لباس زنان در دوران افشار و زندیه

پروین بابایی

پوشاک زنان در دوره افشار همان پوشاک صفویان اما بسیار ساده تر بوده است. پوشاک زنان این دوره نیز مانند مردان بود ولی با پارچه های ظریف تر و خوش نقش تر دوخته می شد. پیراهن زنان در دوره زندیه تنگ تر از مردان و از جنس نخ و ابریشم بود. یقه آن گرد و در زیر گلو با دکمه یا بند بسته می شد و از زیر گلو تا سینه چاک داشت؛ پوشیدن پیراهن های نازک و بدن نما در این دوره میان زنان رواج یافت و دامن پیراهن ها نیز کوتاه تر از دوره های قبل شد (غیبی،1385: 526). شلوار زنان در این دوره متحول شد. شلوارها را از پارچه پنبه دوزی شده و گشاد و راسته می دوختند. غالباً آستری که درون این شلوارها دوخته می شد به قدری خشن بود که پاچه های شلوار را به شکل دو ستون مستطیل شکل راسته در می آورد. باد کردن هر چه بیشتر پاچه های شلوار از تشخص فرد پوشنده حکایت می کرد. این شلوارها معمولاً از پارچه های راه راه (محرمات) دوخته می شد که نقش آن به طور مورب بود و لبه آن از پارچه ای به رنگ دیگر انتخاب می گردید.

در کتاب رنه دالمانی[1] آمده است:

«در ایران یک نوع پوشیدنی گلدوزی شده است که متذوقان اروپایی به زحمت بدان ابراز علاقه کرده اند. این لباس گلدوزی شده را در اروپا بیهوده جلیقه ایرانی نامیده اند و نامی کاملاً نادرست است. این پوشیدنی گلدوزی شده ساق های زنان را می پوشانده است. این جورابها به شکل دو لوله خشک و سخت اند که قطعاً پوشیدن آنها لذت بخش نبوده است. این نوع شلوار تا قرن هجدهم رایج بوده و بعد از آن منسوخ گردیده است» (همان: 527-528).

دالمانی آن را جوراب شلواری ذکر می کند. زیرا به حدی بلند است که روی کفش ها را می پوشاند در حالی که ما می دانیم اینها شلوارهای پنبه دوزی و گلدوزی شده دوره زندیه می باشند که بعدها مطلقاً مورد استفاده قرار نگرفت. دامن نیز از جمله تنپوش هایی بود که در این دوره رواج یافت و بلندی آن تا مچ پا می رسید، به طوری که دمپای شلوار از زیر آن هویدا بود. البته این دامن ها مدت بسیار کوتاهی پوشیده شد و بعدها زن ها تنها به پوشیدن پیراهن و شلوار اکتفا کردند. آقای ذکاء معتقدند که این پوشش (پیراهن و شلوار) ویژه زنان و دختران جوان و رقاصه ها بوده است. در این دوره از ارخالق نیز استفاده می شد. ارخالق نیم تنه ای بود که زنان آن را روی پیراهن خود می پوشیدند و با بازوبندهای جواهر نشان آن را تزیین می کردند. گاهی از ارخالق سنبوسه دار نیز استفاده می شد. زنان این دوره چون دوره های قبل، کلیجه های آستین کوتاه بر روی پیراهن و شلوار خود می پوشیدند. در زمستان روی ارخالق کلیجه می پوشیدند و اغلب آستر آن را از پوست می کردند. در تصاویر باقی مانده از این دوران لباس و یا قبا به آن شکل که در دوره های قبل معمول بود ظاهراً وجود ندارد. در کتاب گاسپار دروویل[2] از نوعی لباس رو نام برده شده است به نام شاپکین که یقه ندارد و باز است به طوری که سینه را کاملاً نمایان می سازد و با سه دگمه در کمرگاه بسته می شود. این لباس جیب های بزرگی دارد و در زیر دگمه ها از چپ به راست روی هم می افتد و بلندی دامن آن به مرور زمان تغییر یافته است (همان: 529- 531).

منبع:

غیبی، مهرآسا. 1385. هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: انتشارات هیرمند

[1]Henry Rene Dallemagne (1863- 1950)

[2]Gaspard Drouville

آدرس صفحه: http://www.anthropology.ir/node/24792

ایمیل: babaei.p.59@gmail.com

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:
0108366716007

شماره شبا:
IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

شماره کارت:
6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان