جشن زاد روز مسیح (ع) در کلیسای شرق آشوری

فرزانه سجادپور

در متون و نوشته های تاریخی داستان ها و روايت هاي بسياري درمورد شب تولد مسیح (ع) درج شده است.عدم ثبت دقیق تاریخ تولد این پیامبر که به عنوان مبدا سال میلادی تقریبا پانصد و اندی بعد از تولدش ، گزینش شد موجب ابهامات فراوانی شده است. برخي از محققان 25 دسامبر را مرتبط به آئين ميترا پرستي مي دانند؛ روزي كه ميترا يا آفتاب شكست ناپذير زاده شد(رضي، 471 :1344) و این گزینش را راهکاری برای گذر از باورهای میترایی در روم آن دوره توصیف می کنند.  به هر روي با رسميت يافتن اين روز، آداب و سنت هاي ويژه آن دركليسا ها شكل گرفت . طبق تقويم كليساي شرق آشوري اين عيد در كانون الاول (يكي از ماه‌هاي آشوري ) برگزار مي شود. طبق سنت كهن پيش از رسيدن اين روز مردم منازل خود را تميز مي‌كنند و تزئينات جديدي به آن مي‌افزايند. كليسا نيز خاكروبي مي‌شود. مردم لباس هاي نو براي خود وعلي الخصوص كودكان تهيه مي كنند. پخت شيريني نيز يكي از مراسم متداول اين عيد است معمولاً قبل از عيد ميلاد انجمن هاي آشوري بازارچه‌هاي خيريه‌اي ترتيب مي‌ دهند كه مردم بتوانند اجناس مورد نياز عيد را از آن خريداري كنند. عوايد اين بازارچه‌ها نيز براي افراد مسن و بي سر پرست و نيازمند خرج مي‌شود. از جمله، پختن شيريني و فروش آن بسيار مرسوم است. دو نوع شيريني به نام نازك/ nazok / و كاتا /  kata/ توسط بانوان آشوري تهيه مي‌شود. اغلب خانم ها در آشپزخانه كليسا گرد هم مي‌آيند و با مشاركت يكديگر شيريني عيد را آماده مي‌كنند( اطلاع رسان شماره:9) .
شب عيد مردم با لباس هاي نو در كليسا حاضر مي‌شوند در اين شب كشيش بخش هاي اول كتاب مقدس را كه مرتبط با ظهور جبرئيل به مريم (س) و مژده حلول روح القدس در بطن وي است، قرائت مي‌كند. همچنين نحوه به دنيا آمدن مسيح (ع ) و شب ميلاد وي و حركت يك گروه مجوس(  زرتشتی) براي ديدار پادشاه يهود همچنين سرود مژده به مريم توسط گروه كر و مردم قرائت مي‌گردد كه متن آن چنين است:
“در آن هنگام فرشته جبرائيل به مريم عذرا
تولد خجسته عيسي، ناجي ما را بشارت داد
و با بيم توام با احترام به او چنين اعلام كرد
تو را سلام اي مادر ناجي و داور ما
تو را سلام كه از تو نجات دهنده آفاق ظهور كرد
تو را سلام كه اميد و زندگي از تو پا به جهان مي گذارد
تو را سلام كه حيفه مقدس پسر خدا هستي
تو را سلام كه باكره، فرزند زايي
تو را سلام اي درخشان ترين نور ها
تو را سلام اي كاخ اميد و آرزوي دل پادشاه متعال
تو را سلام كه هر چه نكو است از سينه تو سرچشمه گيرد
تو را سلام كه از تو به وجود آمد
پيش گام شادماني خلقت”
پس از خواندن دعا، مراسم عشاء رباني بر گزار مي‌شود و مردم روزه 25 *روزه خود را با خوردن نان و شراب مي‌گشايند. در اين شب سخنراني در مورد ميلاد مسيح (ع) مسايل روز مسيحيان ايران و جها ن توسط بالاترين مرجع كليسا ايراد مي گردد و در انتها پيغام و پيام پاتريارك به مناسبت عيد ميلاد و دعاهاي او براي آشوري هاي جهان قرائت مي‌شود (اطلاع رسان شماره:4).
بعد از پايان مراسم كليسايي مردم در بيرون سالن نمازخانه گردهم مي‌آيند و عيد را به هم تبريك مي گويند. سپس عده‌اي به منازل خود مي‌روند و برخي در سالن كليسا به جشن و پايكوبي مي‌پردازند. اين مراسم تا پاسي از شب گذشته ادامه پيدا مي‌كند و سپس مردم به منازل خود باز مي‌گردند. در اين شب درخت كاج(درخت كريسمس ) در همه منازل تزئين شده است و كودكان شادمان و كنجكاو به خواب مي روند تا صبح زود هديه‌شان را از بابانوئل كنار درخت در دست بگيرند. اين هدايا توسط پدر يا بزرگ خانواده تهيه مي‌شود. اما بابا نوئل خود سمبل كمك و همياري است. وي قديسي بود كه در سال هاي اول مسيحيت در قسمت هاي شمالي تركيه مي‌زيسته است. قديس نيكلاس در شب عيد ميلاد با پوشيدن لباس‌هاي مبدل هدايايي را كه از درآمد شخصي‌اش فرآهم مي‌كرد براي فقرا و مستمندان مي‌برد. اين سنت از آن روز تا كنون ادامه يافته اما امروزه بيشتر متوجه كودكان است (اطلاع رسانان شماره: 9،4).
مردم در روز عيد ميلاد هليم مخصوصي به نام هريسا /harisa/ را مصرف مي كنند اين حليم يك غذاي گوشتي سبك است كه به مناسبت پايان روزه داري تهيه مي‌شود.این روزه بیست و پنج روز قبل از این تاریخ با پرهیز از خوردن گوشت و فرآورده های لبنی آغاز شده ودر چهار دی ماه با اجرای مراسم عشای ربانی به آن پایان می دهند. در كنار هلیم ،شيريني مخصوص عيد، نازك ،هم در منزل و هم در كليسا مصرف مي‌شود. از فرداي عيد مردم به ديدار اقوام و خويشاوندان دور و نزديك خود مي‌روند و مجالس شاد و دوستانه ای برگزار مي‌كنند اين برنامه تا هفت روز يعني آغاز سال جديد مسيحي ادامه پيدا مي‌كند. در كنار اين ديد و بازديدهاي شخصي مراسم بازديد عمومي نيز برگزار مي‌شود. در يكي از روزهاي عيد با اعلام قبلي مراجع كليسايي، بزرگان قوم آشور و رهبران كليسايي، (كليساهاي چهارگانه) در يك سالن گرد هم مي‌آيند و مردم براي تبريك سال نو در آنجا جمع مي‌شوند. برخي از مسئولان دولتي نيز براي تبريك عيد در سالن مذكور حضور مي‌يابند. اين رسم قدمت چنداني ندارد و درسال هاي اخير در تهران و اروميه برگزار مي‌شود.