گذری بر احوال و آثار واسیلی نیکتین در حوزه ی مطالعات کرد

محمد خضری اقدم

مطالعات مربوط به کردها  بخشی از مطالعات شرق شناسان بوده و در این بین حیطه مهمی را به خود اختصاص داده است و در دانشگاه های معتبر اروپایی به صورت رشته علمی و توسط استادان برجسته ای راه اندازی شده است که در این میان کشورهایی همچون اتحاد شوروی سابق،روسیه،آلمان،لهستان،فرانسه نسبت به دیگر کشورها سهم بیشتر را در این حوزه به خود اختصاص داده اند.به طوری که پژوهشگران مختلفی در این عرصه گام برداشته و آثار مهم و برجسته ای را از خود به جای گذاشته ا ند. در این میان می توان به باسیل نیکتین بعنوان یکی از کردشناسان برجسته اشاره داشت. .به صورتیکه به عقیده بسیاری از صاحب نظران این عرصه مطالعات واسیلی نیکتین از غنای فراوانی برخوردار بوده و روش علمی بکار گرفته شده در آثارش و هم چنین درک و فهم فرهنگی که به مطالعه آن پرداخته و علاوه بر اینها آشنایی او با زبانهای کردی، فارسی،انگلیسی، ترکی، روسی، فرانسوی و لهستانی  امکان استفاده از منابع دست اول را برای مطالعاتش فراهم ساخته است و همه این موارد باعث شده که مطالعات وی ویژگی های  خاص و در خور توجهی راداشته باشد.

نیکتین  سال 1885 م. در لهستان متولد شد ودر  سال 1960 م. در پاریس دار فانی را وداع گفت. او در سال 1908 به دانشکده مطالعات شرقی سن پترز بورگ وارد شد و سپس سال 1909 برای طی یک دوره کارآموزی به اصفهان اعزام شد. ایشان بعد از آن به مطالعات ایران شناسی علاقه مند شد و سپس  در سال 1911 وارد وزارت امور خارجه شد. در سال 1912 به سمت منشی گری در رشت منصوب و در سال 1915 به  عنوان نایب رئیس کنسول شهر تبریز به انجام وظیفه پرداخته است. نیکتین علاوه بر این ها  طی سال های 1915 تا 1918 در ارومیه ضمن انجام وظایفش به مطالعات کرد علاقه مندشده و به بررسی احوال کردها پرداخته است. در این زمینه علاوه بر زندگی و خدمت کنسولگری  در  ارومیه و آشنایی ایشان با بدیع الزمان نورسی که استاد وی در زمینه زبان و فرهنگ کردی بوده و به دیگر مناطق کردستان از جمله مهاباد، شمدینان، بانه، حکاری، اورامان سفرهای متعددی داشته و با فرهنگ و آداب و رسوم مردمان آن دیار آشنا شده و حاصل مطالعاتش را در این زمینه در کتاب ها و رساله های مختلف تالیف  نموده است.او. بعد از پایان وظایفش در ایران، راهی پاریس شده و در فرانسه به تدوین و نگارش بقیه آثارش می پردازد. ایشان در مطالعات خویش از استادان مهمی بهره برده که می توان به "کریمسکی" استاد او در زمینه ادبیات عرب و تاریخ اسلام،" وزوولد فدوروویچ میلر" استادرس تاریخ باستان شرق و زبان سانسکریت، "کرش" استاد بخش نظری زبان و ادبیات فارسی، "میخائیل اوسی پوویچ عطیه" استاد ادبیات عرب، "میرزا جعفرخان رضازاده سیاح محلاتی" استاد پراکتیک زبان فارسی، "بدیع الزمان علامه ملا سعید نورسی" استاد زبان و فرهنگ کردی اشاره داشت.

نیکتین در مدت کوتاهی که به­عنوان کنسولگری روس در ارومیه به سر برده اند، یعنی از سالهای 1915 تا 1918 به مطالعات فراوان  کتابخانه­ای و میدانی در زمینه فرهنگ و تاریخ کردها پرداخته  ودر این میان آثارمختلفی را به زبان های مختلف کردی، فارسی و انگلیسی به  نگارش در آورده است که در زیر به آن ها اشاره می شود:

• کتاب دستور مکالمه به زبان کردی-روسی،(1915ش).ارومیه :چاپخانه ی لازاریست ها.
• فرهنگ نظامی کردی –روسی (1916ش).ارومیه:چاپخانه لازاریست ها.
• گفتاری چند در باره کردان(1917ش)ارومیه،چاپخانه لازاریست ها
• مقاله تتبعات ایران شناسی و کرد شناسی در شوروی(1336 ش) ،مجله یغما،شماره 6.
• قصه سوتو و تاتو، با همکاری سون به زبان انگلیسی.
• داستان های کردی که شامل سه داستان به لهجه  بادینی به نام های :1-مام زرگو 2- شیخ سلیمان پی به زنگل 3- میری حکاریان و مزگینیا ته یری به هاری.به زبان انگلیسی.
• کردان موصل .مجله کراکوری لهستان.به زبان لهستانی.
• مساله کرد از نقطه نظر یک خارجی(1934)
• ایرانی که من شناخته ام.
• بررسی هایی در باره کردان(1921)
• کردان و مسیحیت(1922)
• موضوع افسانه، نسخه بدلهای آن در زبان های کردی و فارسی(1922)
• والی اردلان(1922)
• عقاید مذهبی نزد کردان(1923)
• حیات داخلی کرد(1923)
• رساله نظام ملوک الطوایفی کردی(1925)
• کردها از خود نقل می کنند(1925)
• چند افسانه کردی در باره جانوران(1929)
• تقریظ کرد از تسنن(1933)
• یاداشت های در باره کرد(1933)
• شبکه راه های کردستان(1935)
• کرد شناسی به چه گفته می شود(1936)
• اسماعیل چول(1937) گزارشی از ایزدی قدیم و حادث
• عنصر کرد در موقعیت بین المللی خاورمیانه(1940)
• جمع با حرف –ت(1944)
• مساله کرد(1946)
• نظم غنایی کرد(1950)
• کردها(بی تا)
• موضوعات اورامار،رواندز،شمدینان در دایره المعارف اسلامی
• موضوعات برادوست،بنی سیف الکراد،بانه،بهلول،بدر خانی ها
• گزرارشی از نیکتین در باره کتاب :کردان و ارمنی ها .اثر کریستیف
• یک تحقیق تاریخی و اجتماعی در باره کردان(1962)
• ترجمه کتاب داستان شفان کرمانج اثر عه ره ب شمه مو به زبان فرانسوی
• مطالب مذهبی در متن های کردی .اسناد  کنگره بین المللی  تاریخ مذاهب در پاریس(1925)
• تحقیق در طبقه بندی فولکلور ،به کمک یک فهرست اقتصادی –اجتماعی در باره بیت مه م و زین ،کنگره شانزدهم بین الملل مردم شناسی در بروکسل(1935)
• نتایج جنگ جهانی در شمال غرب ایران(1924)
• تک نگاری در باره شهر مهاباد.

 

منابع:

1-فیضی زاده،طه(1367)کرد و کردستان در آثار واسیلی نیکتین.ناشر:مولف.چاپ :تابش

2-واسیلی نیکتین(1366)ترجمه :محمد قاضی.کردو کردستان.تهران:انتشارات نیلوفر.

3-ساجدی،طهومرث(بی تا)شرح حال نیکتین.نامه فرهنگستان2-8

4- نیکتین،باسیل(1329)ترجمه:همایون سابقایرانی که من شناخته ام.تهران:نشر معرفت