خشونت در مدارس ، وضعیت حومه های فقیر نشین فرانسه

کاترین بلیا برگردان گروه مترجمان پیشرو

خشونت در مدارس فرانسه بیش از اینکه اتفاق دیدنی وجذابی باشد،از جمله رویدادهای کم اهمیتی است که روی هم انباشته شده و در نهایت به جو کلاس ها آسیب می رسانند.جای تعجب ندارد که مدارس حومه های فقیر نشینحساس سنگین ترین بها را می پردازند. نوجوانی که به معلم ریاضی خود چاقو می زند،پدر یا مادری که به معلم سیلی میزند،دانش آموزی که به مدیر مدرسه حمله می کند،نوجوانانی که توسط همسالان خود مورد آزار و اذیت قرار میگیرند تا حدی که در برخی موارد دست به خودکشی می زنند . . .  افکار عمومی به سبب همین حوادث خشونت آمیز در درک پدیده ی خشونت در مدارس منحرف شده است.

بااین حال فراتر از وقایع دراماتیکی که به طور گسترده در مطبوعات بازتاب پیدا کرده است،آنچه از سال های 1990 به بعد تحت عنوان خشونت در مدارس مطرح می شود،در واقع شامل وقایع اغلب کم اهمیت از نوع خشونت های جزئی است که به دلیل تعداد،تکرارو در نهایت تأثیری که بر افراد و جو مدارس میگذارند،مشکل ساز هستند.

این خشونت"عادی" در مدارس بیشتر شامل پدیده های ناهمگن است:خشونت های ضد مدرسه ای علیه مدرسه و یا کارکنان آن،درگیری های میان معلمان وشاگردان،آزار و اذیت و سایررفتارهای منحرفیست که میان خود دانش آموزان اتفاق می افتد.
 

کتک کاری،ناسزاگویی،آزار و اذیت

طی سال ها،افکار عمومی همانند سیاستگذاران، خشونت در مدارس را بعنوان خشونتی که از محله های فقیر نشین آمده و به مدارس نفوذ کرده است و دلیل آن هم بزهکاری برخی از  افراد کم سن وسال است،در نظر میگرفتند.اما تحقیقات نشان می دهد که این مساله کمتر از ده درصد اعمال خشونت آمیز جدی را شامل می شود و کمتر از دو درصد این خشونت ها در میان جوانان است.درواقع خشونت در مدارس پدیده ای درون زاست و نتیجه ی فرایندی از تخریب جو مدرسه و به ویژه تخریب کیفیت روابط میان جوانان و یا بین جوانان و بزرگسالان است.

این روابط تا حد زیادی به احساس عدالت و انسجام در اجرای قوانینی که معرف زندگی مدرسه ای هستند،بستگی دارد. مجموعه ی پژوهش های بین المللی به طورگسترده میان جو مدرسه،کیفیت یادگیری و خشونت در مدرسه ارتباط برقرار کرده اند.

حوادث مخرب که اغلب شدت کم اما بسامد بالایی دارند،زمانی که زیاد شوند،به طور کلی در بدتر شدن جو مدارس  نقش دارند.
 

پرخاشگری نسبت به کارکنان مدرسه(معلمان و سرپرستان) عمدتأ خشونت های کلامی هستند(44درصد کارکنان دانشگاه و مدرسه،طی سال تحصیلی مورد توهین قرار گرفته اند و8درصد آنها چندین بار این امر برایشان پیش آمده است)،این توهین ها به ندرت با حرکات زشت و ناپسند بیان شده اند(5درصد معلمان).در طول یک ترم در سال2012،یک پنجم معلمان ابتدایی توسط والدین مورد توهین قرار گرفته اند،اما این نسبت برای مدرسه راهنمایی تنها سه درصد بوده است.خشونت فیزیکی علیه کارکنان آموزش و پرورش بسیار نادر است وکمتراز یک درصد کارکنان مدرسه راهنمایی گزارش داده اند که مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند.

توهین و پرخاشگری کلامی یا نمادین سه چهارم خشونت های میان دانش آموزان را تشکیل میدهد. درتحقیقات انجام شده بر روی قربانیان در موسسه ی l’OIVE بیش از نیمی از جوانان دانشگاه(52درصد)،اظهار کرده اند که در طول سال موردتوهین قرار گرفته اند.خشونت های نمادین عمدتأ به صورت لقب های ناجور(39درصد)،طرد کردن فرد (32درصد) و تحقیر(16،1درصد) هستند.
 

کتک کاری ، دعوا ، دزدی (بیشتر در مدارس)و نژادپرستی بخشی از زندگی روزمره ی کمتر از ده درصد مدارس است.دانش آموزان دعواهایشان رانیز اغلب بعنوان بازی تلقی میکنند.برخی  از معلمان و سرپرستان میگویند که زمانی که سعی میکنند مداخله کنند،فرد قربانی خودش تلاش میکند تا وضعیت را  کنترل کند:"ما بازی میکنیم خانم".بنابراین ترس از ضعیف بودن،مجازات و حذف شدن از گروه قانون سکوت را حکم فرما کرده است.

 

آزار و اذیت میان دانش آموزان میتواند به اشکال مختلف جسمی یا روانی باشد.اگر کارکنان آموزشی بلافاصله وارد عمل نشوند،ممکن است عواقب سنگینی در پی داشته باشد،بخصوص که آزار و اذیت میتواند تأثیری مستقیمی بر زندگی مدرسه ای داشته باشد:باعث افزایش احساس ناامنی در میان دانش آموزانی که شاهد ماجرا هستندو نیز گسترش حس مصونیت از مجازات در میان متجاوزان شود و در نتیجه جو مدرسه را سنگین کند.
 

خشونتی فزاینده

آیا باید از بین توصیف ها و محکومیت های بزرگسالان از خشونت های کم اهمیت روزمره در مدارس و اقدامات شدید(اما استثنایی) که رسانه ها گزارش میکنند، اینگونه نتیجه گرفت که مدارس بیش از پیش طعمه ی خشونت هستند؟
 

این چیزی نیست که بررسی های اخیر -  که بطور منظم جو مدارس را ارزیابی میکنند -  و اظهارات قربانیان مدارس ابتدایی و راهنمایی نشان میدهند.مطالعه ای که موسسه ی OIVE  با نمونه ای از12326 دانش آموز مدارس ابتدایی برای یونیسف انجام داده است،نشان می دهد که بیش از نود درصد دانش آموزان در مدرسه شان احساس امنیت میکنند.یعنی آنچه که تحقیق DEPP – انجام شده در سال  2012 - تأیید میکند که مطابق آن اکثر جوانان دانشگاه و دبیرستان در مدرسه خود احساس راحتی می کنند.

با این حال برای درصدی از دانش آموزان،مدرسه تجربه ای دردناک است.14درصد از دانش آموزان روابط خود با آموزگاران را منفی ارزیابی می کنند؛یک دهم دانش آموزان بارها و بارها خود را قربانی احساس کرده اند؛5تا 6درصد گفته اند که چندین بار در ماه یا حتی در هفته مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند. هرچند این آمار با آمار اتحادیه ی اروپا یکسان است اما این مساله چیزی ار ناراحتی این جوانان کم نمی کند.

جای تعجب نیست که شدید ترین خشونت ها و درد و رنج های گزارش شده در محروم ترین مدارس گزارش شده است.

تأثیر پذیر ترین مدارس آنهایی هستند که مشکلات بیشتری دارند:دانش آموزانی با شرایط اجتماعی اقتصادی ضعیف،قرار گرفتن در منطقه ی فقیر ویا دور افتاده و گروه آموزشی بی ثبات . بنابراین آزار و اذیت و ضرب و شتم در مدارس حساس شایع تر است.خشونت در این مدارس سخت تر است.مثلأ در زد و خورد ها، یک گروه به قربانی ای حمله میکند چون مثلأ تولدش است و یا رنگی را پوشیده است که گروه مهاجم تعیین کرده است.همچنین مشاهده شده است که خشونت های ضد مدرسه ای تنش زا در برابر معلمان ، اساسأ در مدارسی وجود دارد که مشکلات بیشتری دارند.

این تنش ها که ایجاد استرس و اضطراب میکنند،می توانند زندگی معلم را به کابوس تبدیل کنند.تحقیقات اخیری که توسط موسسه ی OIVE در این خصوص درسال2011 انجام گرفته است،نشان می دهد که در مدارس راهنمایی نظر اکثر معلمان در مورد جو مدرسه مثبت است،این معلمان جدید هستند که سختی و مشکلات بیشتری دارند،خصوصأ در مدارس حساس که دوبرابر سایر مدارس تحت تأثیر مشکلات قرار میگیرند.فعالیت های دنیس جفریو فو سان نشان می دهد که چقدر احساس مورد حمایت قرار گرفتن توسط همکاران در معلمان جوان،بر کیفیت تدریس، وتعهد آنها تأثیر دارد وعامل حفاظت در برابر خشونت در مدرسه محسوب میشود.

برای نتیجه گیری می توان گفت که شرایط در حال تغییر است : میزان خشونت در مدارس به حد ثابتی رسیده است و شدت آن در برخی مراکز آموزشی و محله ها بیشتر شده است.باید خاطر نشان کرد که نمی توان این مساله را به تمام مراکز آموزشی بسط داد و اینکه تعدادی از مدارس واقع در حومه های فقیر نشینحساس موفق میشوند که با کارگروهی مداوم و هوشیاری ویژه ای،جو مدرسه را مثبت نگه دارند.هنگامی که تیم بصورت دست جمعی کار کند، ثبات داشته و متحد باشد،وضعیت از آنچه که ظاهر اجتماعی مدرسه ممکن است نشان دهد بهتر می شود.

از این منظر،تجارب تاثیر خود را نشان داده اند.آنها بر روی حمایت فزاینده از قربانیان،مشارکت بیشر با سندیکاهای محلی و آموزش اولیه و مستمری که به معلمان امکان این را می دهد که با اقدامات آموزشی جوی مثبت را اتخاذ کنند وبا ثبات ترین گروه آموزشی را تضمین کنند،تکیه دارند.خشونت در مدارس عمدتأ مشکلی داخلى است، ما نمیتوانیم امیدوار باشیم که امنیتی بیش از حد(دروازه های امنیتی،دوربین های مدار بسته) مشکل را بدون طرح پرسش در مورد آنچه که  می تواند پرخاشگرى و یا خشونت را تسهیل کرده  و یا آن را به وجود آورد،حل کنیم.

منبع : مجله ی علوم انسانی فرانسه ، منتشر شده در تاریخ 02/05/2013
(http://scienceshumaines.com )

گروه مترجمان پیشرو
(http://pishrotranslation.ir)

 

پرونده ی مدارس فرانسه :

روند کاری مدارس فرانسه ، قسمت اول :
http://www.anthropology.ir/node/21872

پروند کاری مدارس فرانسه ، قسمت دوم :
http://www.anthropology.ir/node/22079

 

پرونده ی «خشونت» در انسان شناسی  فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/3201

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139

ویژه نامه ی نوروز 1393 
http://www.anthropology.ir/node/22280