دوازدهمین نشست گروه جامعه شناسی ورزش

مجتبي باقري

یکشنبه 11/12/87 ساعت 4 بعدالظهر سالن کنفرانس جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران میزبان اعضای گروه جامعه شناسی ورزش دانشگاه مذکور بود . این محفل به همت دکتر آقاپور مدیر گروه جامعه شناسی ورزش وسخنرانی دکتر سید ضیاء هاشمی با موضوع ورزش و جامعه پذیری برپا شد . مطلب ذیل توصیفی اجمالی است ‎، از آنچه در این گردهمایی گذشت .
دکتر هاشمی پیش از ارائه کنفرانس ؛ به انتقاد از عدم توجه محققین اجتماعی به امر ورزش و تأثیر دیالکتیکی این مقوله بر جامعه پرداخت : در بسیاری از متون منتشره جامعه شناسی به کرار از مسأله خودکشی سخن رانده به آنالیز ، تجزیه ، و تحلیل این مسأله پرداخته اند . مسأله خودکشی طبق آمار منتشره یک در صد هزار اتفاق می افتد؛
و این در حالی است که مسائل ورزشی حوزه گسترده ای از جامعه و اعضای آن را پوشش می دهد . تنها توجیهی که
کفه ترازوی مسئله خودکشی را بر ورزش از باب اهمیت تحقیقی برتری می دهد ؛ همانا تمرکز شخصیت بزرگی چون امیل دورکیم می باشد . کنفرانس ورزش و جامعه پذیری با مروری بر تاریخچه ورزش آغاز شد . تا با کنکاش در تبیین نسبت ورزش و جامعه پذیری و همچنین تأثیر فرایند فعالیت ورزشی بر جامعه پذیری و بالعکس ؛ پرداخته شود . لذا تاریخچه ورزش را می توان به سه دسته تقسیم نمود :
1. ورزش در دوران باستان : در این دوران ورزشها در قالب رقابتهایی خشن و ستیزه جویانه برگزار می شد . انگیزه اصلی اینگونه رقابتها علاوه بر آمادگی جسمی برای ایفای نقش در جنگ ها ، درونی کردن ارزش های ستیزه جویانه در میان مردم تحت سیطره بود . جنگ گلادیاتورها مصداق بارزی برای اینگونه مناسک در دوره اول می باشد که سرزمین رم و یونان باستان میزبانان آن بودند .
2. ورزش در دوران رنسانس و انقلاب صنعتی : در این دوره رویکرد به ورزش به عنوان عاملی جهت رهایی از فشار حاصله از کار روزانه در بین طبقات پائین دیده می شود . المپیک با آن حلقه های پنجگانه اش به استعاره از اتحاد اقوام پنج قاره کره زمین در 5 روز از تابستان ؛ هر چهار سال یک بار پدیدار شد .
3. ورزش در دوران مدرن : شکل خشن و بی قاعده ورزش به سمت آرامش ، امنیت و انتظام تغییر جهت می دهد . بُعد سرگرمی افزایش می یابد و انسجام اجتماعی هدف این گونه رقابتها میگردد . عقلانیت و هیجان همراه با آرامش بارزترین ممیز میان این دوره با دوره های پیشین است .

نقش ورزش در زندگی اجتماعی :
1)گسترش مشارکت اجتماعی 2) ورود به فعالیت های جمعی و گروهی 3) تقویت تعهدات جمعی 4)شکل گیری و تقویت هویت ملی 5) ارتقاء حسن کمال جویی و کمال طلبی 6) امید به آینده و روحیه مقاومت 7) کنترل اجتماعی 8) تقویت نشاط و شادابی 9) توسعه تجارت اجتماعی و گروهی 10) تقویت سلامت و بهداشت جسمی روحی از جمله تأثیرات مقوله ورزش بر زیستن در چارچوب اجتماع می باشد .
به عنوان مثال در بحث شکل گیری و تقویت هویت ملی ؛ میتوان به این نکته اشاره نمود که هواداران یک تیم خود را جزئی از تیم می دانند وتیم را نمادی از جامعه ؛ در غم حاصل از شکست و شادی حاصل از پیروزی تیم ، خود را شریک می دانند . این احساسات ممکن است مقطعی یا طولانی باشند ؛ اما به هر حال انسجام گروهی را به دنبال دارند . دکتر هاشمی در ادامه به عوامل تسهیل کننده ، برای ورود به دنیای ورزش اشاره نمودند :
1. دسترسی به امکانات و فرصت ورزشی : این فرصت ها می تواند اجتماعی یا فردی باشد .
2. داشتن استعداد و توانایی فردی : بدون تردید ابتدای به ساکن هرفردی می بایست پتانسیل ورود به حوزه خاصی را داشته باشد .
3. تأثیر عوامل جامعه پذیری : چرا قاره سیاه در سطح بین المللی استعدادهای بسیاری را تحویل دنیای ورزش میدهد؟ این پرسش را می توان اینگونه پاسخ داد که سپاهپوستان آفریقایی امکان بسیار کمی برای پذیرش اجتماعی در دیگر حوزه ها دارند . به عنوان مثال : حوزه علمی ، بدلیل پیش شرط های بسیاری که دارد به ندرت امکان شکوفایی خلاقیت سیاهپوستان را پدید می آورد . در اینجاست که مفهوم (دیگران مهم) "جرج هربرت مید" پیش کشیده می شود . زیرا حمایت گری و تأیید کسانی که با فرد ارتباط مستقیم دارند بسیار مهم می باشد.
جامعه پذیری : نظام هنجارها وعوامل تنظیم کننده رفتارهای هر جامعه باید به اعضای جدید آن منتقل گردد ؛
این امر اجتماعی شدن نامیده می شود . کودکی که اجتماعی شده است می بایست بداند که در شرایط اجتماعی ویژه ؛ چگونه رفتار کند . تأثیر جامعه پذیری بر ورزش را می توان به دو گونه عنوان داشت : 1. تفاوت علایق در توجه به ورزش : در اینجا این سوال مطرح می گردد که چرا فقط بخشی از افراد که توانایی فعالیت در حوزه ورزشی را دارند بدان همت می گمارند ؟ این سوال پاسخش در بحث جامعه پذیری است ؛ در واقع برخی از افراد در معرض اجتماعی شدن وجامعه پذیری ورزشی قرار می گیرند.
2 . شناخت خود به عنوان ورزشکار : در نهایت فقط بخشی از افراد خود را به عنوان ورزشکار می دانند . همچنین در بحث تأثیر ورزش بر جامعه پذیری می توان به تأثیر ورزش بر خصوصیات فردی و تأثیر ورزش بر ارزشها و رفتارها اشاره کرد .

انواع کنش فردی در عرصه ورزش :
1) تماشا 2) بحث و اظهار نظر 3) طرفداری 4) تعصب 5) مشارکت فعال در فعالیت ورزشی
ورزش با بسیاری از حوزه های زندگی در ارتباط است : در حوزه سیاست ؛ توسعه امکانات ورزشی بدون تردید با هدف خاصی انجام می شود . قوای حاکم نمی تواند به سادگی از کنار اهدافی چون افزایش سلامت عمومی ؛ افزایش اعتبار و وجه ملی ؛ و کنترل خشونت حاصله از ورزش بگذرد . وقتی کوفی عنان دبیر کل سابق سازمان ملل آرزوی جایگزینی "سپ بلاتر" رئیس فدراسیون جهانی فوتبال "فیفا " را مینماید ؛ نمیتوان گرایش سیاستمداران را در محبوبیت حاصل از ورود به حوزه های ورزش نادیده گرفته شود .
ورزش تاثیر بسزایی در حوزه اقتصاد دارد ؛ تولید کالاهای ورزشی بخش عمده تجارت و حتی صنعت جهانی را تشکیل می دهد . تبلیغات اقتصادی در میادین ورزشی یا توسط بازیکنان وقهرمانان ورزشی نشان از تاثیر متقابل این دو حوزه دارد . در امر رسانه های گروهی لازم به توضیح نیست که برنامه های ورزشی از پر طرفدارترین برنامه ها و روزنامه های ورزشی از پر تیتراژترین روزنامه ها هستند . همچنین ورزش تاثیر عمیقی بر حوزه ی آموزش وخانواده دارد . بدون تردید تاثیر پر رنگ جامعه پذیری در دوران نوجوانی می باشد ؛ در این دوران است که افراد با آداب و رسوم ؛ قواعد زندگی و ارزشهای جامعه آشنا می شوند . نقطه ی اتصال ورزش و جامعه پذیری را می بایست در دوران نوجوانی جستجو نمود . ورزش حرفه ای بدلیل اینکه نان و نام می آورد می بایست افرادی که به حوزه اش وارد می شوند؛ تحت آموزشهای اجتماعی مناسبی قرار گرفته باشند و کاملا بدیهی است که باید سرمایه گذاریهای لازم در این امر صورت پذیرد . به عقیده نوربرت الیاس ورزش جای خشونت های خونین را گرفته است . در پایان دکتر هاشمی پس از ارئه کنفرانس به پرسش های اعضای گروه پرداخت . دکتر آقاپور نیز از حضور اعضای گروه جامعه شناسی ورزش تشکر کرد و ابراز امیدواری نمود که این محفل همچنان با قدرت بکار خویش ادامه دهد.