جشن ها و مناسک آشوریان ایران

فرزانه سجادپور

بازسازی جهان از دست رفته بخشی مهمی از مناسک و جشن های همه ادیان را تشکیل می دهد. گرچه همه مناسک رنگ و روی مذهبی ندارند یا حداقل با دین جاری مرتبط نیستند اما در ریشه یابی همه آن ها می توان به رد پای قدرتمند باورهای مذهبی رسید ؛ قدرت باورها و باورداشت ها. در ذیل با چند جشن  مذهبی و ملی  آشوریان بیشتر آشنا خواهید شد که شاید بتوان در برخی از آن ها رد پای سنن دیرین را باز یافت.                              

عيد پيدا شدن صليب حضرت مسيح (ع)

مسيح (ع) برروي صليب كشيده شد. اين صليب مقدس، پس از سال ها توسط مادر كنستانتين پادشاه روم كه ملينا نام داشت، پيدا شد. امروزه تكه هايي از آن صليب در واتيكان نگهداري مي شود. عيد پيدا شدن صليب نيز همچون ساير مراسم مذهبي با اعطاي نان و شراب و خواندن سرودهاي مرتبط برگزار مي‌شود. اين عيد در 13 ايلول (از ماه هاي آشوري (اواخر شهريورماه انجام مي شود (اطلاع رسانان شماره: 2 و 4).

عيدا د گلينا / ?eida de gelinaa/  

يا عيد مكاشفه حضرت مسيح( ع):  در باب نهم  مرقس در مورد روزي صحبت شده است كه مسيح(ع) همراه دو تن از يارانش به بالاي كوه مي رود، در آن جا هيات ظاهري مسيح(ع) تغيير كرد و نوراني شد و لباس هايش به سفيدي گراييد در اين لحظه شاگردان مسيح(ع) متوجه شدند ايلياي پيامبر و حضرت موسي(ع) در سمت راست و چپ وي ايستاده اند و صلايي نيز شنيده مي شود كه مي گويد ا ين است پير محبوب من .به مناسبت چنين حادثه بزرگي عيد مكاشفه يا عيد تجلي در 15 مرداد تقريباً 6 اوت ميلادي برگزار مي شود. در اين روز علاوه بر مراسم مرسوم سرود زير نیز خوانده مي شود:

 

"خجسته باد مسيح فاتح عالم

كه جلال خويش را برفراز كوه نمايان كرد

حواريون حيران و پيغمبران مبهوت ماندند

آن گاه كه شكوه و جلال آن كسي را ديدند

كه آفاق را جان مي بخشايد

ابري او را پوشاند، نوري پرتو افكند

و از پدر ندا رسيد:

اين است پسر محبوب من .”

عيد ادينوسردئيل / ?eida de nosarde?il / 

عيد آب پاشي يا آبريزيان كه در تيرماه برگزار مي شود. اين عيد ريشه در اساطير آشوري و بابلي دارد و با مسيحيت مرتبط نيست. معمولاً در تهران اين عيد برگزار نمي شود. اما در اروميه با تفضيل بسيار اين روز را جشن مي گيرند. هيچ مراسم كليسايي همراه اين عيد نيست. در روز عيد خانواده هاي آشوري كه در شهر اروميه ساكنند به روستاهاي آشوري نشين و يا خارج شهر مي روند و با  شادي و سرود يكديگر را خيس مي كنند. در اين روز هيچ محدوديتي براي افراد وجود ندارد مثلاً يك كودك مي تواند افراد مسن تر را خيس كند (اطلاع رسان شماره 24) برخي براي اين عيد ريشه مسيحي قائل هستند. داستاني وجود دارد كه طبق آن در ابتداي مسيحيت به علت كثرت ايمان آورندگان و سخت شدن اجراي غسل تعميد به صورت تك به تك، كشيشان انديشه كردند با ريختن يك باره آب بر روي جماعت، مراسم را مختصر كنند. به اين ترتيب ياد روز چنين واقعه اي جشن آب پاشي برگزار مي شود (اطلاع رسان شماره، 21) برخي نيز نام كشيش تعميد دهنده را توماي رسول ذكر مي كنند(اطلاع رسان شماره ، 6) البته به نظر مي رسد اين عيد با جشن آبريزگان كه در تيرماه (تير روز)   بين زرتشتي ها مرسوم است  و همچنين الهه ايشتار در بين النهرين مرتبط باشد.

 

 

 

عيدا د نيسان / ?eida de neisan  /         

يا جشن سال نو آشوري. اين جشن نيز ريشه در فرهنگ پيش مسيحي آشوريان دارد كه همچنان حفظ شده است طبق تقويم آشوري ها ماه هاي سال عبارتند از :

1. کانون الثانی ( معادل ژانویه)
2. شباط ( معادل فوریه)
3. آدار ( معادل مارچ)
4. نیسان ( معادل اپریل)
5. ایار ( معادل می )
6. خریزان ( معادل  جون )
7. تموز ( معادل جولای)
8. آب ( معادل آگوست)
9. ایلول ( معادل سپتامبر)
10. تشرین الاول ( معادل اکتبر)
11. تشرین الثانی ( معادل نوامبر)
12. کانون الاول ( معادل دسامبر )( یوردشاهیان : 1380 ، 154)

مطابق اين تقويم شروع ماه نيسان مصادف با برابر شدن طول روز و شب بوده است كه برابر 12 فروردين ماه شمسي است. امروزه آشوري ها سال جديد را به مدت 12 روز جشن مي گيرند هم اكنون ما در سال 6754 آشوري ( برابر با سال 1383 شمسی قمری )هستیم (اطلاع رسان شماره : 7).

جشن تبرك انگور

اروميه سرزمين تاك هاي طلايي است. حرفه اصلي مردمان اين ديار، كشاورزي و باغداري است. آشوري ها نيز از اين قاعده مستثني نيستند. باغ هاي انگور در اغلب روستاهاي آشوري نشين وجود دارد در اواخر مرداد كه محصول انگور كاملاً رسيده و موعد انگور چيني است. جوانان روستايي با سبدهايي لبريز از انگور، شادي كنان و پايكوبان به كليسا مي روند و به ترتيب صف طويلي را تشكيل مي دهند. كشيش با خواندن دعاهاي ويژه مراسم تبرك انگور را انجام مي دهد بعد از پايان دعا افراد حبه اي انگور در دهان خود مي گذارند و به اين ترتيب مراسم دعا تمام مي شود اما مراسم شادي و پايكوبي همچنان ادامه مي يابد.  در حال حاضر به علت مهاجرت گسترده جوانان به شهرهاي بزرگ يا خارج كشور، اين مراسم به شكوه گذشته برگزار نمي شود. (اطلاع رسان شماره 22).

 

این مطلب بخشی از پژوهشی میدانی و اسنادی است و متن منتشر شده برای جلوگیری از تقلب های احتمالی فاقد  منابع  است. نقل قول و هر گونه  انتشار این مطلب بدون اجازه  کتبی و رسمی موسسه انسان شناسی و فرهنگ ممنوع و قابل پیگرد قانونی است.