ثبت و تَرک: نیم نگاهی به احوالات بناهای تاریخی ایران در سالی که گذشت

زهرا کشوری

ماهنامه ایرانشناسی و ایرانگردی «سرزمین من»: انتشار خبری در ماه‌های پایانی سال 1390، باعث شد تا مساله میراث‌فرهنگی ایران همچنان پرماجرا باقی بماند؛ سنای آمریکا تصمیم گرفت تا گِل‌نوشته‌های هخامنشی را که نزدیک به 8 دهه پیش به رسم امانت به دانشگاه شیکاگو رفته‌ بود، ضبط کند. اگرچه این تصمیم تا زمان نگارش این خبر عملی نشده اما باعث شد تا با توجه به سالی که اهالی میراث فرهنگی از سر گذرانده بودند، خاطرشان همچنان مکدر باقی بماند؛ ماجراها از ابتدای سال آغاز شده بود. عقب‌تر که برویم، ماجرای عزل و نصب‌هایی که نیمه دوم این سال انجام گرفت را باید از خبرسازترین رویدادهای سال 90 نامگذاری کرد؛ تصمیم‌گیری‌هایی که حاشیه‌هایش حتی به بهارستان و ساختمان مجلس هم رسید. این تغییر و تحولات اگرچه تاثیر مستقیمی بر میراث تاریخی، عمارت‌ها و بناهای تاریخی کشور نداشت، اما موجب شد تا اقدامات و تصمیم‌های عمده حفاظتی مدیران میانی همچنان معطل تصمیم مدیران بالادستی که خود در رفت‌و‌آمد بودند، باقی بماند. اما بیش ‌از اینها، تخریب‌ بعضی از بناهای تاریخی بود که خاطر دوستداران میراث فرهنگی را آزرده کرد، تخریب‌هایی که بیشتر ریشه در بی‌توجهی‌های کوچک در مرمت به‌موقع این آثار داشت؛ بخشی از محله «عودلاجان» در پایتخت پایین آمد که البته ترمیم آن هم آغاز شد. «سی‌و‌سه پل» ترک خورد و داد کارشناسانی که بارها در این‌باره تذکر داده بودند، درآمد. قسمتی از کاشی‌های گنبد مدرسه «چهارباغ» اصفهان فروریخت و بخش‌هایی از «تخت‌جمشید» و «نقش رستم» ترک خورد. علاوه بر اینها، بافت تاریخی گرگان هم یک بار دیگر با تصویب طرح بازسازی بافت فرسوده تهدید شد تا یکی از زیباترین بافت‌های تاریخی همچنان در شرایط برزخ به سر برد. از اینها که بگذریم، اتفاقات کوچک و بزرگی هم مثل تخریب عمدی سنگ‌نوشته‌های بیشاپور یا بی‌توجهی‌ به بافت تاریخی شهرهای مختلفی همچون شوشتر، از جمله رویدادهایی بودند که نقدهای بیشتری را متوجه سازمان میراث‌فرهنگی کردند. اما تلخی این تخریب‌ها را یک ثبت جهانی کمی شیرین کرد؛ تابستان  امسال پرونده «باغ ایرانی»، شامل پرونده 9 باغ ایرانی، در یونسکو به ثبت رسید؛ باغ‌های ماهان کرمان، عباس‌آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، فین کاشان، ارم شیراز، پاسارگاد فارس، دولت‌آباد یزد، پهلوان‌پور یزد و اکبریه بیرجند در فهرست جهانی به ثبت رسیدند. به اینها اگر ثبت ملی پرونده‌هایی همچون خیابان ولیعصر(عج) و مجموعه تالار وحدت را هم اضافه کنیم، این شیرینی بیشتر در خاطر سال 1390 خورشیدی خواهد ماند.م
ماهنامه سرزمین من/ شماره 31/ نوروز 91/ صفحه 136

این مطلب در چارچوب همکاری مشترک انسان شناسی و فرهنگ با مجله  سرزمین من منتشر می شود