مطالعه بینامتنی سه حجم میدانی ساخته شده توسط شرکت کیمیای خاک

سارا اسد فلسفی زاده، پروین بابایی

تصاویر مورد بحث چند کار حجم از تولیدات شرکت کیمیای خاک می باشد که برای نصب در میدان ها طراحی و ساخته شده اند. طراحان  این شرکت که همه فارغ التحصیلان رشته صنایع دستی می باشند ؛ سعی در نمایش عناصر دیگر هنرها (بویژه هنرهای سنتی) در متن جدید (حجم شهری) داشته اند که این حضور گاه آشکار بوده است؛ مانند نقش ضریح یا خط کتیبه ای و گاه پنهان مانند فرم ها و قوس هایی که در ساختار طرح ها بکار رفته است.

 

ویژگی های کلی حجم های میدانی :

میدان نمادی از رشد و شکوفایی فرهنگ و هویت کالبدی هر محل و مکان و ساکنان آن جاست. فضاسازی و طراحی میدان باید طوری باشد که جلب توجه کند و آسایش و آرامش و حس تمرکز و تجمع پذیری به ساکنان و بینندگان بدهد. در واقع میدان باید بتواند خاطره انگیزی کند. میدان باید حضور فعال و گسترده مردم را در خود پذیرا باشد، نه این که فقط جنبه عبور ترافیک را داشته باشد. اگر میدانی نتواند با مردم ارتباط برقرار کند، برای مردم فقط مکانی برای گذر است.

عناصر مورد استفاده در حجم های میدانی از آن جهت که در برابر دیدگان عامه مردم قرار دارند و در ارتباط مستقیم با تمام اقشار جامعه اعم از تحصیل کرده و بی سواد است، باید با عموم مردم ارتباط برقرار کند. این حجم ها دارای ویژگی هایی از قبیل:

• استفاده از آثار هنری در فضاهای شهری جهت فضاسازی، هویت ‌بخشی و ایجاد خاطره در ذهن شهروندان.
• برقراری آرامش، تلطیف فضا و کاهش اثرات مخرب آلودگی های بصری محیطی.
• ارتقای فرهنگ و سواد بصری و تجسمی در شهروندان و ایجاد روحیه حساس نسبت به صیانت از فضاهای عمومی.
• ایجاد الگوی مناسب درخصوص مجسمه ‌سازی برای فضاهای شهری با توجه به خصوصیات ملی، مذهبی و فرهنگی
• ساماندهی و ساخت مجسمه ‌های مشاهیر و مفاخر.

و... می باشد.

استفاده ضابطه مند از فضای شهری برای چیدمان عناصر یکی از نیازهای اساسی شهرهای امروزی بوده و رعایت شاخص های طراحی محیطی در کنار سایر عوامل تأثیر گذار در رنگ، فرم و بافت هر مجموعه و محیط، ضمن کمک به دید بصری شهروندان در تمایز عناصر از یکدیگر، از آشفتگی فضایی کالبد شهر جلوگیری می کند.

از این جهات طراحان سعی در به کار بردن عناصر آشنای مردم دارند تا به بهترین شکل با شهروندان ارتباط برقرار کنند.

 

معماری ، متنی بینا هنری :

معماری از هنرهایی است که بیش از بسیاری دیگر بر پایه روابط بینامتنی استوار شده است؛ قواعد و مقررات برون متنی زیادی در معماری حاکم است که آن را از آزادی هایی که در پاره ای دیگر از هنرها همچون نقاشی است، جدا می کند؛ با این حال تنوع در کارکرد معماری و قابلیت های بی شمار آن در فضاهای مختلف موجب شده است تا عنصر خلاقیت در آن حضور پررنگی داشته باشد (نامور مطلق ، 1388 : 106). معماری را می توان از یک منظر به عنوان یکی از هنرهای مادر که دربرگیرنده بسیاری از هنرهاست، هنر بیناهنری نیز نامید که در نتیجه این امر این هنر دارای تنوع در نظام نشانه ای خود می باشد (همان : 107) در نتیجه این هنر بنا به دلایلی همچون تنوع در کارکرد و قابلیت های بی شمار و خلاقانه آن در فضاهای مختلف و نیز جامع بودن این هنر با حضور بسیاری از هنرهای دیگر در متن آن، همواره به عنوان یکی از پیش متن های شاخص در تولید آثار هنری مورد توجه بوده است. با توجه به این مسأله 3 حجم میدانی ساخته شده توسط شرکت کیمیای خاک در سه شهر مختلف در نگاهی گذرا مورد بررسی قرار می گیرد:

 

طرح شماره 1:

اصفهان ـ شهرستان بوئین میاندشت ـ میدان آزادی

عناصر بینامتنی بکار رفته در اثر :

ـ شمسه هشت پر یا ایرانی

ـ تزئینات بر گرفته از آجرکاری معقلی (تزئینات داخل شمسه)

ـ قوس های ایرانی

ـ حرکت ریتمیک و تکرار شونده و نیز افزایش یابنده عناصر قوسی که ساختار اصلی طرح را تشکیل می دهند .

 

این حجم میدانی شامل عناصر بینامتنی قوی مانند شمسه هشت پر یا ایرانی است که به صورت کامل از معماری اقتباس شده و در این حجم میدانی به کار رفته است. تزئینات بر گرفته از آجرکاری معقلی (تزئینات داخل شمسه) نیز بر گرفته از پیش متن های معماری اسلامی از مساجد و اماکن مقدس است که با شهروندان به خوبی ارتباط برقرار می کند.

استفاده از قوس های ایرانی و حرکت ریتمیک و تکرار شونده در این میدان از عناصر بینامتنی ضعیف است که سبب ایجاد زیبایی بصری و آرامش، تلطیف فضا و کاهش اثرات مخرب آلودگی های بصری محیطی می گردد و برای شهروندان با پیش متن های مختلف و با در نظر گرفتن سطوح مختلف سواد بصری قابلیت درک دارد.

 

طرح شماره 2:

بروجرد ـ میدان زائران کربلا

عناصر بینامتنی طرح :

ـ فرم ضریح با شیوه گره چینی

ـ عنصر نشانه ای خط بصورت کتیبه ای

ـ حرکت ریتمیک تکرار شونده

 

در این حجم میدانی نیز حضور عنصر بینامتنی قوی فرم ضریح با شیوه گره چینی به خوبی قابل مشاهده است که از پیش متن های معماری اسلامی برگرفته شده است. این پیش متن ها با اکثریت شهروندان به خوبی ارتباط برقرار می کند. حضور عنصر نشانه ای خط بصورت کتیبه نیز از عناصر بینامتنی قوی برگرفته از معماری و ادبیات در این حجم میدانی دیده می شود.

عناصر بینامتنی ضعیف تر بر گرفته از معماری عبارت است از حرکت ریتمیک تکرار شونده که برای تلطیف فضا و ایجاد زیبایی بصری از پیش متن های معماری در این  میدان مورد استفاده قرار گرفته است.

 

طرح شماره 3

فارس- کوار ـ میدان امام حسین (ع )

عناصر بینامتنی طرح :

ـ نیم قوس های به کار رفته در معماری ایرانی

ـ حرکت ریتمیک و دوار (اسپیرال) و افزایش یابنده قوس ها که ساختار اصلی طـــــــرح را تشکیل می دهند.

در این حجم میدانی ما شاهد حضور عناصر بینامتنی ضعیف معماری هستیم که در جهت ایجاد یک حجم میدانی با ویژگی های ذکر شده به کار رفته است.

 

منبع:

 

نامور مطلق، بهمن.1388 . ترامتنیت نزد ژرار ژنت: ارتباط متنها بر اساس هم حضوری (مقالات دومین و

سومین هم اندیشی هنر تطبیقی(. تهران: فرهنگستان هنر

 

جهت مشاهده طرح ها به فایل پیوست مراجعه شود.

 

آدرس صفحه: http://www.anthropology.ir/node/24792

ایمیل: [e-mail]

 

 

 

پیوست	اندازه
27482.docx	416.73 KB