید که باید تکالیف درسی خود را در ساعات اولیه انجام دهد. در صورت لزوم محل انجام تکالیف درسی او را تغییر دهید یا هر آنچه باعث حواسپرتی او می‌شود را از وی دور سازید. به فرزندتان یاد دهید که تکالیفش را مسوولانه، پر بار و به موقع انجام دهد.

▪ کودک تکالیفش را به تنهایی انجام نمی‌دهد و دائما از دیگران کمک می‌طلبد. بعضی از بچه‌‌ها تکالیف درسی‌شان را حتی وقتی قادر به انجام آن باشد، به تنهایی انجام نمی‌دهند و اصرار دارند که والدینشان کنار آنان بنشینند یا دائما از آنها تقاضای کمک می‌کنند.

▪ به او تفهیم کنید که شما مسوول تکالیف وی نیستید و نمی‌توانید دائما در اختیار وی باشید. البته به غیر از زمان‌هایی که کودک دچار مشکل می‌شود یا حل مساله برای او سخت می‌باشد. در نظر داشته باشید که وابستگی به شما به عنوان والدین، آنها را به سمت اتکاء و وابستگی بیشتر هدایت می‌کند.

▪ بعضی اوقات فرزندتان بر سر انجام تکالیف درسی‌اش با شما بحث و مشاجره می‌کند. بعضی از بچه‌ها عادت دارند که دائما در مورد انجام تکالیفشان با والدین بخصوص مادرشان به بحث و جدل بپردازند. در این مواقع هیچگاه سعی نکنید صحبت‌های خصمانه‌‌ای با فرزندتان داشته باشید چرا که این امر باعث تحقیر وی می‌شود. اعتماد به نفسش را ضایع می‌کند و به مشکل، بیشتر دامن می‌زند. در عوض زمانی که فرزندتان در مورد تکالیف درسی‌اش با شما بحث و مشاجره می‌کند، انتظارات‌تان را به طور ساده و با شیوه‌ قاطع بیان کنید و خواسته خود را به طور مداوم تکرار کنید. در این گونه موارد بسیاری از والدین قادر به برخورد قاطعانه و موثر با فرزند خود نیستند. برخی از آنان می‌ترسند اگر با فرزندشان محکم و قاطعانه برخورد کنند، از نظر روانی آنان را دچار مخاطره می‌کنند بعضی دیگر نیز از این می‌ترسند که مبادا فرزندشان دیگر آنان را دوست نداشته باشد.

اما واقعیت این است که این‌گونه برخوردها و رفتارهای محکم به نفع فرزند شماست و به آنان می‌آموزد تا در زمینه تکالیف درسی خود مسوولیت پذیر باشد.

معصومه اسدی