به یاد انسان شناسی شریف.....در فقدان محمد شریف کمالی

محمد مهدی لبیبی

جمعه 8 بهمن ماه 1389 پیامک تلخی لابلای پیامکها پنهان شده بود ...انگار نویسنده اش  نوشتن این عبارت برایش سخت دشوار بود .....دکتر کمالی درگذشت .....بچه های مردم شناسی خوب بخاطر دارند که هر چقدر هم سعی میکردیم صبحها زود بیدار شویم و زود به محل کار برسیم از دکتر کمالی جا میماندیم ....با

جمعه 8 بهمن ماه 1389 پیامک تلخی لابلای پیامکها پنهان شده بود ...انگار نویسنده اش  نوشتن این عبارت برایش سخت دشوار بود .....دکتر کمالی درگذشت .....بچه های مردم شناسی خوب بخاطر دارند که هر چقدر هم سعی میکردیم صبحها زود بیدار شویم و زود به محل کار برسیم از دکتر کمالی جا میماندیم ....بااین سن و با مشکلات ناشی از دیابت و تنگی نفس ..دکترپشت در موزه ملی ایران می نشست تا نگهبان ها در را باز کنند ... بیشتر کارکنان هم او را می شناختند ...دکتر حس عجیبی را به من منتقل میکرد ...خنده هایش معنی داشت ...و انگار حرفهای ناگفته بسیاری که نمیتوانست بگوید ...اسفند 1387 یک روز از همین روزها که صبح زود با دکتر وارد ساختمان پژوهشکده مردم شناسی شدیم ...فرصت خوبی بود ..رفتم و در اطاق دکتر نشستم ...چایی دم کرد و منتظر ماند ......از دکتر پرسیدم بنظر شما انسان هوشمند امروزی نخستین بار در چه محلی ظهور کرد؟  دکتر گفت شاید افریقا ..گفتم پس چگونه به استرالیا و امریکا رفت ؟ گفت قاره ها بهم وصل بوده ...گفتم همه قاره ها ؟ در چه دوره ای ؟ دکتر مرتب توضیح میداد و من پشت سر هم سوال میپرسیدم ...بحث خیلی جالب شد ..یه جایی دکتر گفت ..ببیین اینو نمیدونم اما قول میدم در اولین فرصت جوابشو بهت بگم......و در سال 1388 کتاب  انسان شناسی پیش از تاریخ  را نوشت و همین حکایت را در مقدمه این کتاب ذکر کرد ....دکتر کمالی اصرار داشت از اصطلاح انسان شناسی بجای مردم شناسی استفاده کنیم ..می گفت درست است که مردم معنای انسان را در دل خود دارد اما این اصطلاح برای جمع و گروه است و ما را دچار مشکل میکند ... من این کتاب را خواندم و  او به قولی که داده بود وفا کرد ..به همه سوالات انروز پاسخ داد...
دکتر کمالی در سال ۱۳۲۵ در شهرستان لارستان متولد شد. تحصیلات ابتدایی را درآنجا و تحصیلات دبیرستان را در رشته ادبیات در تهران به اتمام رساند. بعد از دیپلم، در رشته علوم اجتماعی در دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و دانشنامه لیسانس دریافت کرد.
آنگاه برای ادامه تحصیل به هند عزیمت کرد و تحصیلات خود را در رشته انسان شناسی جسمانی در مقطع فوق لیسانس ادامه داد و تحقیقات و پژوهشهای زیادی بر روی جوامع ایرانی در داخل و خارج ایران انجام داد و مقالات متعددی به زبانهای فارسی و انگلیسی به چاپ رساند.
کمالی در دوران خدمت به تحصیلات خود در سطح دکترای انسان شناسی در هند ادامه داد و بعد از احراز درجه دکتری، رییس بخش انسان شناسی زیستی پژوهشکده مردم شناسی ایران شد.
 از سال ۱۳۶۵ به عنوان استاد، به کانادا رفت در آنجا به عنوان پژوهشگر و مشاور دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تورنتو، استاد مهمان دانشگاه تورنتو، مدیر پروژه رشد مهارتها برای تازه واردین ایرانی انجمن ایرانیان انتاریو تورنتو، رییس انجمن رنگین پوستان تورنتو  عضو هیئت اجرایی انجمن مهاجرین ونکوور کانادا بود و.حدود شش سال پیش  به ایران بازگشت و مطالعات خود را در زمینه های انسان شناسی زیستی و فرهنگی در ایران تدوام بخشید. او همکاری نزدیکی با پژوهشکده مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی و همچنین بخش انسان شناسی زیستی مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران  داشت .
از جمله آثار  و مقالات وی :
انسان شناسی جنگ و صلح
انسان شناسی زیستی عملی
انسان شناسی  عمومی
ایرانیان ترکمن
انسان شناسی و فولکلور در ایران
مطالعه کوررنگی در شش گروه ایرانی
انسان شناسی خطوط پوستی در جمعیت های ایرانی
تفاوت¬های جمعیتی (گروهی) در خط شماری اشکال کف دست گروه ها (اقوام) ایرانی
و انسان شناسی پیش از تاریخ  بود.
تمامی  پژوهشگران مردم شناسی و بعد ها همه همکاران ما در پژوهشکده زبان شناسی  به او ارادت خاصی داشتند ...دکتر کمالی مثل پدر بچه ها بود .. نزدیکترین دوست دوران تدریسش دکتر عسکری خانقاه بود اما او اقدامات و پژوهشهای جدید مردم شناسی را بسیار موفق میدانست ...از اینکه بخش مردم شناسی دانشگاه تهران به همت دکتر ناصر فکوهی جان تازه ای گرفته و مقالات ارزشمندی در این حوزه ارائه میشود بسیار خوشحال بود ...دکتر کمالی با مردم شناسی یا بقول خودش انسان شناسی زندگی میکرد و به ان عشق میورزید .. علاقه خاصی به مرحوم جلال ال احمد داشت ..اگر کسی کوچکترین انتقادی از جلال میکرد سخت ازرده میشد ...همین سالهای اخر هرو قت او را میدیدم از طرح جدیدی سخن میگفت .. و همین انگیزه بودن و زندگیش بود ..
اگرچه جسم او اینک در دل خاک نهفته است اما یاد او و خاطرات شیرینی که با او داشتیم هر گز از یاد نخواهد رفت ...روحش شاد و یادش گرامی باد ..

محمد مهدی لبیبی رئیس پژوهشکدهم ردم شناسی سازمان میراث فرهنگی است.