لباس زنان در دوران افشار و زندیه

پروین بابایی

پوشاک زنان در دوره­ افشار همان پوشاک صفویان اما بسیار ساده تر بوده است. پوشاک زنان این دوره نیز مانند مردان بود ولی با پارچه ­های ظریف ­تر و خوش ­نقش ­تر دوخته می ­شد. پیراهن زنان در دوره­ زندیه تنگ ­تر از مردان و از جنس نخ و ابریشم بود. یقه­ آن گرد و در زیر گلو با دکمه یا بند بسته می ­شد و از زیر گلو تا سینه چاک داشت؛ پوشیدن پیراهن ­های نازک و بدن نما در این دوره میان زنان رواج یافت و دامن پیراهن ­ها نیز کوتاه­ تر از دوره ­های قبل شد (غیبی،1385: 526). شلوار زنان در این دوره متحول شد. شلوارها را از پارچه­ پنبه ­دوزی شده و گشاد و راسته می ­دوختند. غالباً آستری که درون این شلوارها دوخته می ­شد به قدری خشن بود که پاچه­ های شلوار را به شکل دو ستون مستطیل شکل راسته در می ­آورد. باد کردن هر چه بیشتر پاچه­ های شلوار از تشخص فرد پوشنده حکایت می­ کرد. این شلوارها معمولاً از پارچه ­های راه راه (محرمات) دوخته می ­شد که نقش آن به طور مورب بود و لبه آن از پارچه ­ای به رنگ دیگر انتخاب می­ گردید.

در کتاب رنه دالمانی[1] آمده است:

«در ایران یک نوع پوشیدنی گلدوزی شده است که متذوقان اروپایی به زحمت بدان ابراز علاقه کرده ­اند. این لباس گلدوزی ­شده را در اروپا بیهوده جلیقه ایرانی نامیده ­اند و نامی کاملاً نادرست است. این پوشیدنی گلدوزی ­شده ساق ­های زنان را می ­پوشانده است. این جورابها به شکل دو لوله خشک و سخت ­اند که قطعاً پوشیدن آنها لذت بخش نبوده است. این نوع شلوار تا قرن هجدهم رایج بوده و بعد از آن منسوخ گردیده ­است» (همان: 527-528).

دالمانی آن را جوراب شلواری ذکر می ­کند. زیرا به حدی بلند است که روی کفش­ ها را می ­پوشاند در حالی که ما می ­دانیم اینها شلوارهای پنبه ­دوزی و گلدوزی شده­ دوره زندیه می ­باشند که بعدها مطلقاً مورد استفاده قرار نگرفت. دامن نیز از جمله تن­پوش هایی بود که در این دوره رواج یافت و  بلندی آن تا مچ پا می ­رسید، به طوری که دمپای شلوار از زیر آن هویدا بود. البته این دامن­ ها مدت بسیار کوتاهی پوشیده شد و بعدها زن­ ها تنها به پوشیدن پیراهن و شلوار اکتفا کردند. آقای ذکاء معتقدند که این پوشش (پیراهن و شلوار) ویژه زنان و دختران جوان و رقاصه ­ها بوده است. در این دوره از ارخالق نیز استفاده می­ شد. ارخالق نیم تنه ­ای بود که زنان آن را روی پیراهن خود می ­پوشیدند و با بازوبندهای جواهر نشان آن را تزیین می­ کردند. گاهی از ارخالق سنبوسه­ دار نیز استفاده می­ شد. زنان این دوره چون دوره­ های قبل، کلیجه­ های آستین کوتاه بر روی پیراهن و شلوار خود می­ پوشیدند. در زمستان روی ارخالق کلیجه می ­پوشیدند و اغلب آستر آن را از پوست می ­کردند. در تصاویر باقی ­مانده از این دوران لباس و یا قبا به آن شکل که در دوره­ های قبل معمول بود ظاهراً وجود ندارد. در کتاب گاسپار دروویل[2] از نوعی لباس رو نام برده شده است به نام شاپکین که یقه ندارد و باز است به طوری که سینه را کاملاً نمایان می ­سازد و  با سه دگمه در کمرگاه بسته می ­شود. این لباس جیب ­های بزرگی دارد و در زیر دگمه ­ها از چپ به راست روی هم می ­افتد و  بلندی دامن آن به مرور زمان تغییر یافته است (همان: 529- 531).

 

منبع:

غیبی، مهرآسا. 1385. هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: انتشارات هیرمند

 

[1]Henry Rene Dallemagne (1863- 1950)

[2]Gaspard Drouville

 

آدرس صفحه: http://www.anthropology.ir/node/24792

ایمیل: [e-mail]

 

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:
0108366716007

 شماره شبا:
 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:
6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان