مقالات قدیمی: هنر ماشینی، طراحی با کامپیوتر ( 1352 )

هنر ماشینی به نظر خیلی ها پیشرفتی غیر قابل تصور و عنصری ضد و نقیض است و بنظر دیگران نتیجهء منطقی تحول تاریخی و قالب مناسبی برای بیان، در عصر تکنیک است. همچنانکه سیبرنتیک میان دانش و بشریت پلی زده است، محصولات کامپیوتر نیز ممکن است مرز میان تکنولوژی و هنر را در هم بکوبد و این چیزیست که بعضی بدان امیدوارند و بعضی از آن بیم دارند و تنها در یک مورد همه با هم موافقند و آن اینکه

این زمینه جدید تجربهء استتیک هنوز جای بسیار دارد.

واحدهای تهیه کنندهء برنامه ها و مفروضاتی که کامپیوتر بر اساس آنها طراحی می کند بیش از ده دوازده سال عمر ندارند و بدین ترتیب روشنست که ما تازه در آغاز راه هستیم، راه درازی پیش روی ماست که در هر قدمش امکانات تازه ای برای استفاده از کامپیوتر در خدمت مقاصد هنری نهفته است.

طرح های کامپیوتری یکی از اعقاب تکنولوژیست وقتی مفروضات و برنامه های تهیه شده را به ماشین بدهیم ماشین نتیجه را به صورت اعداد یا اگر ترجیح بدهیم بصورت خط، نمودار یا طرح بیان میکند.

ماشین های طراحی خودکار طوری طراحی شده اند که بوسیله کامپیوتر کنترل میشوند. مقداری روابط ریاضی را به خورد کامپیوتر میدهیم و کامپیوتر بوسیلهء ماشین های طراح بما طرح و تصویر میدهد. ابتدا از این امکان برای تهیه نمودارهای اتصالات الکتریکی ساختمان ملکولی، نقشه های نمودار وضع هوا، مدارهای اقمار مصنوعی و شبکه های تقویت کنندهء سطح زمین و چیز هائی از این دست استفاده می شد.

طرحهائی که از این طریق بدست می آمد از لحاظ دقت، صحت و وضوح بسیار قابل توجه بود.

طبیعتا عده ای از دست اندرکاران یا باصطلاح خدمهء کامپیوتر به هوس افتادند که با استفاده از امکان طراحی، کامپیوتر را به میل خود بکار بکشند، اینها فرمولهائی به خورد کامپیوتر می دادند که اگر چه بهیچ چیز ارتباطی نداشت اما در عوض طرحهای زیبائی بوجود می آورد طرحهائی با بافتهای هندسی و اینچنین بود که «طرح کامپیوتری» متولد شد.

در سال 1963 بود که رؤسای شرکت «کامپیوتر و اتوماسیون نیوتن ویل» در ماساچوست با یک تلنگر راه پیشرفت و شیوع این ماجرا را باز کردند. آن ها مسابقه ای راه انداختند در زمینهء طراحی با کامپیوتر و جوایزی هم تعیین کردند و البته برای انتخاب بهترین ها و اعطای جوایز، زیبایی مورد نظرشان بود نه تکنیک.

در همان ایام سه ریاضی دان، بی خبر از احوالات یکدیگر – یکی آمریکائی بنام ا.مایکل .ال و دو آلمانی، فریدرناکه و گئورگ بیس – ساختن تصاویر آزاد و زیبای کامپیوتری را آغاز کرده بودند. تصادفا هر سه اینها در سال 1965 کارهایشان را بنمایش گذاشتند و مردم تازه فهمیدند که قبلا دانشمندان و تکنسین ها از چه سیستم های محاسباتی ساده ای برای تصویر سازی استفاده میکردند.

البته ناگفته نماند که پیشروی واقعی در این زمینه «بن اف،لاپوسکی» بود که در سال 1956 تجریدات الکترونیک خود را در معرض تماشای چشم های شگفت زده گذاشت.

باری از این زمان به بعد آدمهای بسیاری هوس طراحی با کامپیوتر به سرشان زد و محصولات کارشان نیز در سال 1968 در انستیتو هنر معاصر در لندن به نمایش گذاشته شد.

در سال 1969 «کته شرودر» در هانور نمایشگاهی از هنر کامپیوتر برپا کرد و بعد از آن کارهایش را برداشت و به کمک انستیتو گوتهء آلمان راهی کشورهای مختلف شد و هنوز در سفرست و همه جا آنها را بنمایش میگذارد. سومین نمایشگاه «راههائی به هنر کامپیوتر» نام داشت که در برلین برپا شد و بعد در شهرهای دیگر آلمان و همچنین در بی ینال نورمبرگ 1971 و بی ینال ونیز نیز همانسال به نمایش گذاشته شد. آثار عرضه شده در این نمایشگاه ارتباط بین آثار گرافیک مبتنی بر ریاضیات و لوازم طراحی را، با آثار گرافیک کامپیوتری روشن ساخت.

از سال 1968 در واقع دورهء دوم «طراحی با کامپیوتر» آغاز شد. نشان مخصوص این دوره توجه هنرمندان و ناقدان به کار با کامپیوتر است. از آن زمان ببعد گروههای بسیاری دست بکار شده اند، مثلا گروه «کامپیوتر تکنیک» در ژاپن و گروه هنر تلفیقی در وین. اجتماعات آزاد تکنسین ها و هنرمندان در مادرید و آرژانتین نیز قابل ذکرند. به جز همه اینها افراد مستقلی نیز دست بکار شده اند، کسانی که به تنهایی هم قدرت برنامه نویسی و هم طرح کردن آثار هنری را دارند، مثلا مانفردمور در پاریس با آئورلوچی که فعلا در ماساچوست بسر میبرد.

همهء این افراد و گروهها، شاید کامپیوترهای یکجور نداشته باشند ولی روش کارشان یکیست. نکته مهم در مورد طراحی با کامپیوتر، وسیله طراحی، یعنی اسباب تصویر کننده نیست. این وسیله معمولا یا ماشین خودکاری است که قلمی را بر روی کاغذ به حرکت در میآورد یا یک لامپ تصویری الکترونیک است، مثل لامپ تلویزیون، خلاصه وسایلی است که سالهاست وجود دارند و از آنها استفاده شده است. نکته مهم اینست که کامپیوتر خود نیز در تصور و خلق تصویر نقشی دارد. به کامپیوتر دقیقا گفته نمی شود که چه باید بکشد، بلکه به آن فقط یک نقشه کلی، استخوانبندی اصلی یک طرح به زبانی که برایش قابل فهم باشد داده می شود، کامپیوتر براه می افتد و قلم طراح را بر روی کاغذ بحرکت در می آورد یا پرتوهای الکترون را بر لامپ تصویری می تاباند و اینجاست که کامپیوتر، بکمک یک عنصر نیمه اختیاری در مورد فواصل بین نقاط معین شده مستقلا تصمیماتی میگیرد. این عنصر، چیزیست مبتنی بر یک سری اعداد که از هیچ قانون آشکاری اطاعت نمی کنند، اعدادی که هر کدام زاویه، طول خط و خلاصه مختصات ویژه ای را تعیین می کنند. بنابر این یک برنامهء خاص، با جابجا کردن هر عدد نتایج جدیدی بدست می دهد. نتایجی که حتی بوسیله خود برنامه نویسان نیز بهیچ وجه قابل پیش بینی نیست.

در شیوهء کار افراد مختلف نیز اگر تفاوتی دیده شود تنها مبتنی بر نوع وسیلهء کارشان یا راهی است که هر کدام در برنامه ریزی انتخاب می کنند. یعنی مثلا مهارت دست خالق هیچ نقشی در این ماجرا ندارد، همه چیز تنها به فکر او مربوط می شود. دقتی که در طرحهای کامپیوتری دیده می شود از زمین تا آسمان با دقتی که در توان دست انسان است فاصله دارد و نیز در این راه امکان  ایجاد تاثیرات بصری خاص بدست می آید که در آثار گرافیک معمولی سخت بدنبال آن هستند. مثلا ایجاد حالتی شبیه حالت پارچه های پرزدار یا مخمل که سایه روشن ها و باصطلاح بازی های جالبی دارد.

یکی از نکات با اهمیت در مورد کار با کامپیوتر، سرعت اجراست، یعنی زمانی که در مورد ماشین طراحی مکانیکی با دقیقه سنجیده می شود و در مورد سیستم های الکترونیکی به اعشار ثانیه میرسد. این سیستم الکترونیک را همچنان می توان برای کارهای چند جنبه ای، نیز بکار برد مثلا برای تلفیق عناصر صوتی و بصری.

خلاصه مطلب آنکه بعید نیست کامپیوتر بزودی وسیله ای شود بسیار طبیعی و معمولی برای تولید هر نوع شکل و تصویر، درست همانطور که اصوات موسیقی بوسیله سازها تولید میشود و قضیه نیز برای ما بسیار طبیعی و معمولی است.

 

اطلاعات مقاله:

ماهنامه فرهنگی-هنری رودکی - شماره 25 - آبان ماه 1352 - صفحات 20 و 21

مجموعه لاله تقیان و جلال ستاری

 

 

ورود به صفحه مقالات قدیمی 
http://anthropology.ir/old_articles

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139

ویژه نامه ی نوروز 1393 
http://www.anthropology.ir/node/22280