مغرب(شمال آفریقا)

شایسته مدنی

پنج کشور تشکیل دهنده مغرب در تکلم به زبان عربی، به طور رسمی یا از طریق زبان مادری اشتراک دارند، این اشتراک برای اکثریت مردم و به درجات مختلف وجود دارد. دلیل آن هم فتح این کشورها در قرن هفتم به دست اعراب است. مردم بومی طی هزاران سال به زبان بٍربٍر صحبت می کردند و رومی ها آنان را بَربَر می نامیدند. طی قرنها مسلمان شدن مردم با عرب شدن آنها همراه شد و این درحالیست که مناطق کوچکی چون کوهستانها و واحه ها هنوز به زبان بربر صحبت می کنند. در این دولتها بربرها تنها اقلیتی هستند که به نسبت بسیار متفاوت وجود دارند.
 توضیح:  به نقطه‌ای سرسبز در میان صحرا، واحه گفته می‌شود. واحه‌ها معمولاً در پیرامون یک چشمه یا یک چاه پدید می‌آیند. واحه‌ها ممکن است از یک چاه و چند درخت تشکیل یافته باشند ولی برخی واحه‌های بزرگ ‌تر چند کیلومتر مربع وسعت دارند و در آنها خانه‌های مسکونی هم وجود دارد. بیشتر واحه‌ها را می‌توان در صحرای بزرگ آفریقا یافت.
 
بِربِرها، اقلیت 17 میلیونی
مدتی ست که بربرها در مراکش و الجزایر به جنب و جوش افتاده و خواستار بازشناسی هویت و استفاده دوباره از زبانشان هستند. این مسئله را نه دولتهای این کشورها و نه ادارات فرانسوی به راحتی نپذیرفتند. ولی بالاخره در سال 1994 پادشاه مراکش آموزش این زبان را پذیرفت و در سال 2002 دولت الجزایر این زبان را در قانون اساسی به همراه زبان عربی که تنها زبان رسمی بود، جزء زبان ملی قرار داد. ولی آموزش آن همچنان مسئله دار است.
توافق شده زبان بربر را همه جا تامازیغ (Tamazight) و بربرها را آمازیغ (imazighen) به (معنای آزاد مردان) بنامند. توارگ (یا توارق) بخشی از این زبان را که مربوط به خودشان است تماشیق (tamacheq) می گویند. توافق برسر الفبای مشترک هنوز باقی مانده است. شاید حروف آن لاتین باشد که دسترسی بیرونی به آن بیشتراز حروف عربی و فینیقی است. بربرها در میان سه اقلیت مهم دیگر که کُرد و کیشوا (kichua) هستند، بیشتر در تلاشند هویت خود را به رسمیت بشناسانند.
 
اقلیت بربر از ابتدا تا انتهای مغرب
لیبی: کشوری با مناطق بیابانی گسترده که جمعیت آن در بخشهای کناری و واحه ها متمرکز شده و 94 درصد مردم آن عرب هستند. تعداد 350000 نفر از بربرها در بخش انتهایی کشور در منطقه تریپولی (Tripoli) نزدیک مرز مصر و الجزایر ساکن هستند.
تونس: عربی ترین کشور در ناحیه مغرب با 98 درصد است. 150000 سکنه بربر تنها در جزیره جربا (djerba) و واحه هایی در جنوبی ترین بخش این کشور زندگی می کنند.
الجزایر: در الجزایر حضور 5/5 میلیون نفر از بربرها که در مناطق کوهستانی و واحه ها پراکنده شده اند، کاملا محسوس است. سه گروه مهم در این کشور با یکدیگر همزیستی دارند: کبیل ها (kabyles) که به صورت گروه های انبوه در سواحل قبایل کبری بین الجزیره تا عنابه ساکن هستند و به شاخه های کوچکتری از قبایل صغری تقسیم شده اند که در شرق الجزیره زندگی می کنند. آنها اصلی ترین اعضای کارگران مهاجر الجزایری به فرانسه هستند. گروه دوم شاویه (chaouia) ساکن در جنوب شرقی عنابه و ابتدای صحرای آفریقا و گروه سوم میزابی ها (mozabites) که به صورت تاجر در تمام کشور پراکنده شده اند. توارگ ها یا توارق هم بخشی از اقلیت بربر هستند که در جنوب شرقی صحرای آفریقا به صورت چادرنشین در کوهستانها، بین رشته کوههای اطلس و رودخانه نیجر، سکونت دارند. آنها از زمان عهد باستان زبان بربر را به صورت نوشتاری و به شکل فینیقی حفظ کرده اند.
مراکش: در مراکش تعداد بربرها بسیار بیشتر است: 8/10 میلیون نفر که یک سوم جمعیت بربرها را تشکیل می دهند. آنها ساکن دو بخش بزرگ کوهستانی هستند: یک سوم آنها در شمال و بقیه در کوهپایه های رشته کوه اطلس در جنوب سکونت دارند. همچنین باید حضور موقتی یا دائمی بربرها  را که در شهرها شاغل هستند وکسانی که در بخش دیگری از دریای مدیترانه زندگی می کنند را در نظر گرفت.
موریتانی:  کشور تاریخی "مورها"، که علت معروفیت آن فراهم کردن آذوقه برای گروههایی در جنگ میان عربها و اسپانیایی ها بوده است و واژه "مور" (به معنی مسلمان) برای مدتها به اسرای سیاه پوست در این منطقه اطلاق می شد. در حال حاضر تقریبا تمام بومیان این سرزمین به زبان عربی صحبت می کنند و به لحاظ فیزیکی مانند بقیه مغربی ها،سفید پوست هستند. بالعکس در کرانه رودخانه سنگال که مرز این کشور با کشور سنگال است 20 درصد از جمعیت موریتانی زندگی می کنند که سیاه پوستند و در کنار 25000 هزار اعراب بادیه نشین جمعیت بربرزبان این کشور تنها یک درصد است.
پست الکترونیک: [e-mail]
منبع: Atlas des minorities dans le monde (roland Breton) page: 42,43


برای دیدن نقشه ها در زیر کلیک کنید:

پیوست	اندازه
6100.doc	96.5 KB