چهره‌های اتنوموزیکولوژی، جرج هرتزوگ

حامد جلیلوند

جرج هرتزوگ George Herzog (1901-1983)، انسان‌شناس، زبان‌شناس و اتنوموزیکولوژک مجارستانی است که تحصیلاتش را در بوداپست و برلین گذراند، اولیل دهه 1920م به عنوان دستیار هورن‌باستل در آرشیو فنوگراف برلین فعالیت می‌کرد و در همین دوره با اندیشه‌های بلا بارتاک نیز آشنا شد.  با روی کار آمدن فاشیست‌ها در آلمان، هرتزوگ نیز مانند زاکس و بسیاری دیگر مجبور به ترک وطن شد و به آمریکا مهاجرت کرد. هرتزوگ در دانشگاه کلمبیا زیر نظر فرانس بوآس به تحصیل خود ادامه داد و در همکاری با موزه تاریخ طبیعی آمریکا پژوهش‌های میدانی درباره بومیان جنوب غربی و با دانشگاه شیکاگو مطالعاتی درباره لیبریا انجام داد. «او از سال‌های 1920 تا 1960 به مطالعات میدانی در مناطق جنوب غربی آمریکا پرداخت. در سال 1927 چند ماهی را هم در «اپیما» در مناطق آمازون گذراند. در این مدت تقریبا هشت هفته‌ای حدود دویست آواز را ضبط کرد و اطلاعات بسیاری از موسیقی و اوضاع اجتماعی این مردم جمع‌آوری کرد.»( حجاریان، 1386: 60) پس از تاسیس رشته اتنوموزیکولوژی در دانشگاه ایندیانا، هرتزوگ در همکاری با آلن مریان و جرج لیست پژوهش‌های درباره بومیان غرب آمریکا، اقیانوسیه و نیز فرهنگ‌های غرب آفریقا انجام دادند.

کارهای اولیه هرتزوگ متاثر از مکتب موسیقی‌شناسی تطبیقی است از جمله مقاله «مقایسه استیل‌های موسیقایی پوئبلووپیما»(1938) که تک‌نگاری به روش اشتامف و هورن‌باستل است و ویژگی بارز آن آوانویسی مفصلی است که در ضمیمه این مقاله ارائه شده است.

از موضوعات مورد علاقه او رابطه زبان و جامعه قبیله‌ای با موسیقی، مطالعه تطبیقی شیوه‌های اجرا و نیز  موضوعات تاریخ‌نگارانه موسیقی است. حوزه مطالعاتی او علاوه بر بومیان آمریکا، سیاهان آمریکا و آفریقا، موسیقی فولکلوریک آمریکا و اروپا نیز هست که نمونه آن را می‌توان در مقاله «آواز» (1950) دید. هرتزوگ در این مقاله به بررسی مختصر موسیقی فولکلوریک اروپایی و آمریکایی می‌پردازد.

او درباره موسیقی سیاهان آمریکا اعتقاد داشت که «موسیقی آفریقایی که اکنون در سرزمین آمریکا شنیده می‌شود موسیقی بردگان سیاه پوست است. این موسیقی پیچیدگی‌های پلی فونیکی، ریتمیکی و پیشرفتگی‌های اجرایی را در سازها دارد که نباید حکمی کلی درباره آن صادر کرد. تنوع و ترکیب متعددی در این موسیقی دیده می‌شود.»(حجاریان، 1386: 99)

همچیین هرتزوگ مطالعاتی درباره موسیقی مراسم مذهبی انجام داده است، از جمله «در تحقیقاتی که هرتزوگ سال 1935م  بر «رقص ارواح» انجام داد، آمده که عمدتا تمام آوازهایی که با «رقص ارواح» در «دشت بزرگ» یافت می‌شود، گویی چنان با یکدیگر درآمیخته‌اند که این تصور را به وجود می‌آورد که اسلوب آن شیوه یکپارچه‌ای است که همین مردمان خود آن را به وجود آورده‌اند. در حالی که این اسلوب بیگانه است. اسلوبی که الگوی آن با الگوی موسیقی «دشت‌ها» متفاوت است. هرتزوگ می‌گوید 38 ملودی «رقص ارواح» متعلق به «دشت‌ها» را در دست داردکه همگی آنان دارای یک وحدت اجرایی هستند. «رقص ارواح» نشان می‌دهد که پهنه، حدود و ثغور زبان‌شناسانه و مرزهای زبانی، با اختلاف عناصر فرهنگی در داخل همان پهنه، بریکدیگر قرار گرفته‌اند.» (حجاریان، 1386: 105).

از دیگر کارهای هرتزوگ تاسیس آرشیو موسیقی سنتی دانشگاه ایندیانا است. او به پیروی از استادش هورن‌باستل، وجود آرشیو را لازمه شکل‌گیری یک جریان موسیقی‌شناسی تطبیقی می‌دانست. از این رو، در دهه 1930 و با حمایت بوآس به جمع‌آوری موسیقی فولکلوریک و بومیان آمریکا (بدوی) در دانشگاه کلمبیا پرداخت و سال 1948 زمانی که به عنوان استاد انسان‌شناسی به دانشگاه ایندیانا پیوست این مجموعه را نیز با خود به آنجا برد. این آرشیو شامل مجموعه‌ای از سیلندرهای مومی بود که توسط هرتزوگ، شاگردان و همکارانش تهیه شده بود بخش دیگری نیز از دیگر پژوهشگران به تهیه و تکثیر شده بود. نتل پس از تاکید بر الگو بودن آرشو فنوگراف برلین می‌نویسد: «در آمریکا جرج هرزوگ –که روزی دستیار آرشیو برلین بود- آرشیو مشابهی ابتدا در دانشگاه کلمبیا برپا کرد که کلکسیون آن در 1948 به دانشگاه ایندیانا منتقل شد. از جنگ جهانی دوم به بعد موسسه هرزوگ که آرشیو موسیقی فولکلور و ابتدایی خوانده می‌شود (این موسسه از سال 1945 زیر نظر جرج لیست اداره شد) و آرشیو آوازهای فولکلور کتابخانه کنگره آمریکا مهمترین آرشیوها به شمار می‌رفتند و نقش راهبر سایر موسسات مشابه را داشتند.» (نتل، 1365: 23)

او درباره رابطه زبان و موسیقی و فهم بر احتمال غیر قابل فهم بودن موسیقی اقوام گوناگون برای یکدیگر تاکید دارد و می‌گوید: «ما در دایره بعضی از نظریه‌ها مانند نظریه اسطوره‌شناسی عامیانه گیرافتاده‌ایم که می‌گوید موسیقی «زبانی عامیانه» است. موسیقی همانند زبان در برگیرنده عناصری از گویش است که باید از دو سوی شنونده و گوینده قابل تفهیم باشد.(1942)»(به نقل از حجاریان، 1386: 210)

هرتزوگ را باید از بنیانگذاران رویکرد آمریکایی اتنوموزیکولوژی دانست او سنت‌های اروپایی و آمریکایی را ترکیب کرد. «برنو نتل در سالگرد هشتادمین سال تولد وی چنین می‌گوید: "... یکی از دستیابی‌های عمده وی در تحقیق و تدریس، ترکیب سه جریان عمده فکری بود: موسیقی‌شناسی تطبیقی مکتب برلین، تحقیقات موسیقی فولکلوریک شرق اروپا و رشته مردم‌شناسی در آمریکا. بیش از هر کس دیگر هرتزوگ مسئول انتقال روش‌های مطالعاتی هورن باستل و نیز مکتب وی به آمریکا وترکیب این دیدگاه‌ها با رشته مردم‌شناسی امریکایی در سال‌های 1920 است که در اصل اینها به بنیان مشخص آموزش موسیقی‌شناسی قومی در آمریکا بدل شدند."(نتل: 1981).» (به نقل از حجاریان، 1386: 54) هرتزوگ از اولین اتنوموزیکولوگ‌هایی است که به پیروی از بوآس به مطالعات میدانی تاکید داشت و این اندیشه او بعدها توسط شاگردانش به جریانی نو در اتنوموزیکولوژی آمریکا بدل شد.

منابع

• حجاریان، محسن. (1386) مقدمه‌ای بر موسیقی‌شناسی قومی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و کتاب سرای نیک.
• نتل، برونو. (1365) اتنوموزیکولوژی، ترجمه مجتبی خوش‌ضمیر، تهران، کتاب آفرین
• تاریخچه آرشیو موسیقی سنتی دانشگاه ایندیانا ** وب سایت آرشیو موسیقی سنتی دانشگاه ایندیانا

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294