چند توصیه مهم از امام رضا(ع) برای پیشگیری از بیماری

اصول بهداشتی و پزشکی امام رضا علیه السّلام برای پیشگیری از بیماری

بهره مندی از سلامتی کامل در این روزها برای هر کسی میسر نیست و افراد مختلف به بیماری های متفاوتی دچار هستند مخصوصا افرادی که دوره جوانی را سپری کرده اند. اما سلامتی بزرگترین نعمت خداوند است که باید در حفظ آن کوشید. برای اینکه سلامت زندگی کنید باید برخی موارد تغذیه ای را رعایت کنید. در این مطلب تعدادی از نکاتی که اما رضا علیه السلام در مورد سلامتی و پیشگیری از بیماری ها مطرح نموده اند را بیان می کنیم.

توجه به اصل پیشگیری از بیماری قبل از درمان نه فقط کیفیت زندگی را ارتقا ی بخشد بلکه از پیامدهای بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند. علاوه بر این، جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مختلف موجبات صرفه جویی اقتصادی و ارتقای سطح بهداشت خانواده را فراهم می کند کاری که اکنون بسیاری از کشورها انجام داده اند و ما علی رغم توصیه های حیاتبخش بزرگان دینی خودمان تا کنون به آن توجهی نداشته ایم .

حقیقت آن است که آدمی برای حفظ سلامتی و خوب زیستن ناچار است نکاتی را بیاموزد و بایدها و نبایدهایی را به کار بندد تا ضمن داشتن بدنی سالم و محفوظ ماندن از بیماری ها ، به طول عمر بیشتر کمک کند که در این مورد بهترین روش، پیشگیری است.

اصول بهداشتی و پزشکی امام رضا علیه السّلام بر پیشگیری و رعایت بایستگی هایی در امر تغذیه و رفتار بهداشتی نهاده شده است. امام رضا علیه السّلام در این زمینه می فرماید :

فالجسد بهذه المنزله و بالتدبیر فی الاغذیة و الاشربه یصلح و یصح و تزکوا العافیة فیه؛ 

پس بدن به منزلت همان زمین است و با تدبیر عاقلانه ای که در خوراکی ها و نوشیدنی ها به کار می رود صحیح و سالم می ماند و نیروی سلامتی در آن زیاد می گردد.

عادات غذایی مناسب

در این فرمایش امام علیه السّلام، تدبیر عاقلانه در خوردن و نوشیدن، سبب طول عمر برشمرده شده و نشانة آن است مردمی که زندگی معقولی از نظر خوراک داشته باشند نه تنها پیر و ناتوان نمی شوند، بلکه هر چند در امتداد زمان جلوتر بروند نیروی صحت و سلامتی آنها بیشتر می شود؛ از این رو برنامه غذایی هر فرد باید متناسب با وضع بدن، حسب سن ، طرز زندگی ، شغل و زمان باشد. شاید مهمترین توصیه امام رضا علیه السّلام در این زمینه توجه به سبک زندگی و شرایط آن است.

آن حضرت در بیانی زیبا می فرماید:…فانظر ما یوافقک و یوافق معدتک و یقوی علیه بدنک و یستمر من الطعام فقدره لنفسک واجعله غذائک… ،

پس ببین چه چیز موافق حال و مناسب شکم توست و بدنت از آن نیرو می گیرد و آن را خوش و گوارا می‏شناسد، چنین طعامی را برای خود اندازه‏گیری کن و غذای خود قرار بده.(1)

از این رو امام رضا علیه السّلام یکی از اصول بهداشت فردی و سلامت بدن را تغذیه درمانی و داشتن تدبیر در غذاها و نوشیدنی ها دانسته اند که در فرهنگ اسلامی از آن با عنوان      « اطعمه و اشربه » یاد می شود و توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد. امام رضا علیه السّلام درباره اصول سلامت بدن و بهداشت تغذیه فرموده اند:همانا صلاح بدن و قوام بدن به غذا و آشامیدنی است و فساد آن نیز به این دو است، پس اگر این دو را اصلاح کنی، بدن اصلاح و اگر این دو را فاسد کنی بدن فاسد می گردد.

توجه به غذای حلال و حرام

در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی ها و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی می توان به این سادگی و جامعیت پیدا کرد.(2)

توصیه دیگر امام رضا علیه السّلام در جهت رفتار پیشگیرانه رعایت حلال و حرام در تغذیه است .

امام رضا علیه‏السلام در این زمینه می فرماید:أنَّ اللّه‏َ تَبارَکَ وَ تَعالی لَمْ یُبِحْ اَکْلاً وَ لا شُرْبا اِلاّ ما فیهِ الْمَنْفَعهُ وَالصَّلاحُ وَ لَمْ یُحَرِّمْ اِلاّ ما فیهِ الضَّرَرُ وَالتَّلَفُ وَالْفَسادُ، فَکُلُّ نافِعٍ مُقَوٍّ لِلْجِسْمِ فیهِ قُوَّةٌ لِلْبَدَنِ فَهُوَ حَلالٌ وَ کُلُّ مُضِرٍّ یَذْهَبُ بِالْقُوَّهِ أوْ قاتِلٍ فَحَرامٌ؛

خداوند تبارک و تعالی هیچ خوردنی و نوشیدنی را حلال نکرده است مگر آن‏که در آن سود و صلاحی بوده و هیچ خوردنی و نوشیدنی را حرام ننموده، مگر آن‏که در آن زیان و نابودی و فسادی بوده است، پس هر چیز سودمندی نیرو بخش جسم، که سبب تقویت بدن است حلال شده است و هر چیزی که قوای جسمانی را از بین ببرد و یا موجب مرگ شود، حرام است.(3)

پرهیز و خویشتن داری در امر تغذیه

امام رضا علیه السّلام در بیانی دیگر رمز سلامتی را در پرهیز غذایی و داشتن برنامه مناسب برای تغذیه بر شمرده اند.

آن حضرت می فرماید:اِثْنانِ عَلیلانِ اَبَدا:صَحیحٌ مُحْتَمٍ وَ عَلیلٌ مُخَلِّطٌ ؛ دو گروه همیشه بیمارند:سالمی که پرهیز می‏کند و بیماری که پرهیز نمی‏کند.

امام رضا علیه ‏السلام همچنین ضمن توصیه به رعایت اعتدال در غذاها، توجه به زمان و کیفیت تغذیه را از عوامل سلامت بر شمرده و می فرماید:

اِذا جُعْتَ فَکُل وَاِذا عَطِشْتَ فَاشْرَبْ وَ اِذا هاجَ بِکَ البَولُ فَبُلْ، وَ ....؛ چون گرسنه شدی بخور، چون تشنه شدی بنوش، چون ادرار بر تو فشار آورد، ادرار کن و... (4) 

همان طور که اشاره کردیم تکیه اصلی امام رضاعلیه السّلام در رهایی از بیماری ها رعایت اصول تغذیه ای و پیشگیری از وقوع بیماری است و سرتاسر توصیه های پزشکی آن حضرت مبتنی بر اصول پیشگیرانه است. در این راستا سفارش های حکیمانه آن حضرت درباره تدابیر ماه ها و فصول سال و توجه به نوع تغذیه هماهنگ با مزاج و زمان و مکان و نیز تجویز شربت مخصوص به همراه غذا و سایر دستورالعمل های پزشکی ایشان مبتنی بر همین اصل استوار است.

چند توصیه مهم از امام رضا(ع) برای پیشگیری از بیماری