نظریه های جامعه شناسی انتقادی در ورزش

گروه ورزش و فرهنگ

 

جلسه نقد کتاب "نظریه های جامعه شناسی انتقادی در ورزش" اثر ریچارد جیولیونوتی، با حضور مترجم اثر، دکتر افسانه توسلی، عضو هیأت علمی دانشگاه الزهراء،  دکتر آقاپور عضو هیأت علمی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران و رئیس کارگروه ورزش انجمن جامعه شناسی ایران، دکتر مهدی شهبازی، عضو هیأت علمی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران و دکتر برزو مروت در سالن کنفرانس های انجمن جامعه شناسی برگزار شد.

در ابتدای جلسه، دکتر آقاپور با بیان این که جامعه شناسی ورزش، حوزه ای از جامعه شناسی است که ورزش را به مثابه یک پدیده اجتماعی مورد بررسی قرار می دهد، هدف این حوزه را خدمت به هر دو حوزه ورزش و علوم اجتماعی دانست و تاکید کرد با افزایش تحقیقات اجتماعی و فرهنگی در حوزه ورزش، هم می توان به رشد ورزش و هم به رونق علوم اجتماعی کمک کرد.

سپس سخنران جلسه، دکتر افسانه توسلی، عضو هیأت علمی دانشگاه الزهراء به معرفی کتاب " نظریه های جامعه شناسی انتقادی در ورزش " پرداخت.

وی در معرفی ریچارد جیولیونوتی گفت که استاد جامعه شناسی دانشگاه دورهام انگلستان است و بر حوزه جامعه شناسی ورزش متمرکز است، کتاب ها و مقالات وی بیشتر در حوزه جامعه شناسی فوتبال، فوتبال و جهانی شدن و زمینه های دیگر مطالعه اجتماعی ورزش است، او هم اکنون درباره جامعه شناسی المپیک مشغول کار است. دکتر توسلی گفت کتاب " نظریه های جامعه شناسی انتقادی در ورزش" در سال 2005 انتشار یافته است و من این اثر را در سال 2007 یافتم و قانع شدم که لازم است به فارسی برگردانده شود.

او گفت به عنوان یک علاقمند به پژوهش در حوزه جامعه شناسی ورزش، از این واقعیت که در علوم اجتماعی ایران متون کافی در این حوزه وجود ندارند در رنج بودم و بنابراین دست به ترجمه این اثر زدم.

دکتر توسلی در معرفی کتاب گفت: وی به بررسی پدیده ورزش از منظر جامعه شناسی پرداخته است و این کار را از پیشگامان علوم اجتماعی شروع کرده است. هر چند این پیشگامان اغلب درباره ورزش چیز زیادی نگفته اند اما جیولیونوتی کوشیده با در نظر داشتن ویژگی ها و گرایش های نظری ایشان، ورزش را از منظر بنیان گذاران جامعه شناسی بررسی کند.

او در فصل اول کتاب از دورکیم می گوید و از جایگاه ورزش در انسجام اجتماعی و همبستگی مکانیکی و ارگانیکی مورد نظر وی، ابعاد مناسکی ورزش و شباهت های دو پدیدیه ورزش و مذهب در دستگاه نظری دورکیم حکایت دارد. در ادامه از رهروان دورکیم سخن به میان می آید و ورزش در نظام های agil پاسونزو مفاهیم مرتن مثل همنوایی و... تحلیل می شود. جیولیونوتی نگرش دورکیم را بیشتر می پسندد و به رویکرد پارسونز و مرتن انتقادات بیشتری وارد می داند.

 در فصل بعدی از ماکس وبر و گرایش های وبری در جامعه شناسی می خوانیم، او از منظر عقلانی شدن و دیوان سالاری به بررسی ورزش می پردازد.، از پژوهش گرتز بر خروس بازی مردم بالی در اندونزی نام می برد. گاتمن در همین راستا چند ویژگی عمده برای ورزش مدرن بر می شمارد که عبارتند از: عقلانی شدن سکولاریزاسیون، حضور زنان، تخصص گرایی، بوروکراسی و کمی گرایی.

توسلی افزود: فصل چهارم کتاب مطالبی را درباره مطالعات فرهنگی بیان می‌کند و از المپیک مدرن سخن می‌گوید. فصل پنجم نیز به سه موضوع بسیار مهم نژاد، قومیت و تعصب می‌پردازد. این سه موضوع و به‌ویژه نژاد در هر تحقیق ورزشی اهمیت دارد. نویسنده  نظریه‌هایی را درباره نژاد بیان و سپس آن‌ها را نقد می‌کند و در ادامه اتفاقات سال 1970 به بعد و ورود سیاه‌پوستان به ورزش حرفه‌ای را بیان می‌کند. در فصل بعدی کتاب به هویت‌های جنسیتی و جنسیت در ورزش می‌پردازد

اما جیولیونوتی در تمام این موارد انتقاداتی را به وبر و گاتمن وارد می داند، نمی توان ورزش مدرن را سراسر حوزه عقلانیت در نظر گرفت، اگر این اتفاق بیفتد آن گاه کسب نتیجه جایگزین لذت می شود و بدین ترتیب مسابقه و ورزش ماهیت خودش را می بازد. وی نمی پذیرد که در ورزش مدرن سکولاریزاسیون بدان صورت گرایش های مذهبی و ماوراء الطبیعی را کنار زده باشد بلکه برعکس موارد زیادی از گره  خوردن این عقاید با ورزش مدرن وجود دارد. همچنین از اینکه ورزش مدرن را سراسر عرصه  تخصص گرایی بدانیم انتقاد می کند و می گوید اکنون ورزشکاران بسیاری در عرصه های قهرمانی و حتی کسب مدال المپیک داریم که حتی در رشته های متفاوتی مهارت دارند و...

در فصل سوم ورزش از منظر نظریه های مارکسی و نئومارکسی بررسی می شود. در نظریه مارکس ورزش همچون دین، ابزار دست سرمایه داری است و افیون به حساب می آید. اما مارکسیست های بسیاری چنین نگرشی به ورزش ندارند. لنین خود دوچرخه سوار حرفه ای بود و دولت جمهایر شوروی از ورزش در خدمت مارکسیسم استفاده می کرد.

جیولیونوتی نشان می دهد که در برخی تحقیقات مارکسیستی، ورزش حرفه ای به مثابه عرصه کار و تولید شناخته یم شود. در این دستگاه نظری ورزشکار همچون پرولتاریا، سرمربی همان سرکارگر، مالک باشگاه همان سرمایه دارد و تماشاگر همان مصرف  کننده است. نظریه های مارکسیستی همین طور از الیناسیون و از خودبیگانگی ورزشکاران حرفه ای در فرایندهای ثبت رکورد و... سخن می گویند.

دکتر توسلی تاکید کرد: تقریبا هیچ جامعه شناس برجسته و یا حوزه مطالعاتی معتبری نیست که جیولیونوتی بدان نپرداخته باشد و ورزش را از منظر آن به بحث ننهاده باشد. در این کتاب با  کثرتی از اسامی و نظریه ها مواجه هستیم.

فصول پایان کتاب جیولیونوتی نیز به بررسی ورزش از منظر متفکران پست مدرن و مباحث مربوط به جهانی شدن و...  اختصاص دارد.

در پایان جلسه نیز برخی استادید، دانشجویان و علاقمندان حاضر به پرسش و پاسخ با مترجم اثر پرداختند.

 

مشخصات کتاب

 * نویسنده: ریچارد جیولیونوتی

* مترجم: افسانه توسلی

*  تعداد صفحه: 368

* نشر: علم (23 اردیبهشت، 1391)

* شابک: 978-964-224-345-7

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139