گزارش نکوداشت علی بلوکباشی

روابط عمومی

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه، با سخنرانی مجید غلامی‌جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر اصغر کریمی، مردم‌شناس، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی و حضور جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

 

علی‌اشرف صادقی: داشتن خانواده خوب در عرصه کارهای تحقیقاتی نعمت است

 

علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی گفت: افرادی در عرصه کارهای تحقیقاتی و علمی موفق می‌شوند که خانواده خوبی داشته باشند، چراکه داشتن همسر و همراه خوب در کار تحقیق نعمت است.

 

غلامی‌جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب در این آیین ضمن خیر مقدم به دکتر علی بلوکباشی، خانواده وی و اهالی فرهنگ و ادب گفت: بسیار خوشحال هستیم که این افتخار نصیب موسسه خانه کتاب شد تا زمینه‌ای را برای تجدید دیدار دکتر بلوکباشی با دوستان قدیمی ایشان فراهم کنیم. این آیین تجلیل ذره‌ای از دریای بیکران سال‌ها زحمت ایشان در عرصه فرهنگ است. امیدواریم در سال‌های آینده تولدهای پربارتر و بانشاط‌تری را از ایشان برگزار کنیم. برای این چهره پرافتخار عرصه فرهنگ آرزوی سلامتی و تندرستی داریم و امیدواریم شاهد انتشار آثار بیشتری از دکتر بلوکباشی باشیم.
 
علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این جشن با اشاره به بیش از نیم قرن دوستی با علی بلوکباشی اظهار کرد: 56 سال یعنی از ابتدای ورود به دانشکده در سال 1338 با دکتر بلوکباشی دوست هستم. از همان دوران در انتخاب دوست سخت‌گیر بودم، ولی در ایشان ویژگی‌های وجود داشت که دوستی ما تا به امروز ادامه داشته و گسسته نشده است. وی از همان سال‌ها جوانی شرافتمند و با استقامت بود و زیر بار تحمل حرف زور نمی‌رفت.
 
وی افزود: بعد از اتمام دانشگاه نیز در اداره فرهنگ عامه (از سال 40 تا 42) که آن زمان ریاست آن‌را دکتر صادق کیا به عهده داشت، با هم همکاری داشتیم. امروز هم بعد گذشت سال‌ها هنوز در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی یکدیگر را ملاقات و با یکدیگر همکار هستیم.
 
صادقی در ادامه درباره ویژگی‌های بارز علمی دکتر بلوکباشی گفت: بلوکباشی از جوانی به تحقیق علاقه داشت. از اداره فرهنگ عامه، بارها برای انجام تحقیقات و جمع‌آوری فولکلور راهی سفر می‌شد و مقالاتی در نشریات علمی می‌نوشت که به کتاب تبدیل می‌شد. وی پس از اخذ فوق لیسانس زبان‌های باستانی ایران در دانشکده ادبیات، برای ادامه تحصیل در رشته مردم‌شناسی به انگلستان رفت.
 
این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی عنوان کرد: چندین جلد از مجموعه بسیار خوب «از ایران چه می‌دانم؟» که از سوی مرکز پژوهش‌های فرهنگی منتشر می‌شود نیز به همت علی بلوکباشی تدوین شده است. این کتاب‌ها اطلاعات خوب و مفیدی درباره معرفی فرهنگ و مردم‌شناسی به مخاطبان ارائه می‌کند. تالیف و ترجمه کتاب‌های تخصصی و تحقیقاتی بسیار و نگارش مقالات متعدد علمی در زمینه‌های مختلف نیز در کارنامه درخشان وی به چشم می‌خورد.
 
وی ادامه داد: افرادی در عرصه کارهای تحقیقاتی و علمی موفق می‌شوند که خانواده خوبی داشته باشند. هشتادمین سالروز تولد ایشان را به خانواده و جامعه علمی که این گنج‌ها را با وجود موانع و تنگناها حفظ و پرورانده‌اند، تبریک می‌گویم.

 

 

ناصر تکمیل‌همایون: بلوکباشی مردم‌شناسی را به معنای علمی آن به مردم ایران تقدیم کرد

 

 

ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی گفت: بلوکباشی مردم‌شناسی را به معنای علمی آن به مردم ایران تقدیم کرد چراکه در مکاتب و رشته‌های مختلف مردم‌شناسی و به‌ویژه فرهنگ‌شناسی ایرانی، تحصیل، تحقیق و مطالعه دارد.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ناصر تکمیل‌همایون در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز علی بلوکباشی گفت: سالیان دراز است با علی بلوکباشی رفیق و همکار هستم. وی برخی مشکلات را دید، ولی وطن خود را با همه سختی‌ها ترک نکرد. با دانشی که بلوکباشی داشت، اگر آن زمان به خارج از کشور می‌رفت، مورد پذیرش نهادهای علمی و فرهنگی آنجا قرار می‌گرفت ولی در زمره افرادی بود که ترجیح داد در وطنش بماند.
 
این عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی ادامه داد: وی مردم‌شناسی را به معنای علمی آن به مردم ایران تقدیم کرد، چراکه در مکاتب و رشته‌های مختلف مردم‌شناسی و به‌ویژه فرهنگ‌شناسی ایرانی، تحصیل، تحقیق و مطالعه دارد.
 
وی درباره دیگر ویژگی‌های بارز علمی دکتر بلوکباشی اظهار کرد: برای بلوکباشی مردم‌شناسی یعنی خودشناسی، فرهنگ‌شناسی ایرانی و ایران‌شناسی در حد متعادل آن و آن‌طور که واقعا بوده است. انسان‌دوستی، وفاداری و صفا نیز از دیگر ویژگی‌های شاخص وی هستند که در این زمانه کم شده‌ است. وی در عین وفاداری به اشخاص، وفاداری به علم و دانش مطلق را هم حفظ کرده است.
 
تکمیل‌همایون با تاکید بر این نکته که ادامه همکاری علمی با نهادهای علمی و پایبندی به تعهدهای کاری از دیگر ویژگی‌های وی بود، افزود: در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی وی جزو پیشکسوتان بوده و در دفتر پژوهش‌های فرهنگی نیز از علم و دانش بدون حب و بغض دکتر بلوکباشی استفاده‌های بسیاری برده‌ایم.
 
وی گفت: بلوکباشی یکی از سردمداران مردم‌شناسی علمی در ایران است. همکاری با این چهره علمی در دفتر پژوهش‌های فرهنگی و دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را به فال نیک می‌گیرم و امیدوارم این همکاری سالیان سال ادامه داشته باشد. انشاالله در این مسیر زنده باشند و بنویسند و ما از علم و نوشته‌های وی بهره ببریم.

آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه با سخنرانی مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر اصغر کریمی، مردم‌شناس، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی و حضور جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

 

 

ناصر فکوهی: بلوکباشی میراث‌دار دانش خود بوده است/ نیازمند علم با اخلاق هستیم

 

ناصر فکوهی، عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران گفت: بلوکباشی به عنوان یک میراث‌دار به دانش خود نگاه کرده و علمش را به نسل خودش و نسل بعدی منتقل کرده است. این الگوی اخلاقی است که ما باید یاد بگیریم چون امروز آن چیزی که در علم مدرن و آکادمی به آن نیاز داریم علم به همراه اخلاق است چراکه علم بدون اخلاق ارزشی ندارد.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ناصر فکوهی، عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی با اشاره به سهم علمی و عملی بلوکباشی عنوان کرد: دکتر تکمیل‌همایون در سخنانش به نکته خوبی اشاره کرد و آن مهاجرت گروهی از نخبگان و بزرگان در سال‌های پیش از انقلاب بود که ضربه بزرگی به فرهنگ ایران وارد کرد.

وی ادامه داد: سختی‌هایی در کشور به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به وجود آمد که قابل پیش‌بینی و اجتناب نبود. بزرگان و نخبگان ایرانی طی سال‌های 55 تا 62 بین انتخاب برای ماندن یا رفتن قرار گرفتند. برخی از بزرگانی که از ایران رفتند توانستند در آن سوی کشور کارهای بزرگی انجام دهند و البته برخی هم نتوانستند از ریشه‌های خود جدا شوند. عده‌ای نیز در ایران ماندند و سختی‌های زیادی کشیدند.
 
وی افزود: دوران گذشته نیز مانند امروز نبود که مسائل فرهنگی بهتر فهمیده شود بنابراین بزرگان با مشکلات زیادی مواجه بودند. به هر حال استادانی مانند صادقی، تکمیل‌همایون و بلوکباشی با اینکه دلایل زیادی برای رفتن داشتند و می‌توانستند در آنجا به مدارج بالای علمی برسند اما در ایران ماندند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کسانی که در ایران ماندند بار سنگینی را بر دوش کشیدند اظهار کرد: چراکه ماندن این افراد در ایران به این دلیل بود که علوم اجتماعی و علوم انسانی متوقف نشود و در مسیر درستی به کار خود ادامه دهد. بنابراین نسل بعد از ما باید دین خود را به این افراد ادا کند.

وی تاکید کرد: اگر افرادی مانند دکتر صادقی در ایران نبودند زبان‌شناسی ما چنین وضعی نداشت. اگر کسانی مانند تکمیل‌همایون در کشور نمی‌ماندند تاریخ و جامعه‌شناسی ما در این شرایط قرار نمی‌گرفت و از همه مهمتر اگر فردی چون بلوکباشی نمی‌ماند مردم‌شناسی اینگونه نبود. البته درباره رشته مردم‌شناسی این اهمیت بیشتر است چراکه این رشته در مقایسه با سایر رشته‌هایی چون جامعه‌شناسی در کشور تثبیت نشده بود.

شرق‌شناسی را محکوم نمی‌کنم
عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تاریخچه رشته مردم‌شناسی در ایران گفت: در آن زمان مردم‌شناسی در ایران وابسته به مردم‌شناسان غیر ایرانی بود و بیشتر کسانی که در ایران در دهه 70 کار پژوهشی بر رشته مردم‌شناسی می‌کردند، غیر ایرانی بودند.

وی یادآور شد: من از کسانی نیستم که شرق‌شناسان را محکوم می‌کنند، چون شرق‌شناسانی مانند ریچارد فرای خدمات بسیاری به ایران داشته‌اند. البته در کنار این نوع از شرق‌شناسی، شرق‌شناسی سیاسی هم وجود داشته که در آن راستا مردم‌شناسی استعماری به کار گرفته می‌شده است با این وجود این به معنای انکار تلاش دانشمندان این حوزه نیست.

این استاد مردم‌شناسی با بیان اینکه بلوکباشی در مسیر علمی زندگی خود با سختی‌های بسیاری روبه‌رو بوده عنوان کرد: بلوکباشی از یک سو با بی اعتمادی نسبت به علوم اجتماعی و انسانی در کشور مواجه بود و از سوی دیگر نیز در سنی قرار داشت که در کار علمی سن بالایی نبود. وی زمانی که تحقیق در این حوزه را شروع کرد 40 سال داشت. بنابراین مدیریت و تداوم بخشیدن به کار علمی کار ساده‌ای نبود.

فکوهی افزود: از سوی دیگر مردم‌شناسی در ایران با وزارت فرهنگ آغاز شد و رشته آکادمیکی نبود و بین اجرا و آکادمی قرار داشت و باید انتقال به حوزه آکادمی صورت می‌گرفت. این انتقال نیازمند افرادی در این زمینه بود که بلوکباشی یکی از آنان به‌شمار می‌آمد.

به گفته وی، بلوکباشی از طریق افرادی چون مرحوم صدیقی و خلیلی، مردم‌شناسی را از وزارت فرهنگ به حوزه آکادمی منتقل کرد و از سوی دیگر توانست با کمک افرادی چون مرحوم روح‌الامینی حلقه‌ای بین مردم‌شناسی وزارت فرهنگ و مردم‌شناسی در آکادمی ایجاد کند.

بلوکباشی نقش کلیدی در مردم‌شناسی دارد
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بلوکباشی نقش کلیدی به لحاظ علمی و انسانی در مردم‌شناسی داشته افزود: من افتخار شاگردی ایشان را نداشتم با این وجود همواره با وی در تماس بودم و در مشکلات به ایشان مراجعه می‌کردم و در مقابل ایشان نیز به عنوان فردی که به نسل دیگری متعلق بوده همواره این احساس مسئولیت را داشتند که در گذار رشته مردم‌شناسی نقشی داشته باشند.

وی در ادامه سخنانش به مهارت بلوکباشی در استفاده از فناوری‌های نوین اشاره کرد و گفت: استاد بلوکباشی برخلاف بسیاری از کسانی که در سنین بالا از اینترنت و... وداع می کنند از آخرین فناوری‌ها استفاده می‌کند و در واقع می‌توان گفت که ایشان به خوبی توانسته تغییر علم را درک کند. به طور مثال لازم نیست برای ایشان تفاوت بین نشر الکترونیک و کاغذی را توضیح داد چون خودشان واقف به اهمیت نشر مقاله یا کتابشان در هر دوی این فضاها هستند.

فکوهی در ادامه سخنانش با بیان اینکه بلوکباشی در سوال پرسیدن از دیگران ابایی ندارد، افزود: در کشوری که یک سنت علمی پخته وجود ندارد و به علم و عالم در قالب روابط مریدی و مرادی نگاه می‌شود ایشان جزء معدود کسانی است که مفهوم عالم بودن را به معنای مدرن آن درک کرده است.

وی با تاکید بر اینکه عالم باید بداند که به عنوان یک میراث‌دار به دانش خود نگاه کند، گفت: این کاری است که بلوکباشی انجام داده و علم خود را به نسل خودش و نسل بعدی منتقل کرده است. ایشان با وجود اینکه سلامتی‌شان تحت فشار بوده به نسل جوان کمک کرده که تفکری درباره علم داشته باشند. همه ما باید فروتنی را از ایشان یاد بگیریم. من همواره این فروتنی را در رفتار ایشان نسبت به کسانی که از خودشان ضعیف‌تر بوده‌اند، دیده‌ام.

وی تصریح کرد: این الگوی اخلاقی است که ما باید یاد بگیریم چون امروز آن چیزی که در علم مدرن و آکادمی به آن نیاز داریم علم به همراه اخلاق است چراکه علم بدون اخلاق ارزشی ندارد. مشکل امروز ما در جهان علم بدون اخلاق است که باید جایگزین علم با اخلاق شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه چنین الگوهایی در حوزه علمی، اجتماعی و فرهنگی کم داریم یادآور شد: ما الگوهای این چنینی کم داریم که بتوانند به درجه بالای علمی برسند و باز هم بتوانند خودشان را در آن جایگاه نگه دارند. این کار بسیار مشکلی است و در کشور ما این سنت هر روز ضعیف‌تر شده است. تصویر خیالی که از آکادمی در ایران وجود دارد با مصائب و مشکلاتی که استادان با آن روبه‌رو هستند، متفاوت است.

قدردانی از کسی که توانسته 60 سال در آکادمی باقی بماند
وی تاکید کرد: اینکه کسی بتواند 60 سال در آکادمی باقی بماند و آبروی بالایی داشته باشد جای قدردانی بسیار بالایی دارد. به هر حال در این کشور یک صفحه کاغذ منتشر کردن به اندازه 10 هزار صفحه کار علمی ارزش دارد.

فکوهی در پایان سخنانش گفت: من به سهم خودم و نسل بعدی، از استاد بلوکباشی تشکر می‌کنم و امیدوارم در سال‌های آتی کار علمی ایشان ادامه یابد. خوشبختانه امروز در شرایط بهتری هستیم و این را مدیون دکتر بلوکباشی هستیم.

آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه، با سخنرانی مجید غلامی‌جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر اصغر کریمی، مردم‌شناس، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، افشین داورپناه، معاون فرهنگی ـ پژوهشی خانه کتاب و حضور جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به‌ کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

 

 

 

آل‌داوود: تمرکز بر یک رشته مشخص از ویژگی‌های بلوکباشی است

 

سید علی آل‌داوود، نسخه‌شناس و پژوهشگر در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی گفت: یکی از ویژگی‌های بلوکباشی آن است که به خلاف مرسوم خیلی از محققان و پژوهشگران ایرانی، چارچوب رشته خود را رها نمی‌کند و هر روز به گریزی تازه دست نمی‌زند، توغل (فرو رفتن) در مقالات و کتاب‌های او نشانگر درستی این سخن است، چنانکه آثار وی همگی در مقوله مردم‌شناسی، مردم‌نگاری و فرهنگ عامه است.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سیدعلی آل‌داوود، نسخه‌شناس و پژوهشگر در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی گفت: دعوت از بنده برای ایراد سخن در جلسه جشن هشتاد سالگی دوست گرانمایه و دانشمندی چون دکتر بلوکباشی صرفا به خاطره دوران طولانی دوستی و ارادت من به اوست والا من در حوزه مردم‌شناسی، مردم‌نگاری، قوم‌نگاری و پژوهش در فرهنگ عامه ایران، هرچند بسیار علاقه دارم، ورود و تخصص پیدا نکردم اما نوشته‌ها و پژوهش‌های بسیاری را در این مقوله خوانده‌ام، لیکن صرفا به عنوان یک علاقه‌مند و نه آشنا به اینگونه مباحث. طبعا مطالب مهم درباره کارها و پژوهش‌های وی را دوستان بیان کرده‌اند یا خواهند گفت از این رو من تنها به ذکر خاطراتی که از وی داشته‌ام، می‌پردازم.

آشنایی با روش پژوهش دقیق در دانشگاه مشهور آکسفورد

وی افزود: چون به نوع پژوهش‌های مردم‌شناسی، مردم‌نگاری و تحقیقات درباره مونوگرافی مناطق مختلف جغرافیائی و مطالعات فرهنگ عامه علاقه‌مند بودم از همان زمان دانشجویی، بسیاری کتاب‌ها و پژوهش‌های انجام گرفته در این حوزه‌ها را خوانده‌ام از این رو با نوشته‌های بلوکباشی از همان اوائل دهه پنجاه آشنا شدم تا اینکه سعادت یار شد و چند ماهی پیش از انقلاب در وزارت فرهنگ و هنر وقت به کار پرداختم، یکی از مهمترین مؤسسات و مراکز وزارتخانه مذکور، مرکز مردم‌شناسی ایران بود که با همت دانش مردی بزرگ؛ دکتر محمود خلیقی پا گرفت و او بود که توانست گروهی از محققان جوان و علاقه‌مند را برای تحصیل در رشته‌ها و شاخه‌های مختلف مردم‌شناسی به کشورهای غربی اعزام کند.

این کتابشناس ادامه داد: بلوکباشی که نقش معاون خلیقی را داشت و در پیشبرد اهداف این مرکز بسیار کوشا بود ظاهرا اندکی قبل برای ادامه تحصیل رهسپار انگلستان شده بود. وی در این سفر به ویژه با متدهای پژوهش در دانش مردم‌شناسی و فرهنگ عامه به خوبی آشنا و در این زمینه ورزیدگی یافت. وی هرچند مقاله‌نویسی جدی را از اواخر دهه 30 آغاز و نخستین مقاله‌اش را در سال 1338 در مجله «پیام نوین» که نشریه‌ای وزین بود به چاپ رساند و پس از آن به همکاری با احمد شاملو در تدوین نشریه «کتاب هفته» پرداخت اما آموزش در دانشگاه مشهور آکسفورد به وی روش پژوهش دقیق در دانش مردم‌شناسی را آموخت، به گونه‌ای که تألیفاتش از آن پس با روشی کاملا علمی فراهم آمد.

آل‌داوود عنوان کرد: بلوکباشی در هنگام دانشجویی در دانشکده ادبیات تهران از استادان بزرگی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی، پورداوود و دکتر صادق‌ کیا درس‌ها آموخت. هرچند رشته دانشگاهی وی در ایران، ادبیات بود اما وی از همان اوقات گرایش خاصی به تحقیق در فرهنگ عامه و مردم‌شناسی داشت چنان‌چه همکاری وی با شاملو در تدوین کتاب‌ هفته سال‌های طولانی به درازا کشید و بخش «کتاب کوچه» این نشریه زیر نظر وی تدوین می‌شد و نوشته‌های دیگران را نیز ویرایش و برای چاپ آماده می‌ساخت.

هنوز هم بلوکباشی از سفر روی گردان نیست

وی بیان کرد: در سال‌های پس از انقلاب و در اوائل آن که بار دیگر نشریه‌ای تحت عنوان «کتاب جمعه» به سردبیری احمد شاملو انتشار می‌یافت وی از بلوکباشی کمک خواست و استاد نیز بی‌دریغ چندین مقاله مرتبط با زمینه‌های آن نشریه نوشت و در آنجا به چاپ رساند. مرکز مردم‌شناسی ایران با آن خدمات وسیعی که در حوزه‌های مربوطه انجام داد و پژوهش‌های نفیسی که به چاپ رساند در دو سه سال نخست پیروزی انقلاب اسلامی صرفا به واسطه کوته‌نظری چند تن از اعضای خود مورد بی‌مهری قرار گرفت و به ورطه فلاکت و نابودی افتاد به گونه‌ای که جمعی از بهترین پژوهشگران آن ناگزیر به ترک خدمت شدند، تا جایی که یادم می‌آید دکتر بلوکباشی هم در زمره آنها بود، من در آن وقت نامه‌ای خطاب به وزیر وقت تهیه کرده و به امضای بسیاری از کارمندان وزارتخانه رساندم که حاکی از اهمیت این مرکز برای پژوهش درباره فرهنگ و مردم ایران بود که البته این تلاش و تلاش‌های دیگر به جایی نرسید!

این نسخه‌شناس اظهار کرد: با ترک مرکز مردم‌شناسی از سوی بلوکباشی، شانسی برای یکی از سازمان‌های بزرگ علمی تحت عنوان مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی که به تازگی یعنی سال 1362 آغاز به کار کرده بود، پدید آمد. وی پس از ورود به این مرکز، اندکی بعد به عضویت هیأت علمی آن درآمد و بلافاصله بخش مردم‌شناسی را تشکیل داد و نگارش مقالات مربوطه را آغاز کرد، مدیریت این بخش از همان آغاز تاکنون که متجاوز از سی سال است برعهده وی بود، پیدایش این موقعیت جدید نه تنها شانس دایره‌المعارف بلکه شانس رشته مردم‌شناسی و شاخه‌های گوناگون آن نیز بوده است، زیرا این مرکز در دانش‌های مشابه چون جامعه‌شناسی، اقتصاد و امثال آن هیچ‌گاه استادان شایسته‌ای چون دکتر بلوکباشی نداشته و در برخی از این دانش‌ها هنوز هم همانند او را ندارد.

آل‌داوود ادامه داد: بلوکباشی موفق شد که با پشتکار کم‌نظیر خود در این مدت سی ساله مقالات استوار و بسیار محققانه‌ای برای دایره‌المعارف بنگارد، تصور نمی‌کنم تعداد آنها کمتر از صد مقاله باشد، مقاله‌هایی که هر یک در نوع خود کم‌نظیر است و می‌تواند بسیاری از آنها پایه یک کتاب قرار گیرد. نوع پژوهش‌های وی به گونه‌ای است که سابقا کمتر کسی به عرصه آنها وارد شده و همه مشتمل بر مطالب نو و تحلیل‌های تازه است. وی در دوران جوانی و کمال، افزون بر پژوهش‌های نظری مکرر به تحقیقات میدانی هم روی آورده و با روش‌های نوینی که در دانش مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی رواج یافته در مقالات خود بهره برده و از این رو بر ارزش کارهای تحقیقی خود افزوده است. وی هنوز هم از سفر روی گردان نیست و سفر را برای تکمیل تحقیقات خود روشی بسیار مفید می‌داند.
 
گزارشی درباره دانشنامه ایران

وی گفت: یکی از ویژگی‌های کم‌نظیر بلوکباشی، گریز او از هدر دادن وقت است و هرگز اوقات خود را به گعده و نشستن با دوستان و کارمندان و کسان دیگر نمی‌گذارد، در دفتر خود پیوسته به کار تحقیق اشتغال دارد، از همین روست که حاصل کارش تا به امروز بسیار پربار و شایسته قدردانی بوده است، وی صدها مقاله و ده‌ها کتاب نوشته، ساعت‌های متمادی در دانشکده‌های مختلف درس داده است، در سمینارهای علمی شرکت کرده و نتایج مفید آن‌ را در گزارش‌‌‌های ویژه به اطلاع دیگران رسانده است.

این کتابشناس ادامه داد: یکی از ویژگی‌های بلوکباشی آن است که به خلاف مرسوم خیلی از محققان و پژوهشگران ایرانی، چارچوب رشته خود را رها نمی‌کند و هر روز به گریزی تازه دست نمی‌زند، توغل (فرو رفتن) در مقالات و کتاب‌های او نشانگر درستی این سخن است، چنانکه آثار وی همگی در مقوله مردم‌شناسی، مردم‌نگاری و فرهنگ عامه است. یکی از خدمات علمی دیگر استاد در حاشیه مدیریتش بر بخش مردم‌شناسی دایره‌المعارف، ویرایش مقالات دیگران و به ویژه نو رسیدگان این رشته است، صدها نفر از این طریق زیر دست وی آموزش دیده و فنون تحقیق و مقاله‌نویسی را فرا گرفته‌اند. وی اکنون به هشتاد سالگی رسیده، این سال بر او مبارک باد از خداوند می‌خواهیم که عمرش دراز و با تندرستی قرین باشد.

آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه با حضور مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی و جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در پایان این نکوداشت محمد بقایی‌ماکان، پژوهشگر، سید احمد وکیلیان، مردم‌شناس سخنان کوتاهی درباره استاد بلوکباشی بیان کردند. ضمن اینکه از طرف موسسه خانه کتاب هدایایی نفیسی به استاد تقدیم شد و لوح تقدیری نیز از سوی غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانه ملی و هدیه‌ای از بقایی‌ماکان و برخی اقوام به وی داده شد.

 

 

سخنان دکتر بلوکباشی در پایان برنامه

 

بلوکباشی: برخی فرهیختگان پیشین دانش فولکلور را تحقیر می‌کردند

 

 

استاد علی بلوکباشی یکی از پایه‌گذاران انسان‌شناسی در ایران گفت: زمانی که شروع به تحقیق درباره فرهنگ مردم کردم، برخی فرهیختگان و تحصیل‌کردگان ما به دانش فولکلور با دیده تحقیر می‌نگریستند و از آن سو دانشگاه نیز تحقیق در زمینه فرهنگ‌شناسی و فرهنگ عامه را تابو می‌دانست!

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس و یکی از پایه‌گذاران پژوهش‌های مدرن مردم‍‌شناسی در ایران در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز خود با قدردانی از موسسه خانه کتاب در برگزاری این مراسم گفت: ورود من به فضای تحقیقات فرهنگی، 60 سال پیش و در سال 1335 بود؛ در این سال 20 سال از زمانی که نخستین‌بار غلامرضا رشیدیاسمی، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان سخنرانی درباره فولکلور ارائه کرد و اصطلاح فرهنگ عامه را در برابر فولکلور به کار برد، می‌گذشت.
 
وی افزود: در عین حال 25 سال از انتشار نخستین کتاب‌هایی که زنده‌یاد صادق هدایت با نام «اوسانه» و دیگری با عنوان «نیرنگستان» نوشت سپری شده بود که اولی به ادبیات شفاهی و دومی به اعتقادات و باورهای مردم اختصاص داشت. به طور کلی در ایران تحقیقات فرهنگی عامه و فرهنگ مردم بسیار دیر و 84 سال پس از اینکه اولین بار ویلیام جان تامز، دانشمند انگلیسی واژه فولکلور را برای رسوم، ادب عامه و تمام اعتقادات، باورها و الگوهای رفتاری مردم ساخته بود، می‌گذشت.
 
فرهیختگان دانش فرهنگ عامه را تحقیر می‌کردند

این مردم‌شناس پیشکسوت عنوان کرد: زمانی که شروع به تحقیق درباره فرهنگ مردم کردم، فرهیختگان و تحصیل‌کردگان ما دانش فولکلور را با چشم حقیرانه نگاه می‌کردند و تحقیق در این حوزه بسیار خفیف و تحقیرآمیز بود و از آن‌سو دانشگاه نیز تحقیق در زمینه فرهنگ‌شناسی و فرهنگ عامه را تابو می‌دانست! یکی از محرمات علوم در دانشگاه ما دانش مردم‌شناسی بود و اجازه نمی‌داد این تحقیقات جزء درس‌های آموزشی دانشگاه شود اما با وجود این نگاه تنگ‌نظرانه و حقیرانه آنها، بنده شروع به تحقیق کردم.
 
بلوکباشی ادامه داد: برای اینکه تحقیق در حوزه مردم‌شناسی را توسعه بدهم و مردم را به یک آگاهی فرهنگی سوق بدهم؛ آن هم فرهنگی که در میان توده مردم وجود داشت و همه ما در دامن، گستره و بستر این فرهنگ رشد کردیم. بنابراین از هر طریقی تلاش می‌کردم به این حوزه جنبه عمومی بدهم.

وی بیان کرد: همان‌طور که آل‌داوود اشاره کرد در سال 1340 زمانی که احمد شاملو کتاب هفته را منتشر می‌کرد، من فکر همکاری و همراهی با وی افتادم. اگرچه تا پیش از آن با اشعار وی آشنایی داشتم اما از نزدیک برخوردی تا آن زمان با وی نداشتم. با شروع نشر کتاب هفته همکاری ما آغاز شد و تدوین و تنظیم کتاب «کوچه» را که مربوط به فرهنگ مردم بود، به عهده گرفتم تا بتوانم با تمام مردم ارتباط داشته باشم و آنها را به ارزش، غنا و گنجینه فرهنگی خودشان آشنا کنم تا مردم به این فرهنگ اعتقاد پیدا کنند و بخش پنهان مانده این گنجینه را برای ما بفرستند.
 
این مترجم اظهار کرد: تلاش‌های ما نتیجه داد و هر هفته پرونده‌های بسیار زیادی روی میز کتاب هفته بود که این پرونده‌ها نوشته‌های افراد از شهرهای مختلف به‌شمار می‌رفت. این نوشته‌ها حاکی از این بود که مردم فهمیده بودند که فرهنگشان اعتبار دارد چرا که در گذشته طبقه خاص جامعه علم و دانش را مربوط به خودشان می‌دانستند و توده مرد را عاری از علم و دانش تصور می‌کردند در صورتی که افق فکری بنده با آنها کاملا فرق داشت؛ بنده گنجینه علمی سرپوشیده را میان همین توده مردم می‌دیدم و به دنبال شناسایی آن به خود مردم بودم.

تبدیل فرهنگ شفاهی به متن علمی

وی گفت: در سال 1342 زمانی که ما آن نهضت را در کتاب هفته آغاز کردیم، رئیس سازمان رادیو مرا دعوت کرد و از من خواست تا برنامه فرهنگ مردم را تدوین کنم. در اینجا با زنده‌یاد قاسم انجوی شیرازی که یکی از کوشاترین افراد در زمینه تحقیق در فرهنگ مردم بود، آشنا شدم و دو هفته یک بار برنامه‌ای در زمینه فرهنگ مردم در رادیو می‌نوشتم که گروهی آن را اجرا می‌کردند که در این میان من نیز سخنان کوتاهی برای مردم می‌گفتم.
 
بلوکباشی افزود: با این پیشینه‌ای که برشمردم گام به گام جلو رفتیم و مردم با فرهنگی که با آن رشد کرده بودند و در آغاز آن را تحقیر می‌کردند، آشنا شدند. به هر حال راهی که در این مدت رفتم بر این پایه بود که فرهنگ شفاهی را به متن و نوشته منتقل کنم و این کار نیز تا اندازه‌ای انجام شد. ضمن اینکه در تمام این شصت سال عمر پژوهش و تحقیق در ریل خاصی حرکت کردم که آن ریل فرهنگ‌شناسی بود و هیچ موقع از آن خارج نشدم و امروز خرسندم راهی را که پیمودم نتیجه داده است. تصور می‌کنم که اولا توانستم فرهنگ عامه را از راه تحقیقات و فعالیت‌هایی که کردم تا اندازه‌ای به شکل علمی و مکتوب دربیاورم. همچنین کتاب «فرهنگ عامه‌ای» که در سال 1356 منتشر شد به واسطه پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش وقت برای افتتاح رشته فرهنگ عامه در گروه جامعه‌شناسی یا ادبیات فارسی در دانشگاه ارائه دادم؛ کتابی که برای تدریس در مقطع چهارم متوسطه در نظر گرفته شده بود تا بعدا با آشنایی ابتدایی با این رشته آن را در دانشگاه ادامه دهند.
 
این بنیان‌گذار انسان‌شناسی عنوان کرد: با فعالیت‌هایی که انجام شد مشاهده کردم که اکنون در جامعه برخی به تحقیق در زمینه فرهنگ عامه علاقه‌مند شدند و بعضی نیز به قلم زدن در آن روی آوردند. اینجا باید از استاد بزرگ شادروان مجتبی مینویی یاد کنم که گفت: «اگر من در این مدت به اندازه بال پشه‌ای خدمت به فرهنگ ایران کرده باشم، زندگیم را بیهوده نگذراندم.»

آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه با حضور مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، افشین داورپناه، معاون فرهنگی ـ پژوهشی خانه کتاب و جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

 

 

علی بلوکباشی در نکوداشت ۸۰ سالگی‌اش:

علی بلوکباشی با بیان اینکه فرهیختگان ما دانش فولکلور را با چشم حقارت نگاه می‌کردند، گفت: دانشگاه مردم‌شناسی و فرهنگ عامه را تابو می‌دانست.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی خانه کتاب، آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم شناس پیشکسوت سه‌شنبه ۲۲ دیماه، با سخنرانی مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، علی‌اشرف صادقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ناصر تکمیل همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست، مجید غلامی‌جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب ضمن ابراز خوشحالی برای برگزاری این نکوداشت گفت: بسیار خوشحال هستیم که افتخار برگزاری این نکوداشت نصیب موسسه خانه کتاب شد تا زمینه‌ای برای تجدید دیدار دکتر بلوکباشی با دوستان قدیمی ایشان فراهم شود. امیدواریم با این آیین ذره‌ای از تلاش‌های ایشان در عرصه فرهنگ را جبران کرده باشیم با این امید که در سال‌های آینده تولدهای پربارتر و بانشاط تری برای ایشان برگزار کنیم. برای دکتر بلوک باشی آرزوی سلامتی و تندرستی دارم و آرزو می‌کنم شاهد انتشار آثار بیشتری از ایشان باشیم.

در ادامه، علی‌اشرف صادقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به دوستی بیش از نیم قرن با علی بلوکباشی اشاره کرد و گفت: ۵۶ سال است که با ایشان دوست هستم. در سال ۱۳۳۸ در کلاس درس با او آشنا شدم. از همان ابتدا در انتخاب دوست سختگیر بودم چرا که معتقد بودم ویژگی‌ها و اخلاقیات افراد باید مورد پسند من قرار می‌گرفت تا باب دوستی را با آنها باز کنم. آقای بلوکباشی و غلامرضا ارژنگ از جمله افرادی بودند که ویژگی‌های مورد نظر من را به عنوان یک دوست در خود داشتند. ویژگی‌هایی که در ایشان وجود داشت، باعث شد دوستی ما تا به امروز ادامه داشته باشد و دچار گسست نشود.

وی ادامه داد:بلوکباشی از همان سال‌های جوانی فردی شرافتمند، با استقامت و اهل تحقیق بود. بعد از اتمام دانشگاه در اداره فرهنگ عامه (از سال ۴۰ تا ۴۲) که آن زمان ریاست آن را دکتر صادق کیا به عهده داشت، با هم همکاری داشتیم. امروز هم در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی ملاقات هایی با هم داریم. بلوکباشی از طرف اداره فرهنگ عامه برای جمع‌آوری فولکلور ایران به سفرهای تحقیقاتی می‌رفت و برای نشریات علمی مقاله می‌نوشت.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: چندین جلد از مجموعه «از ایران چه می‌دانم؟» از سوی مرکز پژوهش‌های فرهنگی منتشر می‌شود. این مجموعه با تلاش و همت علی بلوکباشی تدوین شده است. این کتابها اطلاعات مفیدی درباره فرهنگ و مردم‌شناسی به مخاطبان ارائه می کنند. همچنین از ایشان مقالات و ترجمه‌های متعددی منتشر شده است. کسانی در فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی موفق می شوند که خانواده خوبی داشته باشند. هشتادمین سالروز تولد ایشان را به خانواده و جامعه علمی تبریک میگویم.

در ادامه این آیین، ناصر تکمیل همایون گفت: بلوکباشی با وجود اینکه بسیاری از مشکلات را دید اما وطن خود را ترک نکرد و با همه سختی‌ها در ایران ماندگار شد. با دانشی که بلوکباشی داشت، اگر به خارج از کشور می‌رفت، حتما مورد پذیرش نهادهای علمی و فرهنگی آنجا قرار می‌گرفت.

تکمیل همایون ادامه داد: بلوکباشی با مردم‌شناسی به معنای علمی آن پیوند داشت به طوری که یک این همانی با ایران پیدا کرده بود. مردم‌شناسی او به معنای خودشناسی، فرهنگ شناسی ایرانی و ایران شناسی در حد تعادل بود.

وی به ویژگی‌های علمی دکتر بلوکباشی اشاره کرد و گفت: ایشان ویژگی‌های دوستی، وفاداری و صفا را که در زمانه ما کمرنگ شده است، همچنان حفظ کرده است. ایشان در عین وفاداری به اشخاص، وفاداری به علم و دانش مطلق را نیز حفظ کرده است به علت پایبندی به تعهدات کاری، سختی‌هایی که پیش می‌آمد را تحمل می‌کرد و همچنان همکاری خود را با نهادی های علمی حفظ می کرد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی در پایان گفت: بلوکباشی از سردمداران مردم‌شناسی علمی در ایران است. همکاری با ایشان را در دفتر پژوهش‌های فرهنگی و دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به فال نیک می‌گیرم. امیدوارم همیشه در این مسیر پاینده باشند تا بتوانند بنویسند و ما از علم و نوشته‌های ایشان استفاده کنیم.

در ادامه، ناصر فکوهی، عضو هیئت علمی گروه انسانشناسی دانشگاه تهران به سهم علمی و عملی بلوکباشی در مردم شناسی اشاره کرد و گفت: ما باید دینِ خود را به نسل افرادی مانند بلوکباشی ادا کنیم. اگر بزرگانی مانند صادقی، تکمیل‌همایون و بلوکباشی نبودند زبان شناسی، باستان‌شناسی، ایرانشناسی و... وضعیت امروز را نداشتند. از همه مهمتر اگر فردی چون بلوکباشی نمی‌ماند مردم‌شناسی اینگونه نبود. البته درباره رشته مردمشناسی این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است چراکه این رشته در مقایسه با رشته‌هایی چون جامعه‌شناسی و... در کشور تثبیت شده نبود.

عضو هیئت علمی گروه انسان شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه بیشتر کسانی که در ایران در دهه ۷۰ در رشته مردم‌شناسی کار پژوهشی می‌کردند، غیرایرانی بودند، گفت: مردم شناسی در آن زمان به مردم‌شناسان غیر ایرانی وابسته بود.

وی با بیان اینکه بلوکباشی در مسیر علمی زندگی خود با موقعیت‌های بسیار سختی روبه‌رو بود، گفت: بلوکباشی با بی‌اعتمادی که نسبت به علوم اجتماعی و انسانی در کشور وجود داشت، مواجه بود. همچنین، او در سنی قرار داشت که در کار علمی سن بالایی نبود. در واقع ۴۰ سال بیشتر نداشت که تحقیق در این حوزه را شروع کرد. بنابراین تداوم بخشیدن به علم کار ساده‌ای نبود. مردم‌شناسی در ایران با وزارت فرهنگ آغاز شد و در ابتدا رشته‌ای آکادمیک نبود. انتقال باید با حوزه آکادمی انجام می‌شد.

فکوهی نقش بلوکباشی را در مردم‌شناسی کلیدی دانست و گفت: بلوکباشی برای من مرجع بود به طوری که اگر در مسائل مختلف با بن بست رو به رو می‌شدم، به ایشان مراجعه می‌کردم. در اکثر موارد، تصمیمات مهم را بدون نظر ایشان انجام نمی‌دادم. ایشان به عنوان فردی بود که به نسل دیگر تعلق داشت اما همواره به نسل‌های دیگر هم کمک می‌کرد.

وی با بیان اینکه بلوکباشی در میان رده سنی خود تنها کسی است که به روز است، گفت: از طریق اینترنت با استاد بلوکباشی در تماس هستم. استاد بلوکباشی از آخرین فناوری‌ها استفاده می‌کند. ایشان به خوبی توانسته تغییر علم را درک کند. به طوری که لازم نیست برای ایشان تفاوت بین نشر الکترونیک و کاغذی را توضیح داد.

فکوهی عنوان کرد: بلوک باشی جزو معدود کسانی است که مفهوم عالم بودن را به معنای مدرن آن درک کرده است. علم خود را به همکاران و نسل جدید منتقل می کرد. حتی زمانی که سلامتی ایشان در معرض خطر بود از کمک کردن به دیگران پرهیز نمی‌کرد. ایشان حتی از من در مورد مسائل مختلف سوال می‌کردند و ابایی نداشتند که از نسل‌های دیگر پاسخ سوال‌های خود را بگیرند.

این عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران تصریح کرد: الگوی اخلاقی در کنار الگوی علمی لازم است چرا که چیزی که در علم و دانش مدرن به آن لازم داریم علم به همراه اخلاق است. علم بدون اخلاق ارزشی ندارد. مشکل امروز ما در جهان، علم بدون اخلاق است.

فکوهی در پایان اظهار کرد: کسی که ۶۰ سال در آکادمی ماندگار شده و آبروی بالایی به دست آورده است، نیاز به قدردانی بسیار بالایی دارد. من به سهم خودم و نسل بعدی، از استاد بلوکباشی تشکر می‌کنم و امیدوارم کار علمی ایشان در سال‌های آینده همچنان ادامه پیدا کند.

در پایان این آیین، علی بلوکباشی در سخنانی با بیان اینکه ۶۰ سال پیش مصادف با ورود من به فضای تحقیقات فرهنگی بود، گفت: در آن زمان بیست سال از زمانی که نخستین بار غلامرضا رشیدی، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۴ در مورد فولکلور سخنرانی کرد و اصطلاح فرهنگ عامه را در برابر فولکلور به کار برد، می‌گذشت. هشتاد و چهار سال پس از اینکه اولین بار ویلیام جیمز واژه فولکلور را برای رسوم، ادب عامه، اعتقادات، باورها و الگوهای رفتاری مردم کهن ساخته بود، تحقیقات فرهنگی عامه در ایران آغاز شد.

وی با بیان اینکه فرهیختگان ما دانش فولکلور را با چشم حقارت نگاه می‌کردند، گفت: دانشگاه مردم‌شناسی و فرهنگ عامه را تابو می‌دانست. به طوری که دانش مردم‌شناسی یکی از محرمات علوم در دانشگاه‌ها و جامعه آکادمیک بود. دانشگاه‌ها اجازه نمی‌دادند مباحث مردم‌شناسی جزو آموزش‌های درسی در دانشگاه باشد. اما ما حقارت‌ها را تحمل می‌کردیم و فعالیت‌های خود را ادامه می‌دادیم.

بلوکباشی ادامه داد: من برای توسعه فرهنگ و افزایش آگاهی فرهنگ مردم از هر طریقی کوشش می‌کردم تا به این مسائل جنبه عمومی دهم.

وی با بیان اینکه شصت سال در ریل فرهنگ‌شناسی حرکت کردم، گفت:هیچ وقت از این ریل خارج نشدم. خوشحال هستم با راهی که رفتم توانستم فرهنگ عامه را از راه فعالیت‌ها و تحقیقات به ثمر برسانم.

بلوکباشی در پایان گفت: اگر من در این مدت به اندازه بال پشه‌ای به فرهنگ ایران کمک کرده باشم، زندگی من بیهوده نبوده است.

 

گزارش ایسکا نیوز

 

ناصر فکوهی:بلوکباشی مفهوم عالم بودن را به معنای مدرن آن درک کرده است

چهارشنبه 23 دی 1394 - 12:00

 

علی اشرف صادقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی گفت: بلوک باشی از همان سالهای جوانی فردی شرافتمند، با استقامت و اهل تحقیق بود به طوری که از طرف اداره فرهنگ عامه برای جمع آوری فولکلور ایران به سفرهای تحقیقاتی می رفت و برای نشریات علمی مقاله می نوشت.

به گزارش ایسکانیوز آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی مردمشناس پیشکسوت سه شنبه 22( دیماه)، با سخنرانی مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی اشرف صادقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد .

در ابتدای این نشست، مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب ضمن ابراز خوشحالی برای برگزاری این نکوداشت گفت: بسیار خوشحال هستیم که افتخار برگزاری این نکوداشت نصیب موسسه خانه کتاب شد تا زمینهای برای تجدید دیدار دکتر بلوکباشی با دوستان قدیمی ایشان فراهم شود. امیدواریم با این آیین ذرهای از تلاش های ایشان در عرصه فرهنگ را جبران کرده باشیم با این امید که در سالهای آینده تولدهای پربارتر و بانشاط تری برای ایشان برگزار کنیم. برای دکتر بلوک باشی آرزوی سلامتی و تندرستی دارم و آرزو می کنم شاهد انتشار آثار بیشتری از ایشان باشیم .

در ادامه، علی اشرف صادقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به دوستی بیش از نیم قرن با علی بلوکباشی اشاره کرد و گفت: 56 سال است که با ایشان دوست هستم. در سال 1338 در کلاس درس با او آشنا شدم. از همان ابتدا در انتخاب دوست سختگیر بودم چرا که معتقد بودم ویژگی ها و اخلاقیات افراد باید مورد پسند من قرار می گرفت تا باب دوستی را با آنها باز کنم. آقای بلوک باشی و غلامرضا ارژنگ از جمله افرادی بودند که ویژگی های مورد نظر من را به عنوان یک دوست در خود داشتند. ویژگیهای که در ایشان وجود داشت باعث شد دوستی ما تا به امروز ادامه داشته باشد و دچارگسست نشود.

وی ادامه داد: بلوک باشی از همان سالها جوانی فردی شرافتمند، با استقامت و اهل تحقیق بود. بعد از اتمام دانشگاه در اداره فرهنگ عامه (از سال 40 تا 42) که آن زمان ریاست آن را دکتر صادق کیا به عهده داشت، با هم همکاری داشتیم. امروز هم در دایرهالمعارف بزرگ اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی ملاقات هایی با هم داریم. بلوک باشی از طرف اداره فرهنگ عامه برای جمع آوری فولکلور ایران به سفرهای تحقیقاتی می رفت و برای نشریات علمی مقاله می نوشت.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: چندین جلد از مجموعه «از ایران چه میدانم؟» از سوی مرکز پژوهشهای فرهنگی منتشر میشود. این مجموعه با تلاش و همت علی بلوکباشی تدوین شده است. این کتابها اطلاعات مفیدی درباره فرهنگ و مردمشناسی به مخاطبان ارائه میکنند. همچنین از ایشان مقالات و ترجمه های متعددی منتشر شده است.

وی در پایان گفت: کسانی در فعالیت های تحقیقاتی و علمی موفق میشوند که خانواده خوبی داشته باشند. هشتادمین سالروز تولد ایشان را به خانواده و جامعه علمی تبریک میگویم .

در ادامه این آیین، ناصر تکمیل همایون گفت: بلوک باشی با وجود اینکه بسیاری از مشکلات را دید اما وطن خود را ترک نکرد و با همه سختی ها در ایران ماندگار شد. با دانشی که بلوکباشی داشت، اگر به خارج از کشور میرفت، حتما مورد پذیرش نهادهای علمی و فرهنگی آنجا قرار میگرفت.

تکمیل همایون ادامه داد: بلوک باشی با مردمشناسی به معنای علمی آن پیوند داشت. به طوری که یک این همانی با ایران پیدا کرده بود. مردم شناسی او به معنای خودشناسی، فرهنگ شناسی ایرانی و ایران شناسی در حد تعادل بود. وی به ویژگیهای علمی دکتر بلوکباشی اشاره کرد و گفت: ایشان ویژگی های دوستی، وفاداری و صفا را که در زمانه ما کمرنگ شده است را همچنان حفظ کرده است.

ایشان در عین وفاداری به اشخاص، وفاداری به علم و دانش مطلق را نیز حفظ کرده است به علت پایبندی به تعهدات کاری، سختی هایی که پیش می آمد را تحمل می کرد و همچنان همکاری خود را با نهادی های علمی حفظ می کرد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی در پایان گفت: بلوکباشی از سردمداران مردمشناسی علمی در ایران است. همکاری با ایشان را در دفتر پژوهشهای فرهنگی و دایره المعارف بزرگ اسلامی به فال نیک میگیرم. امیدوارم همیشه در این مسیر پاینده باشند تا بتوانند بنویسند و ما از علم و نوشته های ایشان استفاده کنیم

در ادامه، ناصر فکوهی، عضو هیئت علمی گروه انسانشناسی دانشگاه تهران به سهم علمی و عملی بلوکباشی در مردم شناسی اشاره کرد و گفت: سهم دکتر بلوک باشی برای نسل ما یک شناس بزرگ بود. همانطور که دکتر تکمیل همایون در سخنان خود به مهاجرت گروهی از نخبگان و بزرگان در سالهای پیش از انقلاب اشاره کرد می توان گفت این امر ضربه بزرگی به فرهنگ ایران وارد کرده است.

وی بیان کرد: سختیهای غیر قابل پیش بینی در انقلاب اجتماعی، بزرگان و نخبگان ایرانی را طی سالهای 55 تا 62 بین انتخاب برای ماندن یا رفتن قرار داد. با این وجود، کسانی که از ایران رفتند توانستند در آن سوی کشور فعالیت های بزرگی انجام دهند. عدهای هم در ایران ماندند و سختیهای زیادی کشیدند تا علوم انسانی و اجتماعی متوقف نشود و به راه خود در مسیر درست ادامه دهد چرا که گذشته مانند امروز نبود که مسائل فرهنگی بهتر فهمیده شود.

فکوهی افزود: ما باید دینِ خود را به نسل افرادی مانند بلوکباشی ادا کنیم. اگر بزرگانی مانند صادقی، تکمیل همایون و بلوکباشی نبودند زبان شناسی، باستان شناسی، ایرانشناسی و... وضعیت امروز را نداشتند. از همه مهمتر اگر فردی چون بلوکباشی نمی ماند مردمشناسی اینگونه نبود. البته درباره رشته مردمشناسی این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است چراکه این رشته در مقایسه با رشته هایی چون جامعه شناسی و... در کشور تثبیت شده نبود.

عضو هیئت علمی گروه انسانشناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه بیشتر کسانی که در ایران در دهه 70 در رشته مردمشناسی کار پژوهشی میکردند، غیر ایرانی بودند، گفت: مردمشناسی در آن زمان به مردمشناسان غیر ایرانی وابسته بود.

وی با بیان اینکه بلوکباشی در مسیر علمی زندگی خود با موقعیت های بسیار سختی روبه رو بود، گفت: بلوکباشی با بی اعتمادی که نسبت به علوم اجتماعی و انسانی در کشور وجود داشت، مواجه بود. همچنین، او در سنی قرار داشت که در کار علمی سن بالایی نبود. در واقع 40 سال بیشتر نداشت که تحقیق در این حوزه را شروع کرد. بنابراین تداوم بخشیدن به علم کار ساده ای نبود. مردمشناسی در ایران با وزارت فرهنگ آغاز شد و در ابتدا رشته ای آکادمیک نبود. انتقال باید با حوزه آکادمی انجام می شد.

فکوهی نقش بلوک باشی در مردم شناسی را کلیدی دانست و گفت: بلوک باشی برای من مرجع بود به طوری که اگر در مسائل مختلف با بن بست رو به رو می شدم، به ایشان مراجعه می کردم. در اکثر موارد، تصمیمات مهم را بدون نظر ایشان انجام نمی دادم. ایشان به عنوان فردی بود که به نسل دیگر تعلق داشت اما همواره به نسل های دیگر هم کمک می کرد.

وی با بیان اینکه بلوک باشی در میان رده سنی خود تنها کسی است که به روز است، گفت: از طریق اینترنت با استاد بلوکباشی در تماس هستم. استاد بلوکباشی از آخرین فناوریها استفاده میکند. ایشان به خوبی توانسته تغییر علم را درک کند. به طوری که لازم نیست برای ایشان تفاوت بین نشر الکترونیک و کاغذی را توضیح داد.

فکوهی عنوان کرد: بلوک باشی جزو معدود کسانی است که مفهوم عالم بودن را به معنای مدرن آن درک کرده است. علم خود را به همکاران و نسل جدید منتقل می کرد. حتی زمانی که سلامتی ایشان در معرض خطر بود از کمک کردن به دیگران پرهیز نمی کرد. ایشان حتی از من در مورد مسائل مختلف سوال می کردند و ابایی نداشتند که از نسل های دیگر پاسخ سوال های خود را بگیرند.

این عضو هیئت علمی گروه انسانشناسی دانشگاه تهران تصریح کرد: الگوی اخلاقی در کنار الگوی علمی لازم است چرا که چیزی که در علم و دانش مدرن به آن لازم داریم علم به همراه اخلاق است. علم بدون اخلاق ارزشی ندارد. مشکل امروز ما در جهان، علم بدون اخلاق است.

فکوهی در پایان اظهار کرد: کسی که 60 سال در آکادمی ماندگار شده و آبروی بالایی به دست آورده است نیاز به قدردانی بسیار بالایی دارد. من به سهم خودم و نسل بعدی، از استاد بلوکباشی تشکر میکنم و امیدوارم کار علمی ایشان در سالهای آینده همچنان ادامه پیدا کند.

در ادامه این آیین، بلوکباشی با بیان اینکه 60 سال پیش مصادف با ورود من به فضای تحقیقات فرهنگی بود، گفت: در آن زمان بیست سال از زمانی که نخستین بار غلامرضا رشیدی، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان ایران در سال 1314 در مورد فولکلور سخنرانی کرد و اصطلاح فرهنگ عامه را در برابر فولکلور به کار برد، می گذشت. هشتاد و چهار سال پس از اینکه اولین بار ویلیام جیمز واژه فولکلور را برای رسوم، ادب عامه، اعتقادات، باورها و الگوهای رفتاری مردم کهن ساخته بود، تحقیقات فرهنگی عامه در ایران آغاز شد.

وی با بیان اینکه فرهیختگان ما دانش فولکلور را با چشم حقارت نگاه می کردند، گفت: دانشگاه مردم شناسی و فرهنگ عامه را تابو می دانست. به طوری که دانش مردم شناسی یکی از محرمات علوم در دانشگاه ها و جامعه آکادمیک بود. دانشگاه ها اجازه نمی دادند مباحث مردم شناسی جزو آموزش های درسی در دانشگاه باشد. اما ما حقارت ها را تحمل می کردیم و فعالیت های خود را ادامه می دادیم.

بلوک باشی ادامه داد: من برای توسعه فرهنگ و افزایش آگاهی فرهنگ مردم از هر طریقی کوشش می کردم تا به این مسائل جنبه عمومی دهم. در سال 1340 که شاملو کتاب هفته را آغاز کرد همکاری خودم را با او آغاز کردم. تنظیم، تدوین و نظارت کتاب کوچه را آغاز کردم تا مردم به ارزش، غنا و گنجینه فرهنگی اعتماد پیدا کنند و موفق هم شدم. وی با بیان اینکه شصت سال در ریل فرهنگ شناسی حرکت کردم، گفت: هیچ وقت از این ریل خارج نشدم. خوشحال هستم با راهی که رفتم توانستم فرهنگ عامه را از راه فعالیت ها و تحقیقات به ثمر برسانم.

بلوکباشی در پایان گفت: اگر من در این مدت به اندازه بال پشه ای به فرهنگ ایران کمک کرده باشم، زندگی من بیهوده نبوده است.

دکتر علی بلوکباشی، عضو شورایعالی انسان شناسی و فرهنگ و مدیر گروه مردم شناسی دائره المعارف بزرگ اسلامی است.